Ko te Huihuinga Tuarua o to Paramete Tuangahuru o Niu Tireni i whakatuwheratia e te Kawana i tenei ra, pai ana ia ki te whakapuaki i enei kupu.

Whai Korero.

E nga Rangatira Honore o te Kaunihera me nga Rangatira o te Runanga Nui,—

E koa ana ahau i toku kitenga i a koutou kua huihui mai nei ki roto ki te Paramete.

Ahakoa kaore e taea e au te korero whakakoa me te whakaatu kia koutou kua nuku haere te kaha o nga mahi nui whakatupu rawa o Niu Tireni. Otiia tenei etahi tohu hei mohiotanga mea ake timata te kaha haere. Ahakoa e tino iti ana te utu o etahi o nga hua o te koroni, kua piki haere te utu o te huruhuru hipi, a ka puta he painga mo te katoa i runga i tenei. Tera hoki he tohu pai kua kake haere te mahi maina keri koura i Niu Tireni. A he nui te moni kua whakapaua inaianei mo te hoko whenua pera me te whakatu i nga mira hei mahi i nga kohatu e taea ai te koura me era atu taonga e takoto kau ana kei te puku o te whenua. A ma te moni nui anake e taea ai, ki te tupono, kua kore e takoto kau nga tini whenua me nga mahi nui e waiho mangere ana inaianei, tae noa ki nga akau whai koura o Niu Tireni, ka ahei te mahi inaianei, i te mea kua kitea he mahi kia kaua e ngaro nga koura puehuehu. He tino painga nui tenei mo te koroni katoa. I muri i tera Paramete, i tino whakaaro nui oku kaiwhakahaere ki te whakarite te hiahia o te koroni kia whakaitia nga moni e whakapaua ana. He mahi taimaha rawa tenei. A he nui ta ratou kimi kimi me te rongoa i nga moni e taea ana me te haere tika hoki o nga mahi o te koroni.

Ko te mahi whiriwhiri i nga kaimahi o te koroni, i haere tahi me te whakaora i nga moni hoki. I mahara toku Kawanatanga, ko te mea tika me tino whakarite tika te ritenga mo nga kaimahi o te koroni kia haere pai ai. A ahakoa nga raruraru kua kupu akei mua i runga i te kore ritenga marama hei whakahaere ia ratou, kua mahia he Pire inaianei kia paingia e koutou. A e hiahiatia kou taua mahi whiriwhiri hei whakaiora i nga moni, me te pai haere hoki o nga ritenga mo nga kaimahi o te koroni.

E hiahia ana aku Minita kia tuhituhia ta ratou whakapai i te mahi a nga kiamahi o te Kawanatanga i to ratou whakahoa mai ki te whakaiti haere i nga moni e pau ana. I hohoro tonu ta ratou tuku mai i to ratou matauranga me o ratou whakaaro a kua whakaae hoki ratou ki taua tikanga whakarereke ahakoa ra na runga i taua tikanga i hoki iho ai te utu o etahi mea me te nui haere o nga tiuti, na konei i mama ai i ngawari ai nga mahi a te Kawanatanga.

Ka koa koutou ina rongo ko nga kaipuke manuao i meatia kia tukuna mai i raro i nga tikanga o te Ture Arai Taua o Atareria, 1887, kei te mahia mai e te Kawanatanga o Ingarangi, e kore ho e roa ka kite tatou i roto o nga moana o Atereria nga manuao hei whakahoa mai ki nga taua o uta ma konei e ora ai i page 2nga wa o te whawai ki tenei takiwa me te tiaki hoki i nga mahi hokohoko taonga.

Ko te mahinga i nga pa arai taua i hiahiatia nei hei tiaki i te koroni kua oti inaianei no reira kahore he take e pera ai te nui o te pau o te moni a mua ake nei hei hanga i aua pa, na konei hoki i ahei ai aku Minita te whakahoki oho i nga utu ma te hunga arai taua. E whakaaro ana hoki ratou ahakoa aua whakahokinga iho i aua utu kua watea te koroni inaianei ki te whawhai ara ki te whakaekea mai e nga taua o waho.

Ko nga mihi me nga whakawhetai ia a te koroni me tau ki runga i a Meiha Tianara Kaa na tona whakahoa mai hoki me tona matauranga nui i tukuna mai e ia i oti pai ai nga pa arai taua me te whakakaere hou i nga mahi hoia a nga hoia o te koroni. He nui hoki te mana o te mahi a Meiha Tianara Kaa i tukuna noatia mai nei e ia ki te Kawanatanga.

Ko nga whakaaro o aku kaiwhakahaere i whakaaro nei ratou mo runga i te mana o te Ture Whenua o te Paremete kua hori nei kua ahua pai i runga i nga whakahaerenga a kua tau he ora ki runga i te hunga ahu whenua i runga i te pai o nga tikanga o nga rarangi o taua Ture, na ki te whiriwhiria te roa o te wa i muri iho i te mananga o taua Ture ka kitea he maha nga pakeha kua whakanohia ki runga i nga whenua takoto kau o te Karauna ka tukua atu kia koutou nga korero mo runga i tenei tikanga me era atu mea e uru ana ki te whakanohonoho i nga whenua o te Karauna.

E koa ana oku Minita i te mea e ahei ana ratou ki te whakaatu. Ko te mahi whakaiti i nga moni e pau ana i runga i nga Kura, i te mea hoki he iti te moni i pootitia mo te pera. Kua haere tika, kaore i ngoikore haere te mahi whakaako. Ki te mahara a oku Minita, he mea nui rawa tenei e ora ai te katoa, a me hapai tonu. Tera e whakatakotoria nga pukapuka e pa ana ki tenei mea ki o koutou aroaro.

E tino koa ana ahau i au e whakaatu ana kia koutou ko te ahua pai mai me te ngawari o te iwi Maori ki te Kawauatanga. He koanga ngakau hoki tenei mo nga iwi e rua, ara ko te kitenga o Tawhio, ko te painga mo ratou ko tona iwi, me noho piri i raro i te Kawanatanga kotahi, me mohio tatou ki tenei ahua o ratou, ko te tino whakarerenga tenei o ta ratou whakaaro kia whakaturia he Kawanatanga motuhake mo ratou.

Ki te mahara a oku Minita, kua tae tenei ki te wa e tika ana kia ata whakaarohia katoatia te ritenga whakahaere i nga Whenua Maori, i te mea hoki kua matau haere nga Maori, a ka homai he Pire, kua oti te mahi mo enei mea kia paingia kia whakaarohia e koutou.

E nga Rangatira Honore o te Runanga Nui,—

Ka hohoro te tuku atu kia koutou nga rarangi o nga moni whakahaere mo tenei tau, kei reira ma koutou e ata whiriwhiri.

E nga rangatira Honore o te Kaunihera, me nga Rangatira Honore o te Runanga Nui,—

Kei te pakeke haere inaianei nga tikanga mo te taha ki nga Tainamana, e mahara ana aku kaiwhakahaere me whakakotahi atu tenei koroni ki nga Koroni o Atereiria ki te mahi tikanga arai i te nuinga o taua iwi, a ma te Kawanatanga o Ingarangi raua ko te Kiingitanga o Tiaina e ata whakarite tetahi tikanga mo taua iwi. Ka tukuna atu kia koutou tetahi Pire hei whakahaere i aua mea.

I te ata rapua ano hoki etahi tikanga whakakore i nga rapeti kuaroa nei e whakamate ana i tenei koroni. I runga i nga huarahi e mahia nei inaianei kaore i te tupu haere aua rapeti nei otira kaore e atea ana te whakakore rawa. No reira kua tukuna atu e aku Kaiwhakakahaere ma etahi rangatira matauranga hui e ata rapurapu etahi huarahi whakakore i aua mea, kua tautoko atu hoki i era atu koroni i a ratou mahi rapurapu tikanga hei pehi i taua mate.

Ko tetahi rangatira mahi paamu o Niu Tireni nei he tangata matauranga i tukuna atu e ratou kia kite i nga mahi a tetahi takuta o te Wiwi ara he mahi patu rapeti. Kia tae mai nga korero o aua mahi me nga kupu a to tatou tangata i tuku atu nei ka tukuna atu kia koutou.

page 3

Kaore ano kia taea te whakarite hou nga mahinga o nga reriwe i raro i nga tikanga o "Te Ture Reriwe Kawanatanga, 1887." Kua tukuna he panui ki nga tangata e hiahia ana kia tu hei Komihana Whakahaere, engari kaore ano kia oti te whiriwhiri ko wai hei Komihana. Kia oti ra ano tera ka taea ai te whakahaere i nga tikanga o taua Ture.

I runga i te kapu a aku Minita i tera tunga o te Paramete, ka tukuna atu kia kouton etahi whakaritenga hou o nga takoha katimauta ma koutou e whiriwhiri. I runga i enei mahinga ka whakatikaina etahi mea e ahua he ana inaianei. I runga hoki i enei whakaritenga ka nui ake nga moni e puta mai ana hei whakahaere i nga tari Kawanatanga, me te ata whakaara ano hoki ki nga mahi o roto o te koroni nei.

I te ata rapua hoki tetahi huarahi e taea ai te whakarereke i nga utu e utua ana e nga tangata noho whenua Kawanatanga i raro i nga tikanga ututomuri, me era e reti ana i nga whenua Kawanatanga, i nga whenua ranei a etahi ropu whakahaere takiwa. Ka tukuna atu kia koutou tetahi Pire mo runga mo enei tikanga.

Ko te kataraka mahi mo te Reriwe o Waenganui o te Waipounamu kua oti te tuhituhi i runga i nga tikanga i whakaritea mai e te Paramete, kua tukuna atu inaianei ki te Kamupane i Ingarangi kia whakamanaia mai.

Kua tae mai nga tono ki te Kawanatanga mo nga mahinga ika me nga tikanga tiaki i nga ika, kua mania hoki he Pire hei whakatika hei whakatopu i nga Ture mo aua mea tino whaitikanga.

Ka tukuna atu kia koutou he Pire whakatopu i nga Ture Whakahaere Pooti, me te whakahaere i nga Hoia me nga Heramana kia tino tika ai te whakahaere, me etahi Pire hoki hei whakatika i nga Ture whakahaere Taone, Ture Reiti, Ture Whakawhiti whenua, me te whakakore i te Ture Reiti i nga whenua o te Karauna me nga whenua Maori.

Ka tukuna atu e au enei mea whaitikanga nui me etahi atu mea hoki kia ata whiriwhiria e koutou.

E tino hiahia ana ahau kia tau te atawhai o te Atua ki runga kia koutou kia taea ai e koutou te ata mahi i a koutou mahi taimaha kia puta ai he ora ki tenei koroni.