Mane te 5 o Tihema,1887.
Pire Whakarite Mema.

Hirini Taiwhanga. — Kahore ahau e mohio heaha ra te putake i hiahia ai te Pirimia ki te whakakore i nga mema Maori. A ahakoa pirangi te Kawanatanga ki te pera, kaore ratou e hiahia ki te whakahoki mai i nga whenua ki nga Maori, inahoki kei te aroaro o te Paremete inaianei tetahi Pire a te Kawanatanga mo nga whenua Maori. Kei te pai ahau kia pana atu nga mema Maori ki waho o tenei Whare mehemea ka whakaae te Kawanatanga ki te paahi i oku Pire, ara ko toku Pire Whenua Maori, me toku Pire whakakore i nga Ture Kooti Whenua Maori. Me te tuku mai hoki kia matou te whakahaere me te mana o a matou whenua. Mehemea ka rite enei, pai noaatu ahau kia kore he mema Maori ki tenei Whare. Kua koroheketia hoki matou. Kua mohio ki te whakahaere ia matou penei me nga Pakeha. Ko toku whai kia homai te tika mo matou. Mehemea kaore i te paingia matou nga mema Maori kia noho ki roto ki tenei Whare. E pai ana erangi homai he Kaunihera mo te iwi Maori ake, katahi ka puta matou ki waho, ki toku mohio me waiho ma matou e whakahaere i omatou whenua. Kei te pera katoa te whakaaro a nga Maori. Kaore a matou hiahia ki te whakapiri haere ki nga Pakeha, ite mea kaore he roa kaore he tika e riro mai ana ai matou, ahakoa haere matou ki roto ki nga Kooti whakawa ki te Whare nei ranei. Ko matou e noho nei tokowha tonu. E kore matou e kaha ki nga mema Pakeha e iwatekau matahi. Mehemea ka whakatete nga Okiha e wha ki nga Okiha iwa tekau. matahi, e kore

rawa e kaha. Waihoki ko matou. Kaore e riro mai he painga mo matou tae noa ki te iwi Maori katoa.

TAME PARATA.—Me whakapuaki kupu ahau mo tenei whakaaro kia whakaitia nga mema o tenei Whare. Ko te raruraru ki toku whakaaro no tenei Paremete kua hori ake nei, ka paahitia he ture whakapumau te tokomaha o nga mema ki te iwa te kau ma rima. I mohio ahau i reira, ko tona otinga rawatanga tena, otiia inaianei, kua ara ake taua take i roto i tenei Whare, ahakoa he ruarua kau nga marama kua pahemo ake. He aha ra nga putake i whakanekehia nga mema i te tau 1881 ki te iwatekau wa rima, a inaianei e whakahokia ana ki te whitu te kau. E hara pea te take he iti haere no nga tangata o enei moutere. Na etahi o nga Minita o tenei Kawanatanga i whakatomaha i reira, a inaianei e whakaitia ana. Kanui rawa toku rapurapu i tenei i te mea hoki kei te piki haere to tatou tokomahatanga ia tau me nga raruraru me nga mate aha ranei, koia ra me piki haere te tokomaha o nga mema. No nanahi tonu ka u mai tetahi kaipuke no Ingarangi e rima rau e rima te kau nga manuwhiri i runga wahi iti kua rite kia tu he mema motuhake hei mangai mo tenei ope tuarangi. Kua ki mai te Minita mo nga kura, pai atu te whakahaere Kawanatanga i te ruatekau ma rimu torutekau ranei kua taha ake nei. Ki toku mohio e he ana tenei kupu inahoki taua wa, he tokoiti rawa nga tangata o enei motu, a kihai i haere nga mema ki nga whenua katoa tirotiro haere ai i nga tikanga e hiahiatia ana e nga tangata o a ratou takiwa. Na inaianei kei te haereere tonu nga mema ki o ratou na takiwa ui haere ai. Ko tenei whakaaro kia whakakorea etahi o nga mema e tino he ana ki toku mahara, ite mea hoki, kei te tupu haere tatou, e hara ite mea e iti haere ana. Mehemea he rongoa i te moni o te Koroni na engari tena, otiia e rua nga taimaha kua utaina ki nga mema i tenei nohonga o te Paremete, ara ko te murunga o to ratou moni me te whakaiti hoki i to ratou tokomaha. Engari kia marama rawa te Whare ki tenei ara kihai ahau i haere mai hei rapu tika mo toku tinana, hei tono ki te Kawanatanga me nga mema page 31kia homai he moni maku. Kaore. I haere mai ahau ki te kimi i te tika me te ra mo nga iwi Maori o Te Waipounamu mo runga mo o ratou whenua me era atu mate e peehi nei ia ratou. Mehemea i mana i nga Kawanatanga o te tuatahi a ratou Kaweneta, a ratou ritenga i ata whakaaetia tikatia i mua ki nga Maori o Te Waipounamu, kua kore au e tae mai inaianei. Kua kore toku reo e rongana ki roto ki tenei Whare. Otiia i te mea, kei te mau tonu nga mate o aua iwi, kei te takoto hapa tonu nga whakaritenga me nga whakaaetanga tapu, koia te take i haere mai nga mema Maori o te tuatahi me au hoki. A heaha te take e tangohia ana e te Kawanatanga ta ratou mangai i roto i tenei Whare, he mea ranei kia kaua e rongona ta ratou auetanga? Me tuarua aku kupu, kaore au i haere mai ki te rapu ora mo toku tinana. Engari he Kimi i te tika me te pono mo te iwi nana ahau i tuku mai hei mema mo ratou. Kua murua katoatia hoki o matou whenua. Kua tangohia te mana whakahaere mo a matou rahui whenua paku nei, kua hoatu ki raro o te mana o te Kai Tiaki, a kotahi tonu te taonga i waiho iho hei koanga ngakau mo matou, ara ko te mana kia whiriwhiria mai he mema kotahi hei mangai, hei tautoko i o matou hiahia i roto i tenei Whare. Na inaianei, e meingatia ana kia tangohia. Kia murua tenei koha iti i mahue kia matou. Me ui ahau ki te Whare. He pono ranei tenei, he tohu aroha koia tenei? Kua ki mai tetahi o nga Minita te take ka whakakorea te mema Maori mo te Waipounamu, me tokoiti o nga Maori e noho ana i reira. Ki toku whakaaro, kaua te Kawanatanga e mahara ki tena, engari me titiro ki te nui rawa o taua takiwa, e taea iti tia ana te haere ki te tirotiro i nga tini kainga me te whakarongo ki nga tini mate me nga rarururu, kua utangatia ki runga ki nga iwi Maori o taua motu. Kua ki mai etahi mema, ora rawa nga Maori mehemea ka tu he mema pakeha hei mangai mo ratou. E hoa ma, mehemea ka peneitia, e kore te mema pakeha e tahuri ki te rapurapu ki te uiui i o matou mea e tumanakohia ana e matou, ta te mea e kuare pea taua mema pakeha ki te reo Maori, a he mahara ke kei roto i nga ngakau o te iwi Maori i to te pakeha. Kua mea mai hoki etahi mema ra, me kotahi to matou ahua me to matou mana ki te pooti mema mo te Paremete. Mehemea ka tae ki tena ahua o kore e whai mangai, kaore hoki nga Pakeha e tahuri ki te pooti i tetahi Maori hei mema. Heoi kua kore rawa te kaihautu mo matou ki roto ki te Paremete. Kei te korero ahau mo nga iwi o te Waipounamu, kei te noho pohehe ratou ki tenei whakaaro hou o te Kawanatanga kia tangohia to ratou mema. Me i rongo ratou i roto i nga whai korero o te Kawana kei te pera te whakaaro, tera kua tae noa mai he kupu ma ratou ki tenei Whare. Na ahakoa kei te whakatokamaha nga mema pakeha o tenei Whare ia wa ia wa, e mau tonu ana nga mema Maori ki te tokoiti. Na i tukua mai tenei painga i runga i tetahi Ture motuhake, koia ahau e mea nei, kaua e huia tenei mea ki te Ture whakarite mema pakeha i te mea he Ture ke tetahi he Ture ke tetahi. E hara i te mea ka koropiko atu ahau ki te Kawanatanga kia kaua ahau e whakamutua. Ma ratou e ki mai, kaore he painga o toku noho i konei, heoi ka haere ahau. Otiia ki toku titiro, kei te hiahiatia kia whakararua, kia whakahengia te mema Maori o te Waipounamu inaianei, e ai taku titiro ki tenei Pire. E pouri ana ahau mehemea he tika tenei kupu whakapae aku. Ko a matou me a matou raruraru e hara i te mea e haere kotahi ana mai. Kaore. Tenei ano te Apiti, ara, ko nga Pire e meingatia ana inaianei mo nga rahui o te Waipounamu. Meake tae mai aua mea ki te aroaro o tenei Whare. E hara i te mea, e homai ana aua mea kia puta he painga he ora mo nga Maori. Tera nga tino mea pai hei whakaora ia ratou, e kore e homai, a ka tukua mai ko nga mea anake hei whakamate ia ratou. E kore au e whakaroa i te Whare inaianei. E kore au e inoi ki nga mema o tenei Whare waiho ahau hei mema mo te Waipounamu, a kaore hoki au e ki atu, me kore atu te mema mo tera motu. Ko tena mea kei te Whare tonu te tikanga. Engari ki toku titiro, ko te timatanga tenei o te whakakahoretanga o nga mema Maori muri iho ka tangohia tetahi, me tetahi a ka page 32waiho tenei mahi hei tauira mo te aroha kore o te pakeha ki te iwi Maori. Kaore pea e tino roa kua whakakahoretia nga mema Maori katoa, a tera nga iwi Maori o Aotearoa e titiro ki te tika o taku e matakite nei.