Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Wenerei, te 23 o Nowema,1887

Wenerei, te 23 o Nowema,1887.

Ture Pane Kuini I Runga I
Nga Whenua Maori.

Ko Tame Parata.—I patai ki te Kawanatanga mehemea tera ratou e tahuri ki te whakarere ke i te utu o te Ture Pane Kuini i runga i nga whenua Maori (ara) me utu taua tiuti i runga i ia tau kau e utua toputia penei me nga tikanga e mana nei i naianei, i runga i tenei take e hiahia ana ahau ki whakamarama atu, i te tekau ma waru o nga ra o te marama kua hori nei he tokomaha nga mema i haere ki te Kawanatanga mo runga i tenei take. He take nui hoki he mea tika kia ata whiriwhiria e te Kawanatanga, inahoki ki te tahuri nga Pakeha ki te riihi i nga whenua Maori i runga i ta te Ture e mana nei i naianei, me utu topu tonu nga tiuti i, mua o te riihi. E rua nga huarahi e pa mai ai te mate i runga i tenei Ture. E arai ana i te tango riihi a te Pakeha i nga whenua Maori tona tukunga iho ko te whakaitinga a te Pakeha i nga utn a te riihi ki nga Maori. Ki taku whakaaro he Ture whakararu rawa tenei i waenga i nga pakeha me nga Maori. E hara ia i te mea he whakahe ta nga Maori ki taua tiuti kahore erangi he whakahe ki te utu topu tanga i taua tiuti koia te take i tono ai ia ki te Kawanatanga mehema kahore e marama kia ratou te whakarereke i te te Ture hei whakamama ake i nga tikanga o taua Ture e patai atu ana ahau ki te Kawanatanga me kore e taea e ratou te mea kia utua tautia aua tiuti, mehemea ka taea e te Kawanatanga taku e tono nei tera e nui te pai e puta i muri iho. Tera e tokomaha tangata e noho ki runga i te whenua me te nui o te pai e puta ki te Koroni, i tukuna ano tenei patai ki te Kawanatanga i era tau a ki mai ana te Kawanatanga o era rangi tera e whiriwhiria e ratou taua mea. E tino toemaha ana nga tikanga o te Ture e mana nei inaianei ki runga i nga Maori me nga Pakeha a he maha korero kua puta mo runga i tenei Ture. Heoi e hiahia ana au kia ata whiriwhiria mai e ratou tenei mea.

Korimako Maori Nuipepa.

Hirini Taiwhanga.—I patai ki te Minita Maori mehemea ka hoatu e ia kia neke ake i te £100 i te tau ki te pukapuka moni hei tautoko mo te Nuipepa Korimako Maori.

Te Miterehana.—Tana whakahoki i mea i whakaaetia e te Minita Maori e te Paranihi i a Hanuere kua pahure nei kia hoatu ki te pukapuka moni nga moni £100 hei tautoko i te Korimako i runga i tene; huarahi (ara) me whakauru utu kore nga panui a te Kawanatanga ki taua nuipepa. I muri iho ka mahara taua rangatira me whakahoki aua moni ki te £50. No muri nei ka tukuna ano tetahi tono ki a ia kia Te Miterehana kia whiriwhiria mai ano e ia taua mea, a mahara ana ia mehemea ka tukuna tetahi tautoko mo te tau kotahi ma taua nuipepa ano e tautoko i a ia i muri iho, no reira ka mutu te hoatu i nga moni e £50 mo taua nuipepa i te mutunga o tenei tau, erangi i runga i tetahi whiriwhiringa ana ka mohio ia ekore taua nuipepa e ora ki te kore e tautokona. Heoi ma te Kawana-page 24tanga e whriwhiri i muri nei mehemea me mau tonu te tautoko i taua nuipepa.

Nga Maori O Rotorua.

Timi Kara.—I patai ki te Minita Maori mehemea ka whakawhiwhi te Kawanatanga i nga Maori mahi kore i te Takiwa o Rotorna. I runga i taua patai, i hiahia ia ki te whakamarama atu na runga i etahi huarahi maha i tino mate ai nga Maori o taua takiwa. Ko tetahi o aua mate ko te hunga o Tarawera, ko tetahi ko te whakauaua o te noho o te kooti mo nga marama e ono me te mate o nga kai. I whai mahi ano nga Maori o Rotorua i muri tata ake i runga i te Reriwe o Rotorua a i pai rawa ta ratou mahi i hoki iho hoki te utu o ta ratou mahi i ta nga pakeha. Ka tono ia ki te. Kawanatanga kia whiriwhiria to ratou mate, a mehemea e whakahaerea ana etahi mahi nunui e te Kawanatanga i taua takiwa me hoatu tetahi mahi me tuku atu ranei i tetahi ora mo ratou, kihai i tau tana tono mo te iwi o Rotorua anake engari mo nga iwi o Ngati Rangitihi me te iwi o Tarawera hoki no te mea he nui ano hoki to ratou mate.

Te Miterehana.—Tana whakahoki i mea e rua nga pitihana tono mahi kua tae mai ki a ia a nga Maori o Rotorua me te ki mai he nui to ratou hemokai. Ko aua pitihana kua tukuna ki a Tuari me Hanata he kai whakahaere raua no te Reriwe o Rotorua, me te patai atu kia raua kia kimihia mai mehemea he tika nga korero o aua pitihana, a mehemea he tika kia tukuna tetahi mahi ma aua Maori. Me ki atu ia kia whakaritea kia tukuna tetahi mahi i runga i te pito o te Reriwe i Rotorua kia ahei ai te tuku i tetahi mahi ma ratou (ara) ki te mea he tika nga korero o te pitihana e ki nei e tino hiahia ana nga Maori ki tetahi mahi hei kimi oranga mo ratou.