Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Taite, te 17 o Nowema,1887

Taite, te 17 o Nowema,1887.

Tango Whenua Maori E Nga Poari.

Hoani Taipua.—I patai ki te Kawanatanga mehemea ka tuku patai ratou mo runga i te mahi a nga Rori Pooti e page 22mea utu ki nga moni o te koroni hei tango nei i nga whenua Maori hei Rori a kahore e utua.

Te Miterehana.—Tana whakahoki i mea mehemea ka pai te rangatira na ki te whakaatu mai i te Takiwa e tangohia ana nga whenua Maori penei me nga whakaatu i roto i te patai ka pai au ki te awhina i te rangatira na i runga i te patai i nga tikanga o taua mahi.

Waea Ki Uawa Me Waiapu.

Ko Timi Kara.—I patai ki te Komihana o nga Waea mehemea ka whiriwhiria e ratou tetahi tikanga whakamaro haere i te Waea i te Tairawhiti (ara) i runga i te whakatu i tetahi teihana i Waiapu hei hono mai ki Uawa. I tukuha ano tenei patai i era Paramete. A ko nga korero katoa mo runga i nga painga e puta i taua mahi i whakina i reira. Na heoi te mea hei ki atu mana mehemea ka whakamaro haeretia te Waea ki Uawa me Waiapu, he nui te pai e tau ki runga i nga Maori me nga Pakeha hoki o te Tai Rawhiti. A ko tana i tumanako ai kia puta tetahi huarahi marama ki te Kawanatanga e ahei ai ratou te hanga i taua Waea inaia tonu nei.

Meiha Atikini—Tana whakahoki i mea e whakaaro ana ia ekore e ahei te Kawanatanga te mahi i taua mahi i naianei. Ka koa noa atu ratou ki te mahi mehemea e taea ana. Otira e tokoiti ana nga tangata o taua Takiwa, A e kore e ahei te whakatu i taua Waea mo nga moni iti iho i te £3,040, no te mea he tupoupou rawa te whenua. Ki tona whakaaro ia tera te rangatira na e whakaae mai ki tana (ara) i te mea e iti ana nga moni o te koroni inaianei ekore e tika kia whakapaua nga moni mo runga i taua raina ahakoa te nui o tona pai.

Pire Whakarere Wahine.

Hieini Taiwhanga.—E te Tumuaki ka tautoko ahau i tenei Pire ko te take i tautoko ai ahau. I marenatia ahau a ka torn nga i muri iho i taku whakarerenga i taku wahine he haurangi tonu nona a he nui te mate i tau ki runga i au i runga i taua mahi ana. E pouri ana ahau ki te ki i puta etahi korero a nga mema o tenei Whare mo runga i taku wahine otira e hara i au te tikanga i tahuri ai ia ki te kai waipiro i puta ano hoki he korero mo taku wahine i roto i nga tini nuipepea o te Koroni o Niu Tireni. Ki taku whakaaro he mea he rawa kia whakairia tetahi he ki runga i tetahi tangata marena, wahine marena ranei i runga i te haurangi o tetahi o raua, kua ata korerotia e ahau nga rarangi o tenei Pire a e tino whakapai ana ahau. E tumanako ana ahau ma tenei Pire e puta ai he ora ki nga tangata rawakore (ara) ki nga Maori powhara penei me au nei.

Nga Maori O Otaki.

Hoani Taipua. —I patai ki te Minita Maori mehemea ka tahuri te Kawanatanga ki te whakarite i tetahi takuta mo nga Maori o Otaki, i nga wa e pangia ana ratou e te mate. Ko te take o taku patai he patai naku mehemea ka awhina te Kawanatanga i nga Maori ki te whakarite i tetahi takuta mo Otaki. I awhina ano te Kawanatanga o mua i nga wa o Te Makarini ki te whakarite i tetahi takuta mo nga Maori o Otaki, a ki tona whakaaro he mea tika kia awhina te Kawanatanga i nga Maori inaianei inahoki kahore he kura Kawanatanga i reira e riro mai ai tetahi painga ia ratou. Na, i te mea kahore he kura Kawanatanga i reira mo nga tamariki ko te mea tika me tahuri mai te Kawanatanga ki te whakatu i tetahi takuta inahoki kahore he takuta o reira inaianei kahore hoki he kura. He momou te tuku rongoa ake e te Kawanatanga ki nga tangata kaore e mohia ki te whakahaere i aua rongoa. A mehemea ka tuku nga tangata kahore nei e mohio i nga rongoa mo nga Maori tera pea e mate nga Maori i runga i te mohio kore o aua tangata. A ki te mea ka tukuna nga rongoa e te Kawanatanga ki aua tangata tera e tau tetahi he ki a ratou mo runga i nga mahi he o aua tangata. Ko tona i hiahia ai me kore te Kawanatanga e kite i tetahi huarahi hei whakarite i tenei tono ana.

TE MITEREHANA.—I ki e pouri ana te Kawanatanga i te mea kahore he takuta o Otaki. Kei te tukuna atu ano ia he rongoa ki etahi tangata i reira he page 23tuhatuha ma aua tangata ki nga Maori i mihara ai ia he tika kia hoatu kia ratou. Kahore i tino marama ki te Kawanatanga ma ratou e utu i nga utu katoa mo te takuta mo tana takiwa; engari e pai ana ratou ki te whakahoa ki nga Maori me nga pakeha i runga i te whakaputa i etahi moni kia £50 i te tau hei utu mo tetahi wahi o te utu o taua takuta. Kei te penei ano hoki te tikanga

ki etahi atu takiwa. Heoi nga moni e taea e te Kawanatanga te whakaputa i naianei. E pai ana te Kawanatanga ki te whakaputa i te £50 hei mea me kore tetahi takuta e hiahia ki te haere ki taua takiwa noho ai, a ko tana i whakawhirinaki kia puta tetahi huarahi marama e haere ai he takuta ki reira noho ai.