Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Wenerei, Oketopa 12, 1887

Wenerei, Oketopa 12, 1887.

Ko te Huihuinga Tuatahi o te Paremete tuangahuru o Niu Tireni, i whakatuwheratia e te Kawana i tenei ra, pai ana ia ki te whakapuaki i enei kupu.

Whai Korero A Te Kawana.

E nga Rangatira Honore o te Kaunihera me nga Rangatira o te Runanga Nui,—

E koa ana ahau i te kitenga kua hui mai koutou ki roto ki te Paremete. E tino hari ana toku ngakau i te mea ka taea e ahau te whakaatu kia koutou, he nui rawa atu te whakawhetai me te whakanui ki to tatou Kuini Atawhai i te taenga o ona tau ki te rima te kau o tona Kuinitanga, kore rawa he manaakitanga penei i mua. A he nui rawa te miharo me te whakawhetai me te honore i puta mai i nga kainga maha i raro o tona mana.

I tu he whakaminenga ki Ranana hei rapu rapu, hei whakahaere i nga tikanga katoa e ora ai e pai ai nga koroni katoa o te Kuini, a no te 9 o Mei, kua hori ake nei ka mutu te mahi o taua runanga, ki te mahara o nga tangata whai mana o Ingarangi, he nui te pai e puta mai i runga i te mahi o taua huihui. Tetahi mea nui i ata whakaarohia kotahi tia, ko tetahi tikanga awhina i nga koroni mamao atu o te Kuini ana ara te pakanga. Tera e whakatakotoria ki o koutou aroaro nga pukapuka e pa ana ki tenei mea.

I runga i te pootitanga mema kua mutu ake nei. Kua kitea ko te tino hiahia o nga tangata o Niu Tireni he whaka iti rawa i nga moni e pau ana, kia tika rawa hoki te whakahaere i nga mahi katoa o te koroni. Ki te mahara a oku Minita ko te mahi tuatahi ma ratou he whakaatu mai ki te Paremete i etahi tikanga e toe nui ai nga moni e whakapaua ana mo nga mahi o te koroni, a ka kimihia he tikanga e ngawari ai e iti ai te raruraru i runga i te whakaitinga o nga moni o te motu nei.

Ko te tikanga whakahaere whenua, he mea nui rawa tena e ai te whakaaro a oku Minita, a e kore e mutu ta ratou kaha ki te whakanohonoho i nga tangata to tika ki runga ki nga whenua o te koroni. He pono hoki tenei kii, kahore he koroni o Ingarangi i pai atu i Niu Tireni hei nohoanga, a ko te mea tika ia me kotahi tonu a tatou mahara ki te whakakaha ki te whakatokomaha i nga tangata ahu whenua ite mea hoki koina te tino painga mo te koroni katoa.

Engari ko te mea tuatahi ka hohoro te tuku atu kia koutou tetahi tikanga whakamama i nga ture e pa ana ki nga whenua o te koroni, kia ngawari ai nga tikanga e whiwhi ai nga tangata ki nga wahi iti e hiahiatia nei e ratou kei te mohio oku Minita ki nga raruraru e peehi nei i etahi o nga tangata e noho page 2ana i runga i nga whenua ririki o te Karauna, a ma ratou e hurihuri e rapu he tikanga e ora ai aua tu tangata.

Mo runga mo a tatou reriwe, e kii ana etahi tangata mohio kei te he kei te taimaha nga tikanga whakahaere, a tera e taea te whakarereke kia nuku atu te pai mo te katoa me te hua hoki o nga moni.

E kitea ana e aku Minita he mea tika kia whakarereketia ano nga utu Katimauta i te mea kua rereke ano etahi mea inaianei. I te hiahia ratou ki te whakaatu kia koutou nga utu e meatia ana e ratou kia whakarereketia engari hoki e kore e ata taea e ratou kia whakina ra ana o koutou whakaaro mo runga mo a ratou tikanga whakaiti iho i nga utu whakahaere mo nga mahi mo te katoa. Otira i te mutunga o te Paremete ka tahuri ratou ki te whiriwhiri i aua mea, ka tuku mai ai kia koutou etahi tikanga hei whakahaere mo aua mea pakeke. E kore e roa rawa te takiwa i waenganui i tenei huinga o te Paremete me tera huinga mai ano hoki, ki te mahara o aku Minita he pai ke te pera i te mea e kore e roa rawa a ka taea te ata mahi me te ata whiriwhiri aua tikanga katoa.

Kei te whiriwhiri aku Minita i nga ture e pa nei ki nga whenua Maori mehemea e whai tikanga ana kia whakatikaina, a tera pea e kitea he mea tika kia mahia he pire i tenei huinga o te Paremete hei whakarite i te ngakau pouri e puta nei mo runga mo aua mea. Kia hui mai ano te Paremete ka tuku mai ai he tino tikanga kia koutou, ara kia ata whai takiwa aku Minita ki te ata whiriwhiri i nga whakaaro me nga hiahia o te Iwi Maori.

E nga Rangatira o Te Whare Runanga,—

Kei nga rarangi o nga moni te kitea ai nga moni kua kiia ake nei me whakaiti iho. E pouri ana ahau i te mea kaore i te nui haere ake nga moni e puta mai nei i te Katimauta; engari e mahara ana aku kai-whakahaere, ma te whakaiti iho i nga moni e pau nei i nga mahi mo te katoa e taea ai te arai atu i etahi atu takoha hou.

E nga Rangatira o te Kaunihera me nga Rangatira o te Whare Runanga,—

Ko te tuarua tenei o nga Paremete o tenei tau e kore hoki e tika kia roa rawa tenei huinga i te mea hoki he takiwa raruraru tenei, no reira e maharatia ana kaua e nui rawa he mahi engari me mahi ko nga mea e tino whaitikanga ana me mahi inaianei.

Ko etahi o nga tikanga mo te Reriwe o waenganui o tera Motu, tera e tonoa atu koutou kia whiriwhiri i etahi o nga tikanga mo taua mea. I runga i nga mea e tika ana mo te koroni ka whakaatriau ki te Paremete nga mea e taea ai te ata whiriwhiri nga tikanga mo aua mahi.

E koa ana taku Kawanatanga ki te iwi o tenei koroni e whakapai nei i nga tikanga whakahaere i nga kura, e mea ana ratou e kore e whakarereketia nga tikanga whakahaere, engari ka whakaitia nga moni e pau ana i runga i aua tikanga.

E tono atu aua ahau kia ata whiriwhiria e koutou nga mea ka tukua atu nei kia koutou, a ma te Atua koutou e awhina kia puta ai a koutou mahi hei oranga mo te koroni.