.gif)
Nga Korero Paramete: 1886-1890
Maungatautari Poraka
Maungatautari Poraka.
I mauria mai e Kanara Tirimara nga ripoata a te Komiti mo nga meg Maori mo runga i nga pitihana a Harete Tamihana me etahi atu a Rutene Te Tuamairangi me etahi atu a Te Whiti Patato me etahi atu a te Wharepu me etahi atu a Wi Kaukiuta me etahi atu me ta Wi Te Wheoro a i motini ia kia whakatakotoria nga ripoata i runga i te tepu o te Whare a kia tukuna atu ki te Kawanatanga.
Te Ao.—E te Tumuaki e pouri ana ahau no te mea
kihai i mana te mahi o te Komiti mo runga i tenei mea kihai i whai
mana te Komiti ki te whakaae ki te inoi a nga kai-pitihana kia
whakawakia tuaruatia tenei Poraka kihai te kai-pitihana i pai ki te
whakataunga a te kooti i Maungatautari Poraka. Ki taku whakaaro
kihai i tika nga mahi a te ateha. Kua tukuna mai ano etahi take tika
e whakawakia tuaruatia ai tenei keehi otira no hea e whakawakia ka
penei ano hoki aku kupu mo runga i te Kapua Poraka. Kua ki nga
kaipitihana kihai i tika te mahi a te Ateha i noho nei me te Tiati
ki te whakawa i Maungatautari na te urunga o te ingoa o tana wahine
ki te tiwhikete i whai paanga ai ia ki taua whenua. Kihai rawa i
tika kia whai mana te Ateha i runga i tetahi keehi ki te whakauru i
te ingoa o tana wahine me ana tamariki ki roto i te tiwhikete mo te
Poraka I kitea i he te whakahaere a te Kooti. E tino whakahe rawa
ana ahau ki nga mahi a taua Ateha. I kiia hoki i roto i te pitihana
i tango moni taua Ateha i mua i te whakataunga a te Kooti kahore i
ruarua te whakaaro ki tenei i utua taua Ateha ki te moni hei
whakarereke i tenei keehi. Inahoki e utua ana no ia e te Kawanatanga
mo tana mahi he mea he rawa tana tango moni i te tangata ke. Ko nga
hainatanga mo ana moni i riro i te Ateha i whakatakotoria ano ki te
aroaro o te Komihana nana nei i whakawa taua mea i whakatakotoria
ano hoki ki te aroaro o te Tumuaki o te Kooti Whenua Maori, erangi
kihai te Ateha i tae mai ki te aroaro o te Komihana i taua
whakawakanga i tukuna mai ano nga hainatanga mo nga moni e £25 e £20
te £15 me te £10 a i mohiotia ano hoki riro mai iaia nga moni e £200
i te Peke a i riro mai ano hoki iaia tetahi tieke i Akarana mo nga
moni e £25. He nui rawa nga moni i riro i iaia. He whakaatu tenei i
te tino he o tana mahi. I te meatanga kia kapea nga ingoa o te
wahine a te Ateha me ana tamariki i roto i te rarangi ingoa i roto i
te Tiwhikete ka mea tana tangata ki te aroaro o nga tangata tokomaha
na tona kaha i whiwhi ai nga tangata i te whenua, a kia kore tona
kaha kua riro te whenua i nga kaitawari. E toru nga whakapae mo te
Ateha kua kitea he tika a ki taku whakaaro me ata whiriwhiri te
Kawanatanga i tenei mea. He tika ano te hanganga o te ripoata e te
Komihana. E rangi kihai nga Maori i mohio he pewhea ranei nga korero
o taua ripoata ta te mea kahore ano i whakamaoritia. Na i te mea kua
kitea te he o te whakahaere o nga mahi a te Kooti me whakaae e te
Kawanatanga te whakawa tuarua mo taua Poraka Kahore i puta ana
whakahe mo te Tumuaki mo te Kooti ranei erangi mo te Ateha anake.
Heoi aku korero mo Maungatautari. Ka korero au inaianei mo runga i
te Kapua Poraka. Ki taku whakaaro kihai i tika te whakataunga a te
Kooti mo runga i taua keehi. Ko tetahi o nga tino tangata tono ara a
Hone Tumango i mea i aia e korero ana i te tuatahi e haurangi ana ia
i taua korerotanga ana. Ki taku whakaaro kahore e tika kia
whakarangona nga korero a te tangata i ai a haurangi ana. Ko tetahi
take kihai taua tangata i noho i runga i taua whenua kei tawhiti ke
noa atu tona kainga kei Whanganui e warn tekau pea maero i te whenua
i whakataua nei ki aia. I mea a Hone me tona hoa ki to Kooti he
ngakinga a ratou i noho hoki ratou i runga i taua whenua a e tino
mohio tio ana kihai rawa ratou i noho i reira. Kahore aku whakapae
ki te Kooti erangi pouri ana au no te mea kihai tetahi tangata i
tonoa ki te titiro i page 26
nga tohu i runga i te whenua i korero tia nei. I tetahi nohoanga o
te Kooti i Whanganui i mea ano taua hunga no ratou tetahi whenua i
Pohonuiatane erangi i tonoa tetahi tangata ki te titiro i te whenua
ka tahi ka kitea ehara i aua tangata taua whenua. Mehemea kihai i
mahara te Kooti ki taua mea kua pera ano te he me nga he o mua atu.
Ka tono au kia whiriwhiria enei mea e te Kawanatanga. No te mea e
mahara ana ahau he take tenei e tika ai kia whakaaetia he whakawa
tuarua e te Kawanatanga. E hiahia ana no hoki au ki te ki i te
ruritanga o te whenua i te Kapua i hainatia e Hone Tumango tetahi
kirimene i whakaae ai ia na tetahi wahine taua whenua heoi kihai i
whakaurua ia e ia ki te rarangi ingoa o nga tangata whai take. I te
Kooti ano taua pukapuka i taua wa he aha ra i kore ai ratou e mahara
ki taua pukapuka.