Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Wenerei, te 2 o Hepetema, 1885. — Ateha Maori

Wenerei, te 2 o Hepetema, 1885.
Ateha Maori.

Ta Hori Kerei—Ka motini penei. Notemea kua penei te ripoata a Te Tumuaki Kooti "Whenua Maori mo te whenua nei mo Maungatautari ara: "E tino mohio ana ahau i homai e Te Munu ki te Ateha i mua o te whakataunga, ara i te wa e whakawakia ana taua whenua, tetahi moni e rite ana ki te moni hoko i aia mei kore ia e whakahoa ki tetahi taha." A ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunihera ki te whakarite i tetahi tangata e paingia ana e ia he ui ui i runga i tana i mohio ai, nga ritenga katoa o taua mea ara mehemea he tika, he hori hori ranei te utunga o taua Ateha; a mehemea he tika tonu, ka ahei kia tukua he whakawa tuarua ki nga tangata e mea nei ratou kua pa he mate kia ratou mo Maungatautari.

Te Paranihi.—E tika ana, kua pera auo te ripoata a Te Tumuaki e penei ana ia, i hoatu ano he moni ki te Ateha e whakawa ana i Maungatautari.

Te Ao.—E hiahia ana ahau ki te whai kupu mo etahi mei i mahue ia Ta Hori Kerei iaia e whakaatu mai ana i nga take e tika ana kia tukua he whakawa tuarua mo Maungatautari. Tetahi mahi o taua Ateha, he whakauru i te ingoa o tona wahine me a raua tamariki ki te tiwhikete, i runga i nga ingoa rere ke noa atu, a i muri i te paahitanga o te rarangi ingoa e te Kooti, ka haere taua Ateha ka whakawhiti i nga ingoa o tana page 32wahine me nga tamariki, ara ka whakatikatika. He take tika tenei o whakaaetia ai te whakawa tuarua. Ko nga moni kua whakapaua e nga Pakeha mo tenei Poraka, i utua i mua o te paahitanga i te kooti. Ki toku mohio kaua te Kawanatanga me tenei Whare e whai whakaaro mo aua moni ra. I tere tonu te tuku mai e nga tangata kua pangia e te mate he tono whakawa tuarua i muri o te whakataunga, Kaore, ho tikanga e waiho ai aua moni ra hei whakakorenga i te whakawa tuarua. I etahi poraka iti noa iho, he mate paku rawa, wkakaaetia ana nga tono whakawa tuarua. Titiro ki Pukehou No. 4, he whenua kei Otaki Manawatu, no Hune ka whakawakia tenei whenua. No te 27 o Hurae ka whakawakia tuaruatia. Kaore he tino puta i rua ai nga whakawakanga. Na hoki a Hauturu, he moutere, maha noa atu nga whakawakanga mo tera whenua ahakoa he raruraru iti noa i pa ki tera. Tena ko tenei, he whenua nui, he mate nni rawa, e tino tika ana kia whakaaetia te whakawa tuarua. E tino tautoko ana ahau i te korero a Ta Hori Kerei.

Tame Parata.—E mea ana ahau ki te whai kupu mo Maungatautari ara mo te tono kia tuaruatia te whakawa. Ki toku whakaaro me whakamana te hiahia a nga kaitono kia mutu ai ta ratou e matapopere nei. Ki te kore e whakaaetia ta ratou tono, e kore e mutu ta ratou haere mai ki te Paremete kimi ai ite ora ia tau ia tau, kaore he mutunga. He nui rawa nga pitihana kua tae mai ki tenei Whare, e inoi ana mo nga whakawa tuarua. A he nui ano hoki nga tono pera e tukua ana ki te Tumuaki o te Kooti, kaore ano kia whakaputaina tana kupu mo aua mea. Mehemea ka puta te whakawa tuarua a tupono ana ki te whakataunga o te tuatahi heoi ra kua pai, katahi ka tino mohiotia kei te tika te whakatau o te tuatahi. E hara ite mea ko Maungatautari anake te whenua e hurahia ana, kaore, he tini noa atu nga poraka e meingatia ana kia maranga ano te whakawa tuarua. Me ata whakaaro marire he tikanga mo enei whenua katoa. He nui rawa hoki nga auetanga e tae mai ana ki te Komiti Maori a e whai uptake ana nga kai pitihana mo te whakahe. Ko tahi take e korerotia ana, i te mea kua tu a Rewi Maniopoto hai kaiwhaka haere mo nga kaipitihana, a takahia ana ratou e ia, kore rawa ratou i whai takiwa hei homaitanga ia ratou whaitaketanga ki te whenua. E mohio ana ahau mehemea i puare he wa mo ratou tera e whiwhi ratou ki tetahi wahi o tenei whenua. E hara i te mea e korero whakahe ana ahau mo te Tumuaki o te Kooti. Erangirangi te Ateha kua tino kitea hoki i roto i nga korero ki te Komiti, i utua ia, i hokona ki te moni. A e mohio ana ahau he tika te whakapae ki etahi Ateha he mahi kino rawa ta ratou, koia au i whakaaro nei, me ata rapu rapu nga ritenga katoa o enei mea e te Kawanatanga.

Te Paranihi.—Ko te ritenga mo nga Ateha, kei te ringa ringa tonu o te Tumuaki te tikanga mo ratou, kaore he mana a te Kawanatanga. Ko nga Ateha e utua ana mo te wa e mahi ana ratou ki roto ki te Kooti. Kaore ano kia tukua he mahi ki tenei Ateha i muri o te whakawakanga o Maungatautari. Heoi taku e mohio nei he mea whakarongo ki nga korero kei roto i te Komiti Maori me nga kupu hoki o te pitihana. E rua nga whakapae ki te Ateha, ara ko te hoatutanga onga moni e Munu me te Whakaurunga onga ingoa o tona wahine me nga tamaraiki ki te tiwhikete. I uru tika ranei enei tangata ki taua tiwhikete, i uru he ranei. Kaore au e mohio kua tau ranei te tika te pewhea ranei ki aia i runga i tona utunga i te Ateha. Ka whakamutua te mahi o taua Ateha inaianei kia ata whakawakia; e kore e tukua he mahi ki aia e te Kawanatanga. Kua whakaaro noa atu te Kawanatanga me rapu marire tenei take whakapae me tetahi mea penei i korerotia i mua. A ka whakaturia he whakawa mo enei mea e rua.