Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Paraire, te 28 o Akuhata, 1885. — Motini Turaki

Paraire, te 28 o Akuhata, 1885.
Motini Turaki.

Te Ao.—Kei te whakaaro aro ahau i nga motini a Meiha Atikini. He mea homai pea i runga i te ngakau puhaehae ko te motini tuatahi e mea kaua e neke ake i te miriona kotahi nga moni e whakapaua i tenei tau. I ki te Pirimia ki te Whare he nui rawa nga moni i pau i a te Atikini i runga i ana whakahaere i te wa e tu ana ia hei Pirimia. No reira ekore ahau e tautoko i tenei motini erangi e pai ana etahi o nga korero i rongo ai ahau i tenei rangi ara ki te whakahe ki te kaitiaki a nga moni o te koroni. E whakaaro ana ahau he tika aua korero tera ano etahi take kei roto i aua korero erangi ko taku whakaaro kahore e tika kia whakairiria mai aua he ki runga i nga Mema katoa o te Kawanatanga. E whakahe ana ahau ki tetahi o nga motini i tukua mai e te Atikini ara ki tera wahi o te motini e pa ana ki nga whenua Maori e tata ana ki te Reriwe e anga atu ana ki Waikato mo te rima rau mano eka e whakahe ana ahau ki taua tikanga. Erangi ki te pai nga Maori ki te tuku i taua whenua kia nohoia ka tahi ka pai. Ki taku whakaaro e haere ana taua motini i runga i te huarahi muru i nga whenua o nga Maori i runga i te tukunga noa tanga atu i te whenua mo te raina Reriwe me nga teihana ki taku mahara kahore e tika kia raupatutia tetahi whenua rahi atu i ta nga Maori e whakaae katahi ka tika ko te tikanga tenei i kore ai ahau e tautoko i tenei motini na reira hoki ahau i tautoko ai te Kawanatanga kua kite ahau he nui te whakaaro o te Minita Maori ki nga Maori kihai i penei i te wa e tu ana te Kawanatanga o te Atikini he nui te raruraru i tau ki runga i nga Maori i taua wa ko nga raruraru e whakahua nei au ko te raru i tau ki nga tangata Maori o Parihaka I hereherea ratou engari kihai i whakawakia. I wawahia o ratou whare i tangohia a ratou pu me a ratou kakahu me etahi atu taonga a ratou na konei ahau i kore ai e tautoko i aua rangatira no te mea e mohio ana ahau ki te mate kua tau ki runga i nga Maori i te wa e tu ana tona Kawanatanga. Ki taku whakaaro ko matou ko nga Mema Maori nga mea e mohio ana ki tena. E whakaaro ana hoki matou e tika ana ta matou pooti ko nga raruraru moni o te koroni he mea tena e pa ana ki te Pakeha e rua nga mate o nga Maori, ko nga Mema Pakeha o tenei Whare e hanga ana i nga ture e pa ana ki nga iwi Maori i au e whakahaere nei i nga tikanga o nga iwi Maori page 29e mea ana ahau kua mate ratou i nga ture i pahitia i mua ake nei e whakahua ana ahau ki nga ture i pahitia e te Kawanatanga a te Atikina ki te he hoki o te whakahaere i nga tikanga ki etahi Hapu o nga Maori tatemea ko te Pakeha anake kei te hanga i nga ture mo te Iwi Maori. Ko te Paremete tuatahi tenei i tukuna ai nga Maori kia uru ki te hanga ture e pa ana kia ratou a i runga i te tukunga i a ratou kia uru ki te hanga i nga ture e pa ana kia ratou ka mea ahau katahi nei ano ka puta tetahi whakaaro kia matou. Ka whai kupu ahau inaianei mo te mahi whaka wehiwehi a etahi Mema kia tahuri atu ai matou ki te pooti ki te taha i hiahia ai ratou; ki taku whakaaro he mahi he tenei he mahi kino tenei te to i etahi kia pooti ki ta ratou i hiahia ai kotahi te Mema o Akaraua ko te Pakarana te ingoa i haere mai kia matou i mea ki te pooti matou ki te Kawanatanga ka pana matou ki waho. E pai ana ahau ki tenei kupu whakataratara ki taku whakaaro hoki ki te hinga tenei Kawanatanga e kore nga Maori e tukuna mai ki roto i tenei whare ka mahue i a matou o matou nohoanga ka waiho ma etahi atu mema e whakahaere i nga ture ko te Hemara hoki tetahi i whakaputa i etahi kupu whakahawea mo ta ratou mahi i runga i te huarahi tuku i a ratou pooti, ki taku whakaaro e hara i te mea tika ma te Hemara e mea e hara i te mea tika na te mea he Tiamana taua tangata no te Whare na matou hoki i tautoko tona urunga atu ki reira i tera tau. Heoi taku mo runga i tenei mea, ko taku ki te mahara au e he te mahi a tetahi mema e kore au e wehi ki te korero. Mehemea e korerotia ana nga tikanga o te Kai Tiaki o nga moni o te Koroni he mea ke tena Otira ka pooti tonu au i runga i taku i whakaaro ai he tika. E whakahe ana etahi mema ki te Kai Tiaki o nga moni o te Koroni e whakamatau ana ki te pana i te Kawanatanga ki waho mo runga i taua tikanga, Otira ka tautoko au i te Kawanatanga.