Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Taite, te 6 o Akuhata, 1885. — Pire Pane Kuini

Taite, te 6 o Akuhata, 1885.
Pire Pane Kuini.

H. K. Taiaroa.—Ko etahi o nga rarangi o tenei Pire e pa ana ki te iwi Maori, no reira au ka whaikupu atu mo runga mo tenei mea. Engari me panui atu e au i te tuatahi te Pitihana i tukua mai e etahi Rangatira Maori, ka mutu ka tukua atu e au ki te Kaunihera, e peni ana nga kupu o tana pitihana, ara:—

"Ki te Tumuaki me nga Mema o te Whare Whakatakoto ture o te Koronio Niu Tireni e noho huihui ana i Poneke.

"He pitihana tenei na matou na nga Rangatira Maori e mau ake nei o matou ingoa i raro nei ki to koutou "Whare, kia ata tirohia mai e koutou to matou mate ka pa mai nei kia matou i runga i te Pire kua takoto na ki te aroara o to koutou Whare a e huaina nei ko." Te Pire Whakatikatika i te Ture Pane Kuini." Na e inoi ana nga Kai-tuku atu o tenei Pitihana kia whakatikaia e koutou nga rarangi o roto i taua Pire e pa ana ki nga whenua Maori ara e mea ana aua rarangi kia whakatoputia nga utu takoha o runga i nga riihi hei utunga atu kia te Kuini, na ko aua takoha kotahi tekau pauna i roto i te rau pauna. E titiro ana matou ki aua rarangi e mea ana me utu topu aua moni i mua o te riihi me nga tau i whakaritea. Ki ta matou whakaaro he nui rawa te taimaha ki runga kia matou me te taha Pakeha ano hoki, ina hoki ki te noho taua riihi ki te rua tekau ma tahi tau. a e rua rau pauna mo te tau kotahi, ko aua moni takoha ka tangohia i mua tonu o te tau e rua rau rua tekau pauna. E ata titiro ana matou ki te he o aua rarangi no te mea e whakaiti rawa ana i nga utu reti mo o matou whenua, i te wehi hoki o te kai-tango reti ki te pau nui o ana moni i runga i te whakatoputanga me te whakatuatahi-tanga i te utunga o aua takoha. Na ko ta matou e inoi atu nei kia koutou kia peneitia te tikanga mo aua rarangi, ko taua takoha me tango i ia tau i ia tau tae noa ki te mutunga mai o tana riihi ara nga tau e rua tekau ma tahi. Na e inoi atu ana matou kia koutou kia whakamana, mai ta matou e inoi atu nei kia koutou e noho huihui mai nei i roto i te Whare o Runga o te Koroni o Niu Tireni. Heoi ma te Atua koutou e tiaki.

"Te Pokiha Taranui."
[me ona hoa Rangatira 17.]

Kei te whakaae rawa ahau ki nga kupu o tenei pitihana. Kei te mohio page 6ahau tera ano etahi whenua Maori i tenei Motu me tera Motu i retia i mua, engari no te mananga o enei tikanga ka tahi ka waiho kia takoto noaiho ana. I te mea ka retia he whenua mo nga utu £200 pauna i te tau ka waiho kia utua e te Pakeha e nga Maori ranei kia kotahi tekau pauna i roto i a rau pauna o nga utu whakatoputanga o te reti. Ka utu ratou i te tahi tekau pauna i roto i ia rau pauna o to £2,200. E taumaha ana enei tikanga ki runga ki nga Maori me nga Pakeha e hiahia ana ki te riihi i o ratou whenua. Tera pea te Kaunihera e mahara ko nga Pakeha ke e reti ana i te whenua kei te utu i enei tiuti. Me whakaatu atu e au ki te Kaunihera ki taku mohio ko nga Maori ano kei te utu i aua £220 pauna. Ko te Pakeha kua whakarite nei kia rua herengi me te hikipene mo te eka, ki te kite ia mana e utu te tiuti i runga i te whakatoputanga o nga moni o te reti, ka haere atu ia ki nga Maori ka mea atu kia kotahi hereni kia ono kapa nga utu mo te eka. Tetahi take i whakahe ai ahau ienei tikanga, ko te mea ka, waiho ko nga Pakeha whai moni anake nga mea e ahei ki te utu i nga tiuti i runga i te whakatoputanga o nga reti. Ko era atu Pakeha ahua rawakore nei e kore e kaha a ki te utu i aua moni i runga i te whakatoputanga o nga reti, kua waiho ma nga hunga whai moni anake aua whenua e riihi. He mea pai rawa mehemea ka whakaae te Kawanatanga ki te menemana i tenei Pire kia waiho ai aua tiuti kia utua i ia tau i ia tau. E mohio ana e kore e taea e au te tino whakamarama atu i enei tikanga katoa. Engari ka tono atu au ki te Minita ara kia Te Pakere kia tukua mai e ia he menemana mehemea ka taea e ia.