Whai Korero.

E nga Rangatira Honore o te Kaunihera me nga Rangatira o te Runanga Nui,—

Ka koa nei ano ahau i te mea kua pa kia koutou hei awhina i au i roto i te Paremete.

Ko te ngoikore haere o nga mahi katoa o te koroni i to koutou huihuinga i te tau kua pahure ake nei kua ahua kore inaianei. I etahi wahi maha ahakoa te iti o te utu o te wuru me te witi, kua nui haere nga mahi o te koroni a mua ake nei.

Ko te ata noho o nga Maori i raro i te tore me ta ratou whakahoa mai ki te hanga i te rerewe, he mea whakapai tenei ma koutou. Ko te hiahia tenei o aku Minita i runga i te whakahaereti-kanga i runga i te tika me te mau ano ki te Ture. E kitea ana i nga kainga Maori katoa te tohu o to ratou atanoho ma to ratou aroha hoki. I mua ake nei ke etahi iwi me etahi hapu e wehe atu ana i te Pakeha, kua hiahia inaianei ki te whakahoahoa ki te Kawanatanga. E whakaaro ana aku kaiwhakahaere ko te mea tika kia kaua e puta he he a mua ake nei me kimi i tetahi tikanga hou hei whakahaere i nga whenua o nga Maori. Ko te huarahi e mana ai tenei tikanga ki nga Maori ki te koroni hoki e meatia ana kia tukuna he Pire kia koutou hei whakahaere i te hoko me etahi tuku i nga whenua o nga Maori.

Ko te mahinga i te tino reriwei o Aotearoa i timataria paitia nei i Kihi-kihi i nga ra o Aperira kua pahure ake nei, tera e puta he tino painga i waenga o te Iwi Pakeha ki te Iwi Maori, a i te mea ka whakaritea he whenua hei wha-kanohonoho tangata ki te taha o te taha o te raina tera a nui noa atu te raina tera e nui noa ata te whenua e niahia tuturutia hei painga mo Aotea roa.

I tupato i haere tika hoki te whakahaere a akn Minita i etahi atu mahi nunui, e whakaaro ana e kore e roa ka oti te reriwe timata mai i Poncke tae atu ki Nepia. E tere rawa ana te mahi i te reriwe nui tonu o Otakou ka oti ka puare nga whenua o uta o taua porowini takiwa,

I hohoro tonu te whakarite tikanga i raro o te ture reriwe o te Tai Rawhiti o te Tai Hauauru o Whakatu hoki. E noho tumanako ana aku Minita i runga i aua tikanga whakahaere, e kore e roa kua honoa atu a Whakatu me te Tai Hauauru ki to Tai Rawhiti o te Wai-pounamu, a hei nui hoki te whenua i runga i tona ahua ano ma te reriwe page 2anake e taea ai te mahi. E whakaaro ana aku Minita he nui rawa te hua e puta ki te koroni i runga, i re whakapuaretanga o enei raina tae atu ki te Tai Hauauru ma te mahinga hoki i te whenua me te pupuri i etahi poraka e nui haere ai tenei tikanga.

Ka tonoa koutou kia whiriwhiri mai mehemea e kore ranei e pai me te whakahaere o nga rerewe kua oti nei te mahi, kia tukua ma etahi Poari e whakahaere nga reriwe katoa. Ka tukua atu e oku Minita tetahi Pire kia koutou kia ahei ai ta koutou whiriwhiri i enei mea.

I runga i te whakamananga o te Paremete 1882, a ia koutou ano hoki i tenei Paremete kua mutu ake nei kua whakahaerea nga namanga moni Kotahi Miriona me te Kotahi Miriona rima rau mano pauna, a ngawari rawa nga tikanga i riro mai ai aua moni ra, ka whakaaturia kia koutou nga pukapuka mo enei namanga.

Mea ake nei whakatuwheratia ai tetahi whare matakitaki taonga ki Poneke nei, a ki te whakaaro a oku Minita tera e kaha haere nga mahi whai rawa puta noa te Koroni katoa. Ka tonoa kia whakamana e koutou kia uru tahi tenei Koroni ki te Whare Whakakitekite o nga Koroni katoa me Inia hoki, ka whakapuaretia ki Ranana i tenei tau e haere ake nei. He takiwa pai tena kia whakakitea nga tini taonga me nga tini mahi pai o tenei Koroni.

He nui nga whakaaro e ahu ana ki nga tikanga whakanoho tangata mahi whenua. Ko nga kainga kua whakanohoia peratia i raro i nga tikanga kua kahititia ka nui te ahua pai o te haere. Ko nga tono whenua nuku noatu i te whenua e watea ana mo taua mahi. He nui nga whaikorero kua puta mo te ahua o te Kaunihera, ka tukua atu he Pire whakarite i nga tau hei tuunga mo nga tangata e karangatia ana ki taua Kaunihera ma koutou e hurihuri.

E nga Rangatira o te Paremete,—

Ka tere te whakatakoto ki o koutou aroaro nga pukapuka o nga moni o te Koroni, kua mahia nuitia aua pukapuka kia tika ai nga mahi kia kaua e pau nui nga moni o te Koroni.

Ki te mahara a oku Minita he takiwa tika tenei kia whakaarohia nga takoha kia whakatikaia, a tera e hohoro te tuku atu i etahi tikanga mo enei mea.

E nga Rangatira o te Kaunihera me nga Rangatira o te Paremete,—

I muri mai o tera Paremete tu wehi-wehi ana mo te aranga o te pakanga ki Ruhia, mahara ana oku Minita e tika ana kia mahia nuitia nga tikanga e kaha ai te Koroni ki te whakahoki i te hoa riri. I runga i enei mahi he nui te moni i whakapaua. Ko nga taone nui o te Koroni kei te tiakina kia ora ai, a ka tonoa ano kia whakaaetia e koutou etahi atu moni hei tino whakaotioti i enei mahi. Ka uia koutou kia whakapuakina a koutou mahara mo nga mahi o te moana, me nga mahi i uta hei arai atu i te hoariri.

Kua puta te hiahia i roto i te Koroni kia whakatikaia te tikanga whakahaere o ia takiwa. Ki te whakaaro a oku Minita mehemea ka mahia he Ture hou kaua e taupatupatu i nga ritenga e mau nei, mehemea koa e taea ana te whakahaere. Kua hanga, e ratou etahi pire hei whiriwhiri ma koutou hei whakanui haere i nga mana o nga Ropu Takiwa, kia whiwhi ai ratou i te oranga mo a ratou mahi. Kia kaha ai ratou ki te mahi i a ratou mahi nuinui, kia kaua e hokihoki mai ki te Kawanatanga ki te; Paremete hoki tono moni ai.

Kua whakaaro nui oku Minita ki nga tikanga e nui haere ai nga rawa e puta mai ana i te Mahinga Koura, Waro, me era tu mea. Kanui te whakarongo pai mai a nga tangata mahi pera ki nga whakaakoranga me nga whai korero mo era tu mea, me ta ratou hia hia kia whakaturia he tino kura hei tohu tohu kia tino mohio ai ratou. A tera koutou e tonoa kia awhinatia tena mahi kia kaha haere.

Tera atu hoki etahi mahi rawa e tika ana kia ata tirohia e koutou ara nga motu ngaherehere i te mea ka tika te whaka haere ka whai mahi te tini tangata me te kake haere o nga hua e puta ana mai. He nui rawa nga rakau pai e tino mau maua noa tia ana inaianei, i runga i ke kore tupato, a ma koutou e ata whakaaro mei kore e tika page 3te tiaki me te whakahaere pai i nga ngaherehere o te Karauna. Kua oti tetahi Pire te mahi a ka tukua atu ma koutou e whakaaroaro.

Ko nga mahinga ika ahakoa e mohiotia ana he taonga nui era kaore ano kia tino tirohia enei mea. Ka tukua atu kia koutou tetahi tikanga hei whakakaha i tenei mahi a ki taku mohio tera koutou e rapu nui i ona tikanga.

I muri mai o tera Paramete i te whakaaro nga Minita i te ahua o Niu Tireni me nga Koroni o Atereria me nga motu hoki ki enei moana. I whakahengia e oku Minita tetahi pire i whakatakotoria ki te Pareniete o Ingarangi kia whaitakiwa koutou hei whakapuakanga i o koutou mahara i runga i tenei mea. Ko te meera hou ki nga Moutere i whakaniana e koutou i tera Paramete, tera e nuku haero i nga mahi ma te whakakotahi i nga huarahi e whai rawa ai aua Motu me Niu Tireni. Ka whakatakatoria ki o koutou aroaro nga pukapuka o te Heketari o nga Koroni me nga Pirimia o Nga Koroni o Atereria me te Kingi o Hamoa hei titiro ma koutou.

No muri mai i te whakakorenga o nga Porowini ka kitea te taumaha o ng tikanga whakaora i nga rawakore me nga turoro. Ki te whakaaro a oku Minita e kore e tika ma te Kawanatanga nui e whakahaere enei mea, engari ma ia takiwa ano ia e whakahaere, Ka whakatakotoria he Pire mo tenei mea hei mahi ma koutou.

Ka tuku atu e au hei ata hurihuri ma koutou i etahi Pire mo etahi tu mahi, hui atu ki te Pire whakakotahi i nga Ture Whenua, me tetahi Pire mo nga Kamupane Inihua, mete Ture Hara Kirimina, me te Pire whakatikatika i nga a Ture Whakahaere Taone, me te Pire whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, me nga Ture Tuku Whenua, me tetahi whakamana i nga Poutapeta ki te tuku takai taonga i roto i nga meera, me te whakaputa i nga nooti moni Poutapeta.

E tino inoi ana ahau kia tau te atawhai o te Atua ki runga kia koutou, kia oti pai a koutou mahi nunui i runga i te tika.