Pire Rahui O Te Waipou-Namu.

H. K. Taiaroa patai kia nukuhia te korerotanga tuarua o te Pire, no te mea kahore ano i whakamaoritia. He ture hoki na te Whare ko nga Pire e pa ana ki nga Maori me whakamaori.

Kura Maori Ki Tokomaru Me Uawa.

Wi Peri.—Ka patai ki Te Minita mo nga Kura,—(1.) Mehemea kua rite he moni hei oranga mo nga kura i Tokomaru i Uawa? (2.) Heaha te take i roa ai te whakatu tetahi kaiwhakaako mo te kura ki Uawa? (3.) Heaha te putake whakaroa te hanganga i te whare kura ki Tokomaru? Me korero whakamarama ia; kua wera noa atu te whare o te mahita i tana kainga, a kaore ano kia mahia he whare hou kia whakaturia he Mahita hou. A nuku atu i te rau nga tamariki o taua whenua e noho he ana, kaore e whakaakona ana. He maha nga reta kua tae mai ki aia tono ai kia kaha tana whakahaere me kore e mahia he whare. Na mo runga mo te kura ki Uawa, heoi te roa mo tera ko te kore kaore ano kia whakaturia e te Kawanatanga he Kaiwhakaako. Mehemea kaore ano i rite noa he oranga mo aua kura ka tono ia ki te Kawanatanga kia whakahaerea he moni mo aua mea inaianei.

Te Taute.—E tika ana ta Wi Pere korero kua wera te whare, otiia e hara i te mahita nana i tahu. Na mo te kura ki Tokomaru e penei; kua wera te whare o te Kaiwhakaako, a na te mea he kaumatua taua tangata ki hai hoki i pai mo tera mahi, heoi whakamuturia ana. Tetahi i he te turanga o taua kura, tu ke ana i runga i te whenua Maori. Erangi kua whakaae nga Maori kia homai tetahi atu whenua; a kei te ruritia inaianei. Kei te whakatuturutanga ki te Kawanatanga, koreira hanga ai te whare. Na he kura ano kei Uawa, otiia i kore haere nga tamariki o taua kura na reira i haere ai te kaiwhakaako. Muriiho ka whakaturia he waihine hai kaiwhakaako, ko taua ahua ano kihai nga tamariki i tae atu ki te whare kura. Otiia mehemea ka tuhi mai nga tangata e hia hia ana kia whakaakona a ratou tamariki me te unga i a ratou tamariki, ka whakaae te Kawanatanga ki te whakarite he mahita hou ki te rapu hoki i te tika mo nga tamariki Maori.

Hokonga Paura Ki Nga Maori

Te Puke Te Ao.—Patai ki te Minita Maori mehemea ka pai ranei ia ki te whakangawari te tikanga mo te tukunga pera ki te Iwi Maori. Ki tona mohiotanga kua tae tenei ki te taima tika hei whakangawari i aua tikanga. Kaua te Kawanatanga e maharahara i te mea kei te noho nga Maori, kei te tautoko i te Kawanatanga i nga mahi pai. Inahoki a Tawhiao kua homai ana pu maha noa atu i Waikato ki te Kawanatanga. Mehemea ka tuku paura aha ranei ki nga Maori, aua te Kawanatanga e wehi. Te mahi a nga Maori o tona takiwa he tono penei tonu nareira ia i patai ai.

Te Paranihi.—Tana kupu whakahoki. Mo runga mo te takiwa o te mema patai kahore he take e hopohopo te Kawanatanga mo nga Maori. Otiia me whakaatu e ia kei te ngawari noa iho nga ritenga mo te tuku pera inaianei: whiwhi tonu nga tangata noho pai i te raihana. Ko te tikanga ia kia kotahi pauna paura, tetekau pauna hota me te rua rau rimatekau nga tingara e tuku ana mo te raihana. Ka riro mai aua raihana i nga Kaiwhakawa me nga Apiha Maori. Kaore he uauatanga o taua mea. Heoi tona e wkakaaro ai na te Kaiwhakawa, me titiro atu ia ki te hunga tono raihana he tangata tika anake. Ki taku whakaaro kei te mohio ano te mema na e kore e tika kia tukuna atu he paura ki etahi tu Maori, nareira kahore e ahei te whakangawari i nga tikanga pera. Otiia e whakaae ana te Kawanatanga ki te whakahaere i taua mea.

Rihitanga Whenua Maori.

Wi Pere.—Patai ki te Kawanatanga, mehemea ka whakaae ratou ki te whakakore i te ritenga taumaha mo runga mo te riihitanga whenua Maori, ara te utunga kotahitangi o te moni takoha i runga i nga moni reti; hua atu me utu ia tau ia tau ia tau, pau noa nga tau o te riihi. E tino peehi kino ana taua Ture i nga Maori inahoki e whakaiti ana te utu o nga whenua Maori e riihitia ana e nga pakeha. A e tino taumaha rawa ana ki nga pakeha e iti ana te rawa, e arai ana hoki ratou i te riihi whenua Maori. Heoi nga tangata i kaha ki te reti whenua Maori, ko nga tangata e tae ana nga moni ki te wha, ki te rima mano pauna. Te nuinga o nga pakeha inaianei kaore e kaha ki te page 27reti whenua Maori na tenei Ture i arai. Tetahi mate, ko te utunga toputanga o taua moni e te hunga riihi kia Te Kuini. Tera pea i te rua, i te toru ranei ona tau e riihi ana i taua whenua, ka pekerapu ia, maumau ana moni utua topu tia e ia kia Te Kuini. Heoi ka whakarerea e ia tona riihi, kore rawa he painga e mahue ki aia mo ana i hoatu ai ki te Kawanatanga. E tino pai ana ia ki te ture o te tuatahi: e mea ana hoki taua ture kia utua tautia. Mehemea e utua ana tetahi pakeha i te £2,000 i te tau tera e pau tetahi £2,000 ano mo nga whakapainga; £2,000 ano mo te hokonga karaehe, £2,000 ano mo te utu ki nga kai mahi, a he £10,000 e pau a taua tangata ite tau ki taua whenua, na ka tino taumaha rawa ia mo tenei me nga Maori hoki nona te whenua. E hiahia ana ia kia riwhitia tenei ture ki te ture i paahitia i mua, ko taua ture i mea me utu tau. Tera e whakaae nga mema ki tenei korero.

Te Paranihi.—Tana whakahoki. He take nui tenei e pa ana ki te moni o te Koroni. Mehemea ka whakaaetia ta Wi Pere he £5,000 i te tau te moni e ruihi ai te Koroni. He take tenei hei whakaaro aro ma te Kawanatanga i mua mai o tera tunga o te Paramete hui atu ki nga whakahaerenga moni mo tenei tau e haere ake nei mehemea ka hoki ki te mahi tawhito, ka kore e whakaotia he tikanga hou, he nui te ruihi o te Koroni. I te mananga o te Ture tawhito he nui te moni o te Koroni i ngaro. No reira i mea te ture hou kia puta katoa mai te moni. Ka ata whakaarohia tenei take. Engari e kore e taea inaianei te whakamana.