Nga Korero Paramete: 1881-1885
Rihitanga Whenua Maori
Rihitanga Whenua Maori.
Wi Pere.—Patai ki te Kawanatanga, mehemea ka whakaae ratou ki te whakakore i te ritenga taumaha mo runga mo te riihitanga whenua Maori, ara te utunga kotahitangi o te moni takoha i runga i nga moni reti; hua atu me utu ia tau ia tau ia tau, pau noa nga tau o te riihi. E tino peehi kino ana taua Ture i nga Maori inahoki e whakaiti ana te utu o nga whenua Maori e riihitia ana e nga pakeha. A e tino taumaha rawa ana ki nga pakeha e iti ana te rawa, e arai ana hoki ratou i te riihi whenua Maori. Heoi nga tangata i kaha ki te reti whenua Maori, ko nga tangata e tae ana nga moni ki te wha, ki te rima mano pauna. Te nuinga o nga pakeha inaianei kaore e kaha ki te page 27reti whenua Maori na tenei Ture i arai. Tetahi mate, ko te utunga toputanga o taua moni e te hunga riihi kia Te Kuini. Tera pea i te rua, i te toru ranei ona tau e riihi ana i taua whenua, ka pekerapu ia, maumau ana moni utua topu tia e ia kia Te Kuini. Heoi ka whakarerea e ia tona riihi, kore rawa he painga e mahue ki aia mo ana i hoatu ai ki te Kawanatanga. E tino pai ana ia ki te ture o te tuatahi: e mea ana hoki taua ture kia utua tautia. Mehemea e utua ana tetahi pakeha i te £2,000 i te tau tera e pau tetahi £2,000 ano mo nga whakapainga; £2,000 ano mo te hokonga karaehe, £2,000 ano mo te utu ki nga kai mahi, a he £10,000 e pau a taua tangata ite tau ki taua whenua, na ka tino taumaha rawa ia mo tenei me nga Maori hoki nona te whenua. E hiahia ana ia kia riwhitia tenei ture ki te ture i paahitia i mua, ko taua ture i mea me utu tau. Tera e whakaae nga mema ki tenei korero.
Te Paranihi.—Tana whakahoki. He take nui tenei e pa ana ki te moni o te Koroni. Mehemea ka whakaaetia ta Wi Pere he £5,000 i te tau te moni e ruihi ai te Koroni. He take tenei hei whakaaro aro ma te Kawanatanga i mua mai o tera tunga o te Paramete hui atu ki nga whakahaerenga moni mo tenei tau e haere ake nei mehemea ka hoki ki te mahi tawhito, ka kore e whakaotia he tikanga hou, he nui te ruihi o te Koroni. I te mananga o te Ture tawhito he nui te moni o te Koroni i ngaro. No reira i mea te ture hou kia puta katoa mai te moni. Ka ata whakaarohia tenei take. Engari e kore e taea inaianei te whakamana.