.gif)
Nga Korero Paramete: 1881-1885
Niu Tireni. — Nga Korero Paremete — Whare O Raro, Tau 1884. — Nga Whai Korero a nga Mema Maori
Niu Tireni.
Nga Korero
Paremete
Whare O Raro, Tau 1884.
Nga Whai Korero a nga Mema Maori.
Taite, te12 o Hune, 1884.
Whai Korero
Whakahoki.
H. M. Tawhai.—E hiahia ana ahau ki te
whakamarama atu i te tikanga i pooti penei ai ahau whakahoa ai ahau
ki te turaki i te Kawanatanga I rongo au ki te Pirimia e mea ana i
roto i tana whai korero kaore i tino marama nga take whakahe ki te
Kawanatanga. Otira e Te Tumuaki no te mea kua kite au i te he o te
whakahaere a te Kawanatanga no reira ka pooti au ki te turaki ia
ratou. I te tau 1882 ka pooti tia e tenei Whare Kia
£100,000 hei wehewehenga ki waeganui i nga Takiwa ki te
taha whakararo o Akarana. I mua o te wahanga o nga moni ka tukana
atu e au he pukapuka inoi ki te Pirirmia kia whakanuia te hea o nga
moni mo Hokianga, ko taua pukapuka aku kaore ano i utua mai e te
Pirimia a tae noatia tenei ra a kahore hoki au i mohio ki te take i
kore ai e utua mai e taua honore mema ahakoa i whakahe ia ki taku
tono i roto i taua pukapuka. Ko nga moni e whakahua nei au kihai i
tika te wehewehenga. Tera e etahi Takiwa i te taha whakararo o
Akarana e nama moni aua i te Kawanatanga erangi ko te kaunihera o
Hokianga kihai rawa i nama moni i te Kawanatanga. Ko era kaute i
nama nui i te moni he nui ke nga moni o te koroni i riro ia ratou i
to te kaute o Hokiaoga kihai rawa nei i nama. E ahei ana ahau ki te
korero mo runga i tenei mea no te mea he mema ahau no te kaute
kaunihera o Hokianga. Ko tetahi take i pooti ai ahau ki te turaki i
te Kawanatanga mo ta ratou pupuri i tetahi wahi o te penihana a
Ropata Wahawaha, he rangatira nui ia he apiha hoki ia no te
Kawanatanga i mua. Nana i tiaki nga pakeha nga tane me nga wahine i
te Tai Rawhiti i te takiwa e karapotia ana ratou e te hauhau.
Inaianei kua whakahokia iho e te Minita Maori, tana penihana ki te
£200, ahakoa ko ia anake te kai tiaka o nga pakeha i taua
takiwa. I rongo au ko te take i whakahokia iho ai no te mea he
takiwa pohara no te koroni me he mea he pera he aha i rukea ai e ia
etahi moni e £800 hei hoko pamu ma te Kooti. E mea ana
ahau i nui noa ake nga moni i hokona ai te pamu ma te Kooti i nga
moni i tangohia i a Ropata. Kahore au e kite i te take i tangohia ai
e te Kawanatanga enei moni ia Meiha Ropata, heoi pea te take na te
mea he tangata Maori aia, he pononga aia na te Kuini, he pononga ano
hoki te Minita Maori na te Kuini, he pononga ano hoki ahau na te
Kuini, a tango ana tetahi i nga mea tika a tetahi, ekore au e
whakatika i te mahi pera, a nareira ka pooti ahau kia turaki i tenei
Kawanatanga. Tenei nga take erua e whakaaturia e au, te tuatoru mo a
matou whenua. He maha nga tikanga e homai ana e te Kawanatanga mo a
matou whenua. Kihai au i noho puku mo enei mea he maha aku meatanga
e mea ana te Kawa-page 6
natanga kia taunahatia a
matou whenua hai utu mo nga moni i nama e ratou. He whenua nui o
tenei Porowini kei nga ringa o te Kawanatanga. He aha ra ratou te
ruri ai kia ririki nga piihi ka hoko ai kia whai rawa ano te
Kawanatanga mareira. Mehemea e ata ruritia ana nga whenua o te
Karauna hai tekihana kia ahei ai te whakanohonoho e nga hekenga tera
e nui noa atu te pai o te haere o nga mea o te koroni. Otiira kaore
koutou e whakahaere pena e penei ana ta koutou ki i nga tau katoa,
me whakahaere hou e matou nga whenua Maori, me whakaputa matou i
tetahi tikanga. Otiira kaore ano he rawa i puta irunga i nga
whakahaere o nga whenua Maori. Koia enei nga take e whakahe nei au
ki te Kawanatanga a ka pooti au hai turaki i a ratou. I whakaaetia
te menemana o te motini.
Mane, te 23 o Hune,
1884.
Tiripa Rerewe.
H. M. Tawhai.—Kua rongo au e ki ana kua pau nga rakau o te koroni, e whakahe ana ahau ki te tikanga tono ki etahi atu wahi mo te tiripa i te mea e hua anano nga rakau o teni koroni. He maha nga Puriri kei toku kainga kei Pewhairangi. He nui nga rakau o reira hei hanga i nga reriwe katoa i Nuitireni.