Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Paraite, te10 o Akuhata, 1883

Paraite, te10 o Akuhata, 1883.

H. Tomoana.—He kupu iti nei ano aku mo runga i tenei Pire. Ki au he Pire pai tenei a he Pire kino ano; maku e ata whakaatu te tikanga o aku kupu. Te take i pai ai au ki tenei Pire he whakakore i nga roia i roto i te Kooti Whenua Maori; te rua, he whakahe i te tangata e hoko ana i te whenua i mua atu i te mea kaore ano kia whakawakia page 15e te Kooti Whenua Maori. Na, taku i whakakino ai ki tenei Pire he tuku atu i te mana hoko whenua ki te Kawanatanga anake; engari mehemea e ata whakarereketia ana kia riro ai ki te Maori ano te tikanga mo ana whenua katahi au ka whakapai rawa. Waiho ma te Maori ano e hoko tona whenua, a ko te Kawanatanga hei tiaki i a ia kei raru ia. Ma te Kawanatanga e tiaki i waenganui i te hoko a te Maori raua ko te pakeha kei uru he tinihanga ki roto, a ki te kitea e tinihanga ana te hoko me whakahe e te Kawanatanga taua hoko i runga i te ture. Na mo nga roia he korero tena no mua, i whai kupu au i te tau 1881 mo nga roia me taku ki ano i reira me kaua e tukua ki roto ki te Kooti; ahakoa kaore i mana taku tohe i reira kua kite au i naianei kua uru kei roto i tenei Pire, heoi e pai ana. Ko taku wehi ki tenei Pire kei hold ano te mana hoko ki te Kawanatanga ki te hoko i nga whenua Maori, a, ka pera ano nga mahi me o te tau 1862. I tipu he pakanga i reira i waenganui i toku iwi. Ko te ture hoki i tera takiwa ko te Karauna anake i te hoko i nga whenua Maori; no taua tau nei i hokona ai a Heretaunga, a he iti noa nga Maori nana i hoko. Te mutunga o aua hoko he pakanga, na mate ana etahi o nga tino rangatira o taua takiwa. Ko te take o tera whawhai he hokonga no te Kawanatanga i te whenua Maori, nakona au i wehi ai ki te hoki ano tatou ki taua ture ka tipu mai ano aua raruraru. Tera ano tetahi raruraru i ara ki Taranaki, mate ana tetahi Maori ko Kawiri. Ko te take tonu tena i ara te whawhai nui ki tenei motu katoa. I tau tetahi mate nui ki runga kia Wiremu Kiingi uru ana nga iwi e rua ki roto ki te whawhai, mate ana te Koroni katoa nei. I korero ai au i tenei he mataku noku kei anga ano te Kawanatanga ki te tango ano i te mana hoko ki a ia anake a kei waiho hei ara mai ano mo aua raruraru. Mehemea hoki he hiahia to te Kawanatanga kia puritia aua whenua, me rahui katoa. I rongo au ko te whenua i putake mai nei te raruraru i Taranaki kua whakawakia tetahi wahi e te Kooti a kua kitea he tika tonu te take o Wiremu Kiingi ki reira. Ko taku hiahia nui kia penei ano te tu o te Maori me nga pononga Pakeha a te Kuini i runga ano i nga tikanga o te Tiriti i whakaotia nei i waenganui i a raua. Ma nga Maori ano e whakahaere o ratou whenua, a ko te Kawanatanga hei o ratou tuara tu ai, hei titiro i te tika i te he ranei o a ratou whakahaere, a kia pera ano hoki ki te taha Pakeha. Tera e nui atu aku korero i te taenga o tenei Pire ki te Komiti.