Te Huinga Tuarua o te Paramete Tuawaru o Niu Tireni i whakatuheratia i tenei ra e te Kawana, pai ana ia ki te whakapuaki i nga kupu e whai ake nei

Whai Korero.

E nga Rangatira o te Runanga Whakatakoto Ture, me nga Rangatira o te Runanga Nui,—

He nui rawa taku koa i tenei taku kitenga tuatahi i a koutou i te huihuinga o te Paramete.

I muri i tuku tuunga hei Kawana mo tenei Koroni, i paingia nei e Te Kuini kia whakaritea ko ahau hei Kawana, kua tae ahau ki etahi atu wahi o nga moutere nei; no reira kua mohia ake au ki etahi o nga takiwa, kua mohio hoki au inaianei ki etahi o nga tangata whenua. E hiahia ana au kia haere inaia tata nei ki nga wahi e toe nei kia kite hoki au i reira.

He pai rawa te mihi mai a te hunga o nga kainga kua tae nei au, a e whakaaro ana au he tohu tera o te aroha o nga iwi o Niu Tireni ki te Torona me te tinana o to tatou Kuini e arohatia nei e te katoa.

I manaako rawa taku ngakau i te pai o te mihi mai a nga Maori i kite ai au i etahi takiwa.

I nga wahi i tae ai au i kite au i te ahua ora o tenei wa, me te maha o nga taonga o Niu Tireni, a muri nei puta ai hei oranga me ka nui haere te iwi hei whakahaere, ka taea hoki etahi atu whenua hei hoko i nga hua o tenei Koroni. Ki taku whakaaro, i tona wa e mohiotia ai e Uropi nga mea pai o tenei whenua, kei reira ka haere nui mai ki konei te hunga tika hei iwi whakanohonoho i enei wahi katoa.

I roto i enei ra i patua mai he waea e te Kawanatanga o te Koroni o Wikitoria ki aku Kaitohutohu, he mea kia hui tahi atu a Niu Tireni ki te taukoto i te tonu a nga Koroni kia whakaarahia te mana o Ingarani ki Niu Hepereti me etahi atu moutere o enei moana. E mohio ana au he tino putake rawa to enei Koroni ki taua wahi, me te nui o te mate e pa ki na take o Ingarani me ka riro aua moutere i tetahi atu iwi, no reira kua patua e au he waea ki te Heketari mo nga Koroni i Ingarani, hei whakaatu i taku whakatika me taku whakapai ki taua tono; i whaakaae hoki aku Kaitohutohu ki te tono a te Kawanatanga o te Koroni o Wikitoria, patua ana e ratou he waea ki Ingarani ki te Kaiwhakahaere o tenei Koroni kia tautoko ia i te Kaiwhakahaere o te Koroni o Wikitoria me tana tono ki te Tari mo nga Koroni.

I te Turei kua pahure ake nei i patua mai te waea a te Kaiwhakahaere o tenei Koroni hei whakaatu mai i te kupu a te Hekeretari mo nga Koroni e whakaae ana ki te tono a nga Koroni mehemea e ki pono ana ratou ma ratou e utu katoa nga moni e pau i runga i taua mahi.

I muri mai i tera huinga o te Paramete kua kitea te ahua pai haere o nga take i waenganui o nga Maori i tetahi taha, me te Kawanatanga me nga Pakeha hoki i tetahi taha.

Kua tau te pai me te rangimarie inaianei ki te Tai Hauauru o Aotearoa ki te wahi i puta ake ai te raruraru me te awangawanga i mua ake nei.

Kua tukua nga rangatira Maori a Te page 2Whiti raua ko Tohu, kia hoki ki Parihaka, kei reira raua e noho mai ana. Kaore i te kitea inanianei etahi mea e mohiotia ai tera pea e timataria ano he raruraru e nga Maori i runga i to raua putanga atu i te herehere.

He nui noatu te pai e puta ki nga Maori i runga i te mahi a Te Komihana mo te Tai Hauauru kua tata nei te oti tana mahi, ka taea hoki i runga i taua mahi te whakanohonoho me te whakapai i taua whenua e nga iwi e rua. He mea tika rawa kia whakapai atu te Koroni kia Ta Wiremu Pokiha mo te pai o tana whakahaere i tana mahi, na reira hoki i puta ai enei painga i taua takiwa.

Kua timata ano inaianei te puta mai o te iwi Maori o te takiwa i te takiwa i waenganui i nga kainga pakeha i Waikato me era i te awa o Waitara, are te iwi i noho motuhake nei i roto i enei tau maha kua pahure ake nei, engari kua whaitikanga kua whaikupu hoki inaianei ki te Kawanatanga me te hunga pakeha o aua wahi; tenei ano hoki tetahi take hei oranga mo te ngakau, ara ko te hapainga i o tatou ture e nga rangatira o te iwi i noho tahuti nei, e noho nei hoki i tetahi pito motuhake o te koroni, haere ake ana ratou ki Akarana ki te Hupirimi Kooti ki te whaki korero mo runga i te mahi kino a etahi tangata o to ratou iwi ki nga Kai-wea a te Wawanatanga. E kitea ana inaianei tera e rongo pai nga Maori ki nga Ture o te Koroni.

I runga i te whakatuheratanga ano o Kawhia, i katia nei ki nga pakeha i roto i enei tau rua tekau kua pahure ake nei, me te whakaritenga o te taonehipi i te taha taha o te Kokorutanga, me te taenga atu o nga tangata kimi putanga reriwe i era wahi kaore nei i whakaetia i mua kia haerere nga pakeha i reira, katahi ka kitea kua mohio nga Maori ma te putanga o te mahi ki nga taonga o te whenua e ora haere ai ratou.

Kua tuka e au he Panuitanga muru hara i raro i te Ture o tera Paramete kaore tetahi tangata i mahue; kei te kitea hoki he nui te pai i tau ki nga iwi Maori i runga i taua Panuitanga.

I te weaina kotoa nga whenua Kawanatanga, i te mahia hoki nga huanui i aua wahi i mua i te tukunga kia hokona, i te peratia tonutia i roto i tenei tau, a e kitea ana ma tera e nohoina tuturutia ai te whenua.

I runga i te mahinga a nga tari i kitea he mea tika kia whakatikatikaina etahi o nga ture e pa ana ki nga whenua, kia taea ai te hiahia o nga Runanga Whiriwhiri kia whewehea te whenua kia nui haere ai te noho o te iwi mahi ki runga ki te whenua. Ka tukua kia koutou etahi menemana hei whakatika pera i nga ture, a ma koutou e whiriwhiri

I tera Paramete i whakaaetia kia riihitia etahi whenua i runga i te tikanga wkakapumu tou i te riihi. I timataria taua tu riihi a kei te ahua pai te haere o taua tu tikanga.

I timataria ano te tuku mai i nga Pakeha o tawahi i runga i te tikanga whakahua a o ratou whanaunga i konei, i whakaaetia ra e tera Paramete. Kei te kitea inaianei he mea tika kia haere tonu tenei mahei mahi kia utua hoki etahi o nga moni o te katou hei awhina i te hunga e haere mai ana, natemea kua ngawari te haere atu me te hoki mai i Uropi, he nui rawa hoki te whenu kua watea i te putanga o nga rori me nga reriwe, me te tipu ake o etahi atu mahi, hei oranga mo te hunga whiwhi moni.

I runga i te whakaae a te Paramete kua tukua etahi moni hei tautoko i nga mahi keri koura. He nui noatu te moni a etahi atu tangata kua utua hei whakahaere i taua mahi, kei te tipu haere tonu tenei mahi he nui hoki te ora e puta mai ana ki te Koroni.

Kua taea e au te hiahia a te Paramete ina hoki kua whakaritea kia haere tonu nga meera ki Ingarani ma Merika mo nga tau e rua i tua atu i nga tau o tenei kotaraki, ko nga utu i whakaritea ai he iti iho i era i whakaaetia e te Paremete, otira ka whaaturia katoatia kia koutou nga pukapuka.

I panuitia ki konei ki Ingarani hoki te tono kia rere tika atu nga tima ikonei ki Ingarani kia hoki tika mai hoki i reira; engari kaore i utua taua panui ki te Minita mo te Poutapete ki te Kiawhakahaere ranei o te Koroni i Ingarani. Ka tukua ano tenei mea kia ata whiriwhiria e koutou i tenei Paremete

page 3

E nga Ragatira o te Runanga Nui.

Ka tukua aianei kia koutou nga pukapuka o nga moni e pau i te utunga o nga Kaimahi o te Kawanatanga i roto i tenei tau.

E nga Rangitira o Te Runanga Whakatakoto Ture me nga Rangatira o Te Runanga Nui.

Ka tuka atu kia koutou nga pukapuka mo nga moni e puta mai ana ki te Kawanatanga, ka kite koutou i te mau tonu te nui o aua moni aha koa te ahua ngoikone o nga mahi a te katoa.

I te nui haere tonu te puta mai o nga moni mo te reriwe, ma tera e mohiotia ai kei te pai haere nga takiwa.

He maha nga tono o etahi whenua o te ao kia tahuri atu tenei Koroni ki te tautoko i a ratou whare whakaatu taonga, no reira ka whakaaro aku Kai-tohu-tohu he mea pai ke kia whakaritea tetahi whare i Ranana hei takotoranga mo nga taonga o enei koroni kia tuturu ai, he iti ke hoki te moni e pau me ka peneitia. Ka tukua kia koutou etahi tikanga hei tono ki etahi atu koroni kia tautoko i a tatou, ma koutou enei mea e ata whakaaro.

Ki taku whakaaro, e whakaae ana te katoa i te pai ano te mahi a te Kaunihera i nga mea e tae atu ana ki reira, i te puta hoki te ora ki te Koroni i runga i ta ratou whakahaere, otira kua kite a e whakaaro ana te nuinga kua tae inaianei ki tona wa e tika ai kia pootitia nga mema mo te Kaunihera kia kaua e karangatia noatia kia tu nga mema o tera whare. He mea nui rawa tenei he tino putake e pa ana ki nga ture o te timatanga mai o te Koroni, e kore e tika kia mahia noatia engari me ata rapu me ata whiriwhiri he tikanga hou, ka nui hoki te awangawanga o te iwi e kimi nei i te huarahi tika e whakahoutia ai enei mea.

Ka tukua atu kia koutou i tenei Paremete nga mea i kitea me nga wakaaro a aku Kai-tohutohu mo runga i taua mahi.

He maha nga mea e tika ana kia mahia ki te ture, engari kaore i taea i nga Paremete e rua kua mahue nei natemea i warea ke ki etahi atu mea tino whaitake. Kua tu inaianei era mea kua mana hei ture, no reira i whakaaro ai au ka watea tenei Paremete ki te mate i era mea i mahue ra i nga Paremete o mua, tera pea e taea te whakaoti.

I te mahia tonutia te mahi whakatopu i nga ture o te Koroni kua tata hoki inaianei te whakaoti. Ka tukua kia koutou aianei etahi o aua ture whakatopu.

Kei te mohio au tera e ata whiriwhiria e te Paremete nga mea e tukua atu ana kia ratou; e tino hiahia ana hoki au kia tau te ora me te ngakau marie ki nga pononga katoa o te Kuini i tenei takiwa o tona rangatiratanga, i runga i te tika o ta koutou mahi, me te atawhai a te Atua.