Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Pire Rahui Whenua Maori

Pire Rahui Whenua Maori.

I runga i te motini kia Komititia te Pire ka tu ko.

H. K. Taiaroa.—E hiahia ana au kia korero i etahi kupu iti nei mo runga i tenei Pire. Te take i tu ai au he maha no nga pitihana a nga iwi Maori o tenei motu e whakahe ana ki tenei Pire, ko aua pitihana e haere ana ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, na ko nga ripoata katoa e penei ana, ara; i te mea e pa ana tenei korero ki nga tikanga whakahaere mo te katoa me tuku atu ma te Whare e mahi—kua whakahokia mai aua pitihana katoa ki te Whare nei, no kona, ka mahara au he mea tiaka ki tahuri tatou ki te whiriwhiri i ng wahia katoa o tenei Pire. Tenei ano tetahi, kua tukua mai he pitihana ki te Whare nei, e inoi ana taua pitihana kia whakaaetia etahi tangata Maori kia tu kia te aroaro o tenei Whare whakapuaki ai i a ratou kupu whakahe mo tenei Pire. I tae ano taua pitihana ki te Komiti mo nga Mea Maori, na ko te ripoata i ki e kore e taea e te Komiti engari ma te Whare anake e whakaae ka tika, na whakahokia ana mai taua pitihana ki konei. I au e noho ana i konei i tenei Paremete kaore ano au i rongo i tetahi mema e hiahia ana kia tae mai he Maori ki te aroaro o tenei Whare whakapuaki ai i a ratou whakaaro mo runga i tenei Pire Rahui. He tikanga nui tenei ki taku mahara, te tuku mai a nga Maori no ratou nga rahui i ta ratou pitihana tono kia rangona a ratou korero whakahe mo tenei Pire. No nga Maori page 54nga rahui, na e mea ana tenei Pire kia tangohia te mana i a ratou a ka hoatu he tangata ke mau ai; e ki ana ko nga Rahui Maori katoa me tuku ma te Kaitiaki o te Katoa, a mana e whakahaere he oranga mo nga Maori no ratou te whenua. E ki ana au e hara te iwi Maori i te tamariki, a me kaua ratou e whakahaerea penei ano mehemea nei he tamariki, kei te matau noa atu ratou ki te whakahaere i a ratou mea ake, no reira me kaua e hoatu ma etahi ke e whakahaere nga mea a nga Maori. Hei whakamarama i aku whakaaro tera au e ki kei Akarana tetahi Maori nona tetahi rahui; na ka haere mai ia ki Poneke nei kia kite i te Kai-tiaki; na me ki £10 te utu reti o tona whenua i te tau; o roto i ena moni ka pau i a ia e £5 e £6 ranei mo te haerenga (Tima) mai ki Poneke kia kite i te Kai-tiaki; na ka kite ia i te Kai-tiaki, a i runga i te raruraru kihai pea i oti tana i haere mai ai na hoki noa ia ki Akarana kaore he mea i pahure. Otiia ki te oti tana mea i haere mai ia ki te Kai-tiaki, ka riro ke nga moni i haere mai ra ia ki te tango hei utu i nga moni o te Tari me etahi atu mea, a, na wai ra ka hoki noa iho tera Maori ki tona kainga me te kore o nga moni i haere mai na ia ki te tiki. Ka korero au i naianei mo nga Rahui o Kereimauta,—e uru ana hoki au me etahi atu ki era. Ko nga reti i te tau e puta ana mo era rahui e £4,000; ko etahi wahi o era moni e riro ana i te Komihana; ko etahi wahi e riro ana mo te tirohanga o nga pukapuka me etahi mea; ka haere hoki etahi hei utu i nga Apiha o roto i te Tari whakahaere i era mea. Na i muri i te whakaritenga i enei mea katoa heoi ano te toenga e puta ana ki nga Maori £1,000 me etahi rau nei. E tae ana ki te 20 nga tangata no ratou era rahui, na me ki a— waho e au £100 ma te tangata kotahi: Titiro koutou! Ko te Komihana anake e kai ana e £700 i te tau. Tena he aha te korero a tenei Pire? E mea ana kia whakahaerea nga rahui hei ora he pai mo te iwi Maori; ki taku whakaaro e he ana tena, e hara tenei Pire i te mea kia puta he pai he ora ki te iwi Maori, engari kia puta he pai he ora mo nga Apiha i te Kawanatanga; ko tenei Pire hei whangai i nga Apiha a te Kawanatanga. E kore au e kaha ki te noho puku i runga i tenei mea, ki taku whakaaro e kore hoki e noho puku oku hoa notemea kei te whiwhi katoa matou ki te whenua, a era e taka aua whenua ki raro ki te mana o tenei Pire, ka riro ke ma te Kai-tiaki e whakahaere. Kua toru nga marama e takoto ana tenei Pire i te aroaro o te Whare, heoi, he takiwa tenei hei tirohanga ma nga mema katoa i tona ahau me kore pea e taea te whakarereke kia tika ai. E mohiotia ana kei te whakahe katoa nga Maori o te Motu ki tenei Pire, a ahakoa ki nga mema he pohehe nga Maori ki te whakahe, ka ki au e hara ratou i te pohehe, notemea e whakaaro ana au he nui atu toku mohio ki enei mea, i te mohio o nga mema e tautoko nei i te Kawanatanga; na ko taku kupu tenei kaore matou i te pohehe ki te turaki i tenei Pire. Mehemea hoki e tukua mai ana tetahi Pire ki te Whare penei me tenei mo nga whenua a koutou a te Pakeha tera koutou e tu ki runga whakahe ai penei me au e whakahe nei. Heoi e Te Tumuaki ka tono atu au i naianei kia nekehia te Komititanga o tenei Pire kia ono marama timata atu i tenei ra.

Meiha te Wheoro.—Ki taka whakaaro tera etahi tikanga kei roto i tenei Pire era e taimaha ki runga ki te iwi Maori. Ki taku mahara e kore e kaha tetahi tangata ki te ki i tenei takiwa era e pai tenei Pire a muri ake nei. He nui rawa te mana e hoatu ana e tenei Pire ki te Kawanatanga, kia riro atu nga whenua katoa o te Maori ma te Kawanatanga e whakahaere hei painga ke mo a ratou Kai-whakahaere, kiia ana mo te Maori. Kaore nga Maori e pai ma tenei Pire e hoatu a ratou whenua ki te Kawanatanga anake te mana whakahaere. E mohio nei te Kawanatanga kei te whakahe katoa a nga Maori ki tenei Pire he aha ratou i tohe ai kia paahitia: Ko etahi Mema pohehe i roto i tenei Whare e ki ana he whakahe noa iho ta nga Mema Maori kaore he take. Otiia kaore matou i te pena; notemea kua whakamaoritia tenei Pire ki te reo Maori, kua kite te kanohi Maori kua tirohia nga korero o roto, na kaore he mea pai o roto e kitea ana e ratou, e tika ai te korero a te Kawanatanga he Pire pai tenei mo te iwi Maori. Katahi te korero hanga noa iho ko tenei! E ki nei hei tiaki tenei Pire i te iwi Maori kei moumouria o ratou whenua. Kaore rawa e kitea e au tetahi page 55wahi o tenei Pire hei whakatika i tena korero. Mehemea he Pire pai tenei mo te Maori, a e marama ana te pai, he aha hoki kia whakahe ai nga Maori? Engari kei te kitea te mate i roto i tenei Pire mo ratou no reira ano i whakahe ai. Ko ta ratou kupu tenei "He aha i tukua mai ai tenei Pire hei whakahaere i o matou whenua." Na mo te kupu a te Mema mo Pe Whairangi e ki nei "me pewhea te tiaki i te whenua Maori?" tera ano te huarahi tiaki i nga whenua Maori; e hara i te mea hou ki te Kawanatanga, e hara hoki i te mea hou ki te Mema o Pe Whairangi. Koia tenei tana huarahi; me tuku mai he Pire hei here i nga whenua Maori, ko te whakahaere me waiho atu ano ki nga tangata no ratou te whenua. He aha ra te Mema o Pe Whairangi kaore i tuku mai i tetahi Pire penei i te mea he tangata mohio rawa ia i runga i ana korero? No Ingarangi mai ano tenei Ture te tiaki i te taonga a te tangata, a he aha ra, kaore i tukua mai tetahi Pire ngawari nga tikanga? I runga i te mohio nui o te Mema o Pe Whairangi he aha ia i kore ai e korero mai ki a matou ki nga Mema Maori mo runga i tenei mea? Ko te take pea i kore e homai he Pire penei me taku e korero nei he mataku no te Kawanatanga kei kore to ratou mana ki runga ki nga rahui e whakahaerea nei e ratou, a kei kore hoki ratou e kaha ki te whakawhiwhi i o ratou koa. Ko te tikanga o tenei Pire he mea kia puritia e te Kawanatanga enei whenua, a ka tae ki te takiwa e hiahia ana o ratou hoa ki te riihi ka wetekina e ratou te here kia riro atu ai te whenua i te hoko. Titiro hoki ki etahi atu whenua i herea e te Kawanatanga i Patetere. I panuitia tera whenna e te Kawanatanga, a na tenei Kawanatanga, tonu i tango taua panuitanga kia taea ai te hoko. Na ki taku titiro ka pera ano tenei Pire, he hoatu i te mana ki te Kawanatanga kia ahei ai ratou te riihi, te aha atu ranei. Na titiro ki nga hoko o Te Waipounamu, i tino whakamaramatia i roto i nga pukapuka kia kotahi eka i roto i nga eka kotahi te kau e hoki ki nga Maori. Tena kua rite ano aua whakaaetanga? No whea; kua whakakorea katoatia e te Kawanatanga aua mea i whakaaetia ra e ratou. Ki taku mohio ka waiho enei whenua o te Maori hei whakarite i nga moni ka namaia mai i Ingarangi; a te rironga o nga whenua ki raro ki te mana o tenei Ture, ka ki atu te Kawanatanga ki nga kai-tuku mai i nga moni "E, tenei nga whenua kei a matou homai kia mea nga moni." Ma konei e tino riro atu te whenua o te Maori, ake tonu atu—te whenua i ki nei a Te Kuini kia tiakina. Taku mahi i an e noho ana i tenei Whare he kite i nga Pire a te Kawanatanga e tukua mai ana mo nga whenua Maori kaore he tikanga ke atu i roto, he muru anake. He penei tonu te mahi a te Kawanatanga o tenei Koroni, he whakarere i nga tohutohu a Te Kuini kia atawhaitia te iwi Maori me o ratou whenua. Kua takahia era kupu a Te Kuini. Ki te waiho ma te Kawanatanga e whakahaere tenei Pire e kore rawa e puta he pai i roto —e kore e taea nga mea e whakaarohia nei e etahi tangata. Ko wai ka mohia ki nga mahi a te Kaunihera, ki nga mahi ranei a te Poari? Tera e kitea te tika o aku korero i tenei po e nga whakatupuranga o muri—koia nei taku kupu e kore rawa e puta he pai i roto i tenei Pire.

H. M. Tawhai.—E te Tumuaki ka nui taku koa mo te motini kua tukua nei e te mema mo te Waipounamu, no reira au i tu atu ai ki te korero tuawha mo runga i tenei Pire. I te rapu ahau i etahi korero hou maku mo runga i te Pire nei. Kaore hoki te whaikorero i rite ki te awa e purua nei hei wai huri mira, ka mutu ka puru ano hei mahi tonu i taua mahi. Kei te mohio ahau i etahi wa ka whakaae nga mema ki nga Pire e tukua mai ana, ko etahi kaore i te whakaae; kei te penei hoki i naianei. Kua tu ano nga mema ki te ki he Pire pai tenei, ka nui te pai o nga tikanga whakahaere, engari ko a ratou whakaaro kau ena i ta ratou nei titiro. Kua titiro matou nga Mema Maori ki nga tikanga o tenei Pire, na kaore i kitea he mea pai i roto. E ki ana te mema mo Pei Whairangi kaore nga Maori e whai whakaaro ana mo nga ra e haere ake nei. E tika aua ano tena kaore nga Maori e mohio ki te whakatakoto moni hei oranga mo ratou i nga ra e haere ake ana, natemea ko ta ratou mahi i o ratou tipuna mai ra ano he ngaki tonu i te whenua hei oranga mo ratou, I te putanga mai o nga Pakeha ki enei motu, ki hai i roa te wa he whakaarohanga ma matou kua riro katoa te nuinga o te whenua. E rua nga taha ki te tohe page 56kia hokoa o matou whenua; ara ko nga Pakeha noaiho nei me te taha Kawanatanga ko nga kai-hoko whenua nei a te Kawanatanga ratou ko nga kamupane ki te tohe tonu kia riro i a ratou nga whenua a nga Maori, he maha a ratou huarahi hei whakapati i nga Maori. Ko te Kawanatanga hoki kei te pera ano, kei te tohe tonu ki o matou whenua, a ko te aha e taea e matou te tiaki i runga i a ratou whakawainga Ko te iwi Maori i mua kaore imohio ki te tinihanga ki te whakawai me enei mahi kino. Engari no te taenga mai o koutou o te iwi matau, he tino mohio rawa koutou ki enei tikanga whakapati no reira i riro ai o matou whenua. I te tau 1881, i pahitia tetahi Ture i huaina ko te Ture Ngawha, i kiia hoki i reira he nui nga painga i roto. I ahua pai ano nga tikanga o roto, engari no te whakahaerenga ka tahi ka whakaturia he rata hei whakahaere i taua takiwa, timata tonu mai i reira te raruraru, wahia ana e nga Maori nga taiepa o tona kainga. Engari kaore i korerotia tenei mea, kaore ano pea nga mema kia rongo, engari ko au kua rongo. I te tukunga mai o taua Pire i kiia he mea pai rawa, na ka pera ano hoki pea tenei Pire e korerotia nei e te Whare. E kiia ana mai i naianei he Pire pai tenei, engari kei te mahinga te kitea ai. Ko tetahi rarangi o te Pire nei e mea ana ki te mate te Maori kaore nei ona whanaunga ka tukua te utu o te whenua ki te Kai-tiaki. Na ki taku titiro ko te whenua e tukua peratia ana ki te Kaitiaki, ka riro i te Kawanatanga, mehemea kaore he whanaunga o taua Maori. Kaore au i te marama ki tenei, engari ki au kaore he tikanga kia peratia. Me kimi tonu he kai-whakakapi mona, natemea he huanga katoa nga Maori o te koroni. He uri no Maui, no Maui hoki tenei whenua a me tuku tonu kia ratou nga moni o te hea o te taugata kua mate, pau noa nga whenua katoa. Kaua e mahia te Ture mo matou penei me to koutou Ture, e riro nei nga whenua i te tamaiti matamua, kaore nei he whenua ma nga tamariki o muri iho. E taea ana e nga Maori te whakahaerei o ratou whakapaparanga kite te kau whakapaparanga, i a ratou e tuku nei i o ratou take ki te Kooti Whakawa Whenua Maori. E whakatika ana au ki te kupu a te Mema Maori mo te Tai Hauauru e mea nei ka waiho enei whenua hei tiaki i nga moni e nama mai nei i Ingarangi, natemea hoki i tupono mai tenei Pire ki te wa i puta ai te tono kia nama mai te toru miriona i Ingarangi. Akuanei ka ki atu te Kawanatanga ki nga Pakeha tuku moni mai i Ingarangi tenei nga whenua hei whakaea i a koutou moni kei te ringa o te kai-tiaki e mau ana. Kua kiia mai e etahi kei te kuare matou ki nga tikanga o tenei Pire, engari ka ki atu au kei te mohio matou, kei te tupato hoki ta matou titiro iho. Mehemea ka kiia i roto i te Pire me Maori nga kai-tiaki tera pea e pai te haere, titiro hoki ki nga Rahui Maori i Poneke nei, kei te mohio koutou he nui noatu nga moni kua pau i te whakawakanga ki te Hupirimi Kooti. Kei te kiia i roto i te Whare nei ko tenei Pire hei painga mo nga Maori, ki taku titiro kaore e pai, tera hoki pea ka kitea tetahi huarahi hei whakakore i nga oranga mo nga Maori e whaitake ana ki te whenua. Kei te mohiotia ano me ka kore he moni i roto i te pakete o te roia ka haere atu ia ki tetahi tangata kuare ka ki atu ki a ia kei te he te retinga o tana whenua, me whakakore e ia te reti ka wehi taua tangata ka tono kia whakawakia na ko tona mutunga riro katoa ana moni reti i te roia. Ki taku mohio ko te mea tika me pahi he Ture hei here i nga whenua Maori kia kaua e taea te hoko, engari ko te reti anake te whakatuhera mo nga tau e whitu, ko tahi-tekau-ranei. Ahakoa he iti te reti ko tahi pauna nei—kei te mutunga hoki o nga tau ka taea ano te riihi hou na ka puta tonu mai nga moni nui. Mehemea hoki ka tukua mai he Pire mo nga moni e utua ana i mua i te hoko me nga moni whakapeau ke kaore nei i tika i runga i te Ture, kia kaua era moni e utua, he mea pai tera; penei ka tuohu rawa au ki te Pire penei me tenei e korerotia atu nei e au. Me ki atu au ki te Minita mo te taha Maori kua tino wehi rawa au ki tenei Pire kua tukua mai nei e ia. Mehemea ka whakaritea tetahi tangata ke i runga i tenei tikanga hei tiaki i aku whenua, ka mahue i au ana whenua ka puta au ki waho. Tenei taku kupu whakarite otira tera pea au e he me ka korero atu au i enei korero otira me whakamatau atu e au, me patai atu au ki te Whare ko wai o nga mema e noho nei i roto i tenei Whare e pai ma tetahi atu tangata e tiaki tana wahine. Ko au e kore page 57au e pai kia riro atu taku wahine ma tetahi atu tangata e tiaki. I marenatia e au taku wahine maku ake, he penei ano hoki taku whakaaro mo aku whenua, kaore au e pai kia riro ma tetahi atu tangata e tiaki. I mahara au kaore aku kupu e toe ana, kua korero nei au mo te haora kotahi, na me mutu aku korero i konei kei kotiti ke pea aku kupu, me noho iho au ki raro.

H. Tomoana.—E Te Tumuaki, e kore e pau katoa i au te whakapuaki aku whakaaro mo runga i tenei mea, engari ka korero atu au ki te Whare nga mea e taea aua e au. I te tau 1881 i paahitia tetahi Pire ki tenei Whare, na i aku korero i reira i ki au ko nga Pire katoa e pa ana ki nga whenua Maori me kaua e uru he tikanga Komihana ki roto. I te tau 1879 i ki Te Minita mo te Taha Maori era e mutu tona hoko whenua Maori, ara, ta te Kawanatanga; na ki taku titiro i naianei e whakahe ana tenei Pire i era korero ana. E ki ana etahi mema he aroha no te Kawanatanga ki te iwi Maori i tukua mai ai tenei Pire, kaore aku whakaaro mo nga mema e korero ana i tena kupu; a, ahakoa tu ake nga Minita ki runga ki ai na to ratou aroha mo te Maori i tukua mai ai tenei Pire, e kore rawa au e whakapono. Me ata titiro koutou ki nga kupu a te Mema Maori mo te Waipounamu, e ki ana ia kua tukua te pitihana a nga Maori e inoi ana kia tukua ratou kia haere mai ki te whatitoka o te Whare nei whakapaua kii i a ratou kupu whakahe mo tenei Pire Titiro hoki ki te huhua o nga pitihana kua tae ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori e whakahe katoa ana i tenei Pire, a kua whakataua e taua Komiti he mea ke e pa ana ki nga whakahaere mo te katoa heoi me waiho ma te Whare anake e whiriwhiri. Koia nei te wahi hei whakaarohanga ma tatou; mehemea ranei he tika ta matou whakahe i runga i nga putake e korero nei au, e hara ranei enei pitihana i te tino tohu o te whakahe a nga Maori ki tenei Pire; ki taku whakaaro he take marama katoa enei. He nui nga korero mo te ngakau tiaki a etahi tangata i te i iwi Maori; tena, titiro ki nga mahi mo Te Whiti, i takakinotia tona whenua, i hutihutia ona kai e nga hoia, a me nga kino i tukua kia mahia e ona hoa riri i whakatikaina katoatia e tenei Whare ki tetahi ture. He atawhai ano tena? Mehemea he atawhai kua kore e whakamatea nga kai. Tetahi, i hangaia rawatia he ture motuhake me te takoto tonu mai o nga Kooti o te ture hei whakawa; tera ano ona kai-whakawa hei whakawa hangaia ketia ana ki te ture. Ki taku whakaaro kaore e tika tetahi tangata kia ki e arohatia ana te iwi Maori, notemea kaore ano he mahi o mua kua oti nei hei whakaatu i tena aroha. Mehemea hoki he tiaki na te Kawanatanga i te Maori i tohe ai ratou kia puta tenei Pire, he aha i meatia ai e ratou hei whawhai Kawanatanga, e tu ai ratou e hinga ai ranei? Heoi anake te take e kitea ana e au i tohetohe ai ratou he whai kia riro i a ratou te mana o nga whenua Maori, e hara i te mea he hiahia no ratou ki te tiaki i te iwi Maori. Tetahi hoki, ki te paahitia tenei Pire ka hangaia he Tari hou—Tari nui—a ma te whenua ano e utu, heoi me mutu te korero aroha a te mema mo te iwi Maori. Ko te tikanga o tenei Pire ki taku mahara he muru i te whenua he tuku atu ma te Kai-tiaki; na e hara i te mea ko te whenua anake, engari apiti atu hoki ki nga mea katoa o runga, nga taiapi, nga Whare, nga kararehe, me nga mea katoa e taka ana i runga; ka haere katoa ki te ringaringa o te Kai-tiaki. Ko te take tenei ka whakahe au ki nga korero a te Mema mo Whanganui; he aha ia i ki ai hei pai mo te iwi Maori i tukua mai ai tenei Pire; ka ata tono atu au ki a ia kia titiro i nga kupu o roto tera ia e kite he tango i nga rawa e te Maori. Mehemea hoki e pa ana tenei Pire ki nga whenua pakeha penei me te mea e ki nei kia pa ki nga whenua Maori era ranei e pewhea? Era e haparangi te waha ki te whakahe—era e nui atu te whakahe i ta matou e korero nei. Ki taku whakaaro e rite ana tenei Pire ki tetahi neera e hamaia ana ki roto ki tetahi rakau maro, kiki rawa te hounga atu kaore e taea te unu mai ki waho; waihoki, ki te paahitia tenei Pire e kore rawa e taea te turaki a muri atu. Kei whea te aroha o te Kawanatanga ki te iwi Maori? Kei te mohio tonu ratou ki te pitihana i tukua mai e nga Maori mo te Poraka o Omarunui, a i whakataua e te Komiti ma te Kawanatanga e mahi. Tena, kua pewhea ratou? Kaore ano i mahia e ratou taua mea. Titiro hoki ki page 58te reta a Te Penetana Tumuaki o Te Kooti Whenua Maori, i whakapuaki ia i tona whakaaro i he tonu te whakawakanga a te Kooti i taua whenua. Tena kua ahatia e te Kawanatanga tenei? Kua tahuri ano ratou ki te whakatika i taua he? Ko Waipawa tetahi whenua i ata whakawakia, a whakataua ana, engari kaore kia whakaotia e te Kawanatanga. Tena kua tahuri ano ratou ki te whakaoti? Kaore ano—a hei whea ra tau ai te aroha e korerotia nei. Mehemea i paahitia he Pire hei whakamana i nga Komiti Maori, me tetahi Pire hei whakakore i te mana o nga Komihana i runga i nga rahui kua pai rawa au. He aha ra i kore ai e whakaturia nga Komiti Maori? He aha tetahi Komiti i kore ai e whakaturia hei whakahaere i nga tikanga o tenei Pire? E whakaarohia nuitia ana ko te whenua engari ko te tangata nona kihai e whakaarohia; no reira au ka ki he hanga noa iho te korero i te aroha mo te Maori. He aha oti kaore e ata whakamaramatia te tikanga o tenei Pire? Mehemea koia nei hei whakarite i nga moni ka namaia mai nei i Ingarangi he aha kaore e kiia he pera? Kaore rawa atu e kitea e au tetahi mea pai i roto i tenei Pire mo te Maori; mehemea he hiahia to te Kawanatanga ki te awhina i te iwi Maori me whakakore te hoko i te whenua Maori, ahakoa na te Kawanatanga te hoko na te tangata noa iho ranei. Me here nga whenua me waiho ma te Maori ano e whakahaere. Mehemea e pera ana tenei Pire kua pai au. Na ko tenei ki taku mahara he Pire kino rawa atu tenei, he muru i nga mea katoa a te Maori he hoatu he tangata ke mana e whakahaere. Ki taku whakaaro tena ano tona tikanga i tuku mai ai te Kawanatanga i tenei Pire notemea e kaha ana ta ratou tohe kia puta—tera pea he whakawhiwhi i etahi tangata.