Pire Whakamana Komiti
Maori.

H. M. Tawhai.—Kua rongo ahau i nga korero a te Minita mo te Taha Maori mo tenei Pire. E hara i te mea ko tenei anake te Pire e kore e painga ana e nga Mema o tenei Motu. E kiia ana hoki e nga Mema o tenei Motu ko nga Mema o Te Waipounamu e kino ano ki nga Maori, na i oku tau e toru kua hori ake nei e noho ana ahau ki tenei Whare kua kitea e ahau ko nga hoa o nga Maori ko nga Mema o Te Waipounamu. He maha nga Pire e tukua ana ki tenei Whare e pa ana ki te Maori, a e whakakorea ana e tenei Whare; na ko tenei Pire i mahara rawa ahau ma te Minita mo te Taha Maori tonu e tautoko notemea ko te tikanga o tenei Pire he whakarite i te Maori ki te Pakeha. Mehemea he whakahe tana ki tena te whakakore hoki ia ki te ingoa "Minita Maori" e mau na i a ia. Ki te mea ia he nui rawa no te mana e hoatu ana e tenei Pire ki nga Maori me whakaaro tatou ki nga kupu o te Tiriti o Waitangi—ara, kia rite tonu te mana me nga tikanga ki nga Maori penei ano me nga tangata o Ingarangi. Ko te mea e whakahe ana ahau ko te hapai i te hoari, he maha nga tangata e mate ana i tena huarahi. I mua iho koi na ano taku whakahe a tae noa mai ki te takiwa o te raruraru i te Tai Hauauru i naia tata nei, i whakahe ano ahau ki te hapainga o te hoari. Ki taku whakaaro he whakakotahi ta tenei Pire i nga iwi e rua, he mea kia huihui tahi tatou kia aroha tetahi ki tetahi, hoi kaore e marama ki ahau te take i wehi ai te Minita Maori ki tenei Pire, ko tona tikanga hoki he mea kia mahi nga Maori i raro i te Ture mo nga mea e pa ana ki a ratou ake ano. Mehemea ka whakahe tonu te Minita Maori nei ki tenei Pire me tuku mai e ia tona ingoa ki tetahi o matou—o nga Mema Maori. E mea ana ahau me kaua e riri nga Mema o te Whare ki tenei Pire, a me whakaae te Minita Maori kia komititia i naianei.

page 48

H. K. Taiaroa.—E miharo ana au ki Te Minita mo tana menemana. Mehemea i penei ia mo te Fire Rahui Maori kua tika ia notemea nana tera Pire. Ko tenei Pire na nga Mema Maori, na te iwi Maori hoki, a he maha rawa nga pitihana kua tukua mai hei tautoko mo tenei Pire. Mehemea ko etahi wahi o tenei Pire e whakahengia ana e Te Minita mo te Taha Maori kati me tuku kia haere ki te Komiti hei reira whakatikatika ai, notemea he nui rawa te hunga nana i pooti tenei Pire i te korero tuaruatanga. Kaore e kitea e au te take I motinitia ai i naianei kia ono marama te Komititanga o tenei Pire. Tera pea etahi wahi e pai ana kia whakatikaia, erangi i runga i tona ahua katoa e pai ana au ki te tikanga penei ma nga Maori tonu e whakahaere a ratou mea. Kaore hoki e tika ma koutou anake—ma te Pakeha—e whakahaere nga mea e pa ana ki nga Maori. Na nga mahi a nga Pakeha mo te taha ki nga Maori i kiia ai i naianei kei te takoto raruraru nga mea Maori. Titiro hoki ki te mahi e tae ana ki te aroaro o Te Komiti mo nga Mea Maori, e tae ana nga pitihana ki reira inoi kia whakaorangia nga mate i puta ake i roto i nga Ture Whenua Maori me etahi atu ture. Titiro ki te nui o nga mate o nga maori i naianei, na tenei Whare pu ano aua mate. Me kaua e whai nga Mema runga i nga kupu a Te Minita mo te Taha Maori, he aha te take kia whakapono rawa ki a ai, mehemea ki te whakapono katoa nga tangata ki a ia ka rite ia ki a Te Karaiti. Ki taku whaka aro ko te mea tika me tuku tenei Pire kia haere ki te Komiti. Ki te penei te mahi a Te Minita mo te Taha mo nga Pire a nga Maori—ara te mea kia ono marama te Komititanga—tera ia e kite ka peratia ano te motini mo ana Pire; na me kaua ia e ki he whakatete kau na nga Mema Maori engari he utu ano mo tana mahi. Ka tautoko au i tenei Pire.

H. Tomoana.—Ki taku mahara e pohehe ana te titiro a etahi o nga mema kua korero nei mo runga i nga rarangi o te pire nei. I rongo au i nga kupu a te Roretana Minita mo nga whenua raua ko te mema mo Taranaki mo runga i tetahi rarangi. I ki aua mema o mea ana te rarangi 16 me tino whai te Kooti Whakawa Whenua Maori i nga whakataunga a a te Kooti, engari kaore raua i korero tonu i nga kupu whakamutunga o taua rarangi, mehemea hoki i korero tino raua i taua rarangi, kua kite raua e penei ana nga kupu, ara:—"A, me kaua e riro ma tetahi mea i roto i tenei, e arai te whakawa a te Kooti, te whakatau ranei i tetahi whakawa, i runga i nga huarahi e whakaritea ana etahi atu Ture e mana nei mo te whakahaere Kooti, aua; mehemea e kitea ana e te Kooti he tika kia pera." E kore e roa aku kupu whakamarama atu i naianei, engari me ki atu au mo runga i te hiahia a etahi mema kia whakatikaia etahi o nga rarangi o te pire, e pai noatu ana au kia menemana ano i roto i te Komiti. Na mo runga i nga kupu a etahi mema e korero kupu mai nei mo o matou tinana. E kore au e tahuri ki te utu i aua kupu, kei whakanuia ratou i runga i taku whakahoki atu.

Pootitia ana te motini "kia komititia tenei Pire." "Hinga ana.

Pootitia ana te motini "kia komohia atu te menemana kia ono marama ka komititia ai tenei Pire."

Rite tonu nga pooti mo tetahi taha mo tetahi taha.

Te Tumuaki.—Kua riro i naianei maku e whakatau tenei pooti. Mehemea ka pooti au ki te "Ae" ka kore tonu iho tenei Pire. E pai ke ana au ki te tuku i taku pooti kia taea ai ano e te whare te whiriwhire i te Pire nei. No reira ka tukua atu e au taku pooti ki te whakakore i te motini mo te ono marama komiti ai te pire. Kei te penei te tikanga, i runga i te pooti tuatahi i ki te whare kaua e komititia i tenei ra. Riro ana ma taku pooti e patu nga kupu "mo te ono maramo komititia ai te pire. Ka ahei i naianei te mema nana tenei Pire ki te tuku motini kia komititia tenei Pire i tetahi atu rangi.