Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Turei, te 13 o Hune, 1882

Turei, te 13 o Hune, 1882.

Rahui Kura Maori I Te Awamutu Me Taupiri.

Meiha Te Wheoro. Tana patai ki te Minita mo nga Kura. Kei te pewhea te takoto o nga whenua rahui i hoatu e nga Maori hei kura whakaako i nga tamariki Maori i Kohanga Taupiri me Te Awamutu; kei a wai aua rahui, a ko wai hoki kei te whakahaere, na tewhea mana i whakarereke te tikanga o aua rahui? Ko te tikanga o tenei patai mo etahi whenua i hoatu e nga rangatira Maori hei kura. Kaore nga Maori i te mohio kei te peheatia ranei te whakahaere o aua rahui, kaore hoki i te mohio kei te peheatia aua whenua i hoatu nei e ratou hei kura whakaako i o ratou tamariki. Kaore i mahia he kura ma nga tamariki o nga tangata na ratou nei i hoatu aua whenua hei kura mo a ratou tamariki.

Te Tiki.—Tana kupu whakahoki. E hara enei whenua i te whenua kei te Kawanatanga nei te tikanga whakahaere Engari he whenua ke enei kei te Hahi Mihingare, na taua hahi aua whenua, kei a ratou hoki nga tikanga whakahaere. Engari ka taea ano e au te whakaatu i te mahinga o aua rahui inaianei. Ko te whenua i Te Awamutu kei te retia mo te £100—i te tau, a kei[gap — reason: damage] te utua aua moni mo te kuranga o nga tamariki Maori me nga hawhe-kaihe o Waikato me te takiwa ki te Kiingi. Kei Panere i Akarana e kura ana, e iwa nga tamariki kei reira. I whakamaramatia mai ano e te Paro Minita, i tana tunga ki te whakapuaki korero ki te aroaro o te Komihana mo nga Kura i te tau 1879. Ko te whenua i Taupiri kaore i te riihitia, engari ko te wahi iti anake kotahi page 22te kau ma rima eka kei te reti i runga i te utu iti noaiho. E rua nga tukunga i tenei whenua kia riihitia i muri mai i te tau 1879, engari kaore ano kia tae atu he tono i runga i te utu tika hei reti.

Pire Mo Nga Whenua Raupatu O Waikato.

Meiha Te Aheoro.—E te Tumuaki e tautoko ana au i tenei Pire i te aroaro o te whare nei, i tauto ko ano hoki au i te Pire tuatahi e whakaroangia nei e tenei. I hiahia tonu au kia hohoro te mahi a te Kawanatanga i nga tono a nga Maori, a e hiahia ana hoki au ko nga tono a nga hapu i tukua tuatahi mai, ko era e whakarite tuatahi Mehiemea ka peneitia, ka kite etahi atu hapu, kua whakaritea nga tono a nga hapu tuatahi, kei reira ka tono hoki ratou i etahi whenua ma ratou. I penei tonu aku whakaaro, na no muri nei ka roa te whakaritenga i nga tono a nga hapu i tono tuatahi, no reira i kore ai e hohoro te tono mai a etahi atu hapu. Kei pohehe te Whare he kore hiahia no nga Maori ki te tuku mai i a ratou tono i raro i te Ture tuatahi, engari na te kore kupu atu a te Kawanatanga ki nga tono tuatahi i kore ai e hohoro te tono mai a etahi; ki taku mohio koia nei hoki te take i ki atu ai ratou kia kaua etahi hapu e tuku i a ratou tono. Kaore i whakaaetia mai a ratou tono no reira i kore ai etahi e tuku tono i raro i taua Ture. Kua kite pu au i nga tono a Ngati Hinetu o Rangiaohia me Ngati Hine o Waikato me Te Koheriki o Hauraki. He tono tika katoa enei hei ata whakaaro ma te Kawanatanga. Kaore i rite rawa taku ki ta te Minita i korero mai na. Engari ka whakaae au kia waiho i tenei, kia tukua te Pire kia pahi. E hiahia ana hoki au kia ata whakaarohia te tono a Tawhiao, a me waiho ko tenei hei huarahi atu ki a ia ki te whakaae atu i tana tono. Ka. waiho e au ma te Kawanatanga e whnkahaere a ratou whakaaro, a ka tautoko au i te Pire nei.

H. M. Tawhai.—Ka tautoko au i te Pire e tukua mai nei e te Minita mo te taha Maori. Ki taku whakaaro ko tenei te hurahi pai hei whakarite pai i nga raruraru e takoto ana i waenganui o nga iwi e rua. Ma tenei tikauga e tahuri ai nga Maori i riro atu nei ki te hoki nui mai, ki te noho ki waenganui o nga Pakeha o taua takiwa. Kua whakahuatia etahi kupu i naianei e etahi o nga mema mo te kupu i te ota pepa mo runga i te kupu a Tawhiao, kua takoto nei ki runga ki te tepu o te Whare nei, ara mo runga i te kupu kia kawea te Paremete ki Akarana. Ki taku mahara he mea tenei e kore e taea te whakarite inaianei. Engari me whakaaro e tatou nga ritenga o tenei Pire, ki taku mahara hoki he huarahi pai rawa tenei hei hokinga mai mo uga Maori ki roto ki nga Pakeha noho ai. He whakahe pea no nga Mema o tera motu ki te nukunga o te Paremete ki Akarana i whai atu ai a ratou korero ki reira. Me ata whakaaro e ratou te pai o tend Pire, he mea tika hoki, natemea e tahuri ana ki te whakaora i nga mate i pa nei ki nga Maori i motu atu ra i nga Pakeha i te putanga ake o nga raruraru ki reira. Engari e whakaaro ana au tera pea he poto rawa te rua tau hei mahinga ma te Kawanatanga i nga tikanga o tenei Ture. Ki taku whakaaro me whakaaro te takiwa hei mananga mo tenei Ture, kia tino taea ai te whakarite i nga hiahia o nga Maori. I pera ano hoki te Pire 1 pahitia ra i tera atu Paremete, kua pahemo taua rua tau a kihai ano kia mahia he mea i raro i taua Ture. He poto rawa te rua tau hei mahinga i enei tikanga, a me mahara te Kawanatanga ki tenei, me hohoro tonu ta ratou mahi, kia oti ai. Ka mihi atu au i naianei ki te Minita mo te taha Maori mo taua tukunga mai i tenei Pire hei painga mo oga Maori o Waikato.