Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Paraire, te 8 o Hurae, 1881

Paraire, te 8 o Hurae, 1881.

Whenua O Te Waipounamu.

H. K. Taiaroa.—Patai ki te Minita mo te tana Moari Mehemea ka tukua e te Kawanatanga he mana ki tetahi Komihana ki te whakatau i nga take a nga kaiwhakakapi mo nga tangata mate i whaitake ki nga whenua Maori o te Waipounamu? He maha nga wahi i te Waipounamu kua mate nei nga tangata whaitake ki nga whenua a kaore hoki he Kooti hei whakatau i nga take ki aua whenua. Kei te mohio ano au ki te Ture o te tau 1876, e ki ana taua Ture ma te Kooti Whakawa Whenua Maori e whiriwhiri aua take, otira ki taku whakaaro ka tika ke mehemea ka whakaturia he Komihana hei whakatau i nga kaiwhakakapi i nga tangata mate. E kore pea e tu wawe he Kooti ki te Waipounamu, natemea kaore i maha nga kereme i roto i te tau. Ho mea pai kia page 4tukua mai e te Kawanatanga he Pire penei me taku e ki atu nei. E kore e pau nui te moni i te haerenga atu o te Kooti ki reira, a ka taea noatia te mahi e aua Komihana.

Te Roretana, tana kupu whakahoki. Kaore au e kite take e pai ke ai te mahi a aua tu Komihana i te mahi a te Kooti Whakawa Whenua Maori, Kaore hoki au e mohio ki te take e nui atu ai nga moni e pau i te haerenga atu o te Kaiwhakawa o te Kooti, e iti iho ai nga mom e pau i te haerenga atu o te Komihana. Kei te mohio atu ano au ki te tika o nga kupu a te rangatira na, mo te maha o nga take e tika ana kia whakawakia, a ka tahuri au ki te whakarite huarahi e taea ai e te Kooti Whakawa Whenua Maori te whakatau i aua tu mea.

Mo Runga I Te Pitihana A Heta Hamuera Me Etahi Atu.

Meiha Te Wheoro—E Te Tumuaki ko au tetahi i runga i te Komiti i te taenga ake o tenei pitihana kia whiriwhiria. Te paanga mai ki au i oho rere au, i uiui a roto i aku mahara.—ko wai ranei te mema mana i tuku tenei pitihana ki te Whare. I ki hoki te kupu whakatupato a Te Tumuaki ki Te Whare i tera Paremete kia ata tirohia e nga mema nga korero o nga pitihana e tukua ana ki te Whare. I penei hoki te kupu a te Tumuaki, me tupato nga mema e tuku pitihana ana ki te Whare kia kaua e tukua nga pitihana korero kino. Koira taku i mahara ai i te tukunga o te pitihana ki te Komiti. Otira e rereke ana taku whakaaro mo nga pitihana e tukua mai ana e te iwi Maori. Ki taku whakaaro me ahua ngawari ke te huarahi mo nga pitihana a nga Maori, i te huarahi e whakaritea nei mo nga pitihana a nga pakeha. He maha nga Maori o tenei motu e tuku pitihaua mai ana ki te Whare nei, kaore nei e mohio ana ki nga tikanga whakahaere o te Whare, kaore hoki i te mohio tera e whakahokia atu a ratou pitihana i runga i te ahua he o nga kupu. Taihoa kia akona nga Maori ki nga tikanga nei, ka whakakotahi ai nga ture mo nga pitihana Maori me nga pitihana pakeha. Kua ako ano au i nga iwi o toku takiwa, i te he o nga pitihana o pakeke nei nga kupu o roto, penei me tenei i te aroaro o te Whare nei, otira e kore e taea te ki atu ki nga Maori katoa o tenei motu, kia mohio ai ratou ki nga tikanga mo o ratou pitihana. Taku whakaaro tuatahi mo runga i tenei pitihana kia whakahokia ki nga kai-pitihana, kia mohio ai ratou e he ana nga kupu o roto, a kia tuhia houtia mai ano a rotou take inoi ki te Whare. I te taenga ake o tenei pitihana ki te Komiti, i whakaaro ano au me korero ki te Whare. Kaore au i mahara e mohio ana nga kaipitihana ki nga Ture o tenei Whare, e mohio ranei ratou e he ana ta ratou pitihana i raro i nga tikanga whakahaere o te Whare nei. Heoti ano taku i mahara ai, ko te kupu a te Tumuaki i tera tau. Ko au ano tetahi o era i ki ra me atawhai te iwi Maori, me ata whakaaro hoki nga pitihana, e tukua mai ana e nga Maori. Kaua e penei te pakeke o nga tikanga whakahere, me nga tikauga mo nga pitihana a nga pakeha. Me waiho ki au te mahara mo te kupu a te Tumuaki, waiho ki au te kupu whakatupato a te Tumuaki, kaua e hapainga atu ki runga ki nga iwi o waho. I te putanga mai o nga pitihana ki tenei Whare, e ahua he nei nga kupu, me ata whakaaro e te Whare nga putake o te pitihana, kaua e tahuri ki te whakahe i nga kupu o aua pitihana. E whakatika ana ano au i te kupu a te Peremia a te Hooro, i ki nei ia tera ano pea he tino putake ta ratou, i pera ai nga kupu o ta ratou pitihana. Koia ra te tikanga o taua pitihana, he pouri no ratou i te rironga o to ratou whenua, i te tukunga atu hoki ki etahi atu tangata; i ruuga hoki i to ratou tino hiahia kia whakaorangia to ratou mate, no reira ka puta ake nga kupu e whakahengia nei.