Turei, te 21 o Hoptetema, 1881.
Mo Nga Mahi O Te Tai Hauauru.

Meiha Te Wheoro.—Mehemea e tika ana au i nga ture o te Whare nei, e hiahia ana au ki te whai kupu, mo nga nupepa e tuhituhi nei i nga korero mo te Tai Hauauru, E kore au e whakatika i ena kupu a nga nupepa mo nga mahi i te Tai Hauauru. E ahua wehi ana te katoa ki nga mahi o taua takiwa, e whakaaro ana hoki tera pea e puta ake he raruraru ki taua takiwa. E kore au e mea atu ki te Kawanatanga, kati te tupato. Kahore au e pera atu, e pai ana hoki au kia tupato ta ratou whakahaere, engari e mea ana au kaore he tikanga o aua korero. Me tupato tonu te Kawanatanga ki nga mahi a Te Whiti, me tiaki tonu e ratou; engari e mea ana au kaua e whakapono ki nga korero o roto o nga nupepa. Ko nga pakeha pea o taua takiwa kei te panui haere i enei korero, kia nui ai nga hoia ki reira. A tera e whakapono te Kawanatanga ki nga korero o aua nupepa, ka tuku pea i etahi atu hoia ki reira, a ka kite nga Maori ka oho ratou. Ki taku mohio no te tangohanga mai o etahi o nga hoia e te Kawanatanga, o hiahia ana hoki a Taranaki kia nui atu he hoia mo taua takiwa

H. Tomoana.—Ki taku whakaaro, me whakatupato atu te Kawanatanga ki aua nupepa, kia kaua e panui i aua tu korero, natemea e oho ana te Maori me te Pakeha i aua rongo, e kore hoki e mohiotia ka pehea ranei te mutunga mai. Kei te tika pea ta te mema kua korero atu nei. He kore mahi pea no reira. Tera ano etahi tangata i taua takiwa e kimi oranga aua mo ratou. E he ana te mahi a nga nupepa e whakarereke nei i nga korero.

H. M. Tawhai—E tika ana kia whaikupu atu nga Maori mo nga korero nupepa. He tere tonu nga nupepa ki te panui i nga korero titotito mo te taha ki nga mahi Maori. I te huinga o Ngapuhi ki te korero mo te Tiriti o Waitangi, i mea nga nupepa me tuku atu he hoia ki reira. Me enei korero hoki o nga nupepa, ki taku mohio he tito, he mea kia tukua atu be hoia mo taua takiwa; a e tono ana hoki au ki te Kawanatanga kia kaua e whakapono atu, kaua hoki e oho i aua tu korero a nga nupepa. Mehemea hoki i whakaaetia te tono a nga Pakeha, kia tukua atu he manuao ki te pito ki raro, kua puta ake pea he raruraru ki nga Maori o taua takiwa. Engari na nga Maori i patu mai he waea, ki mai e kore e puta ake he raruraru; otira i oho ano nga Pakeha, tukua mai ana a ratou wahine me a ratou tamariki ki Akarana, haere mai ana hoki te nuinga o nga tane. Kaua te Kawanatanga e mahi noa i runga i enei tu korero nupepa. Ki taku mohio i panuitia enei korero e nga nupepa kia hohoro ai te ngaro atu o te iwi Maori.

Te Hooro.—E hiahia aua au kia patai atu te Kai-whakamaori ki nga Mema Maori mehemea e taea e ratou te ki mai ki te whare, kua tae mai he rongo kia ratou, a i whakina mai enei korero i runga i ta ratou i rongo ai.

Meiha Te Wheoro.—Kaore au e mea atu kaua e tupato te Kawanatanga. E tika ana kia tupato ratou ki nga mahi o taua takiwa. Engari e mea ana au kaua ratou e whakapono ki nga korero o roto o nga nupeka. Kua rongo au i etahi kupu ano o waho, e mea ana kaore i te tika nga korero o aua nupepa, kaore hoki he take kia wehi ai tatou. E mohio ana au mehemea he tika, kua tae noa mai te rougo, kua tukua noatia mai ki nga iwi Maori. Mehemea hoki e mea ana ki te whawhai, e kore e mau ki nga Maori me nga pakeha o taua takiwa anake, natemea he whauaunga ano no ratou kei etahi atu wahi a ka tere tonu te tae mai o te rongo page 37ki a rotou. He pakeha ano kei taua takiwa e noho ana, a he aha i kore ai ratou e oma mai? I patua e au he waea i te ata nei ki a Wiremu Kingi, i patai atu au ki a ia mohemea ranei he pono ana korero, engari kahore ano kia tae mai te kupu whakahoki mai. Tera pea kei te rapu whakaaro mai ia. Mehemea i mohio ia kua utua noatia mai e ia taku patai. Ka mea atu ami au ki te Kawanatanga e tika ana kia tupato ratou, engari kaua e whakapono ki nga korero nupepa. Tera pea kua tae mai nga waea a nga Apihi a te Kawanatanga i taua takiwa, a kei te haere pea ratou i runga i aua kupu whakaatu mai. Mehemea he pera, a kaore hoki au e mohio atu ki ena.

Te Hooro.—Tenei taku kupu atu ki nga rangatira nei. E mihi atu ana au ki a ratou mo te pai o a ratou whakaaro mai mo runga i enei mea. E mea mai ana ratou, kia kaua e wehi te Kawanatanga. Kahore te Kawanatanga i te wehi. Kei te mohio te Kawanatanga ki nga mahi me nga korero katoa o Parihaka. Kua ki mai hoki ratou me tupato tonu te Kawanatanga. Kei te pena noa iho ra te Kawanatanga. Kaore i te wehi te Kawanatanga natemea kei te mohio tonu, e kaha noa atu ana ratou ki te arai atu i te raruraru me ka puta mai i reira. Mehemea hoki ka putu ake he raruraru ka mohio matou ki te pehi, engari e kore matou e haere atu ki te arataki i te raruraru. I pouri au ki te ki mai a nga Mema Maori, na nga pakeha o taua takiwa i tuku mai enei korero kia nui ai he moni mo to ratou takiwa, natemea e mohio ana te Kawanatanga kahore i te tika ena kupu. E hiahia ana au, e mohio ana hoki au, ma te ngakau mohio ano o nga Maori o taua takiwa c arai atu te raruraru kei tupu ake ki reira. Ko nga mea e mahia nei e te Kawanatanga e hara i te mea he hiahia no ratou kia puta mai he raruraru, engari he mea kau kia taea ai te arai atu na puta mai, etira e tino hiahia ana au kia kauaka e pera.