Taite te 21 o Hurae, 1881.
Pire Takoha I Nga Whenua O Te Karauna Me Nga Whenua Maori.

H. K. Taiaroa.—E te tumuaki, ka whai kupu au mo runga i te Pire i te aroaro o te Whare nei. E kore pea e tino marama aku kupu i te mea kaore au e korero atu kia koutou i runga i toku reo ano. I ki a Kapene Rata kaore ia e pai kia reiringia e te Kawangatauga nga whenua Maori; ahakoa kaore e marama ana i a ia, kaore hoki ia e pai ana. Otira ka pooti tonu ia ki le Pire a te Kawanatanga. I te whaikorerotauga a te Wekepiri i roto i te Whare i tera po i ki ia e pohehe ana nga Mema Maori ki nga tikanga o te Pire nei. Mehemea i konei taua Mema kua ki atu au ko nga Mema Maori kei te mohio ki te tikanga o tenei Pire; ko ia ke kei te pohehe. E pa ana tenei Pire ki nga Maori me o ratou whenua, a kei te tika to ratou kaha ki te whakahe i nga tikanga o roto. Kua maha nga tau o te Wekepiri e tu ana hei Mema i roto i to Wharei nei. Kua mohio noatu au ki a ia. I konei ano ia i te takiwa e tu ana a Te Tapata, i whaka-page 9hihi tonu ia, penei ano me tana whakahihi inaianei, a i te mea e tu ana ia ki te korero, ka kite tona taha i tana whakahihi me te pakeke o ona kupu, ka mahue ia ratou to ratoutaha ka haere ke ki tetahi taha. Ka ki atu au inaianei tue tupato te Kawanatanga natemea ka oho etahi o nga Mema o te taha Kawanatanga i a ia, ka oma ki te Apatihana. Ka korero au inaianei mo runga i nga rarangi o te Pire e pa ana ki nga Maori, Ko te rarangi 3 e ki ana. "Ko nga whenua Karauna me nga whenua Maori, tae noa ki nga whare me nga whakapainga o runga, me utu reiti i runga i nga tikanga ka korerotia i muri nei." Kei te mohio au e kore nga Maori o etahi takiwa e pai kia peneitia o ratou whenua, e kore hoki e pai kia utu reiti o ratou whare. Ka patai atu au ki te Kawanatanga, ko ewhea whare. Ko nga whare paraki, whare raupo, ko nga teneti ranei? E kore hoki nga Maori e pai ki te utu reiti i runga i nga whenua kua ngakia, kua whakapaingia hoki. Ma tenei e kore ai nga Maori e tahuri ki te ngaki i o ratou whenua, kei taimaha rawa te takoha i runga i te pai haere o a ratou whenua. E whakahe ana hoki au ki te 5 o nga rarangi o te Pire, e mea nei "Ko nga whenua Maori i roto i nga Paro Kaunihera ka reititia i raro i 'Te Ture Reiti, 1876,' ki runga ki te tangata nonate whenua, ki te tangata ranei e noho anai runga pena ano me era atu whenua e reititia ana i raro i taua Ture." I ki a te Wekepiri e pohehe ana nga Mema Maori ki nga tikanga o te Pire. Na, e pa ana tenei rarangi ki nga whenua Maori, e rite ana ki nga kupu whakahe a nga Mema Maori i korero nei i tera po. E pa ana hoki ki nga whenua a nga Maori ake, kahore ki nga whenua a te Pakeha. I te mea e reititia ana nga whenua Maori me nga whenua o te Kawana, e kore e utua nga reiti i ruuga i nga whenua Karauna, ki nga moni ano o te Karauna ara nga moni o te iwi, engari i runga i nga whenua Maori ma nga Maori tonu e utu nga reiti. Ko te kupu e kia nei ma te Karauna e utu nga whenua o nga Maori. Akuanei ko aua reiti ka utua ingoa kau e te Kawanatanga, e kore e utua ki te moni. Ka patai ano au ki te Kawanatanga mehemea ko nga whenua taone, ko nga whenua o waho ranei ka reititia, a ki te kore e utua e nga Maori, ka peheatia nga whenua o nga Maori e te Kawanatanga? A ka utua e te Kawanatanga ki ehea moni? Mehemea kaore e whakahokia e nga Maori ki te Kawanatanga a ratou moni he aha te take i utu noatu ai ratou i nga reiti i runga i nga whenua a te Maori e hara nei i te Kawanatanga aua whenua. Ka whakatika au i te kupu a nga Mema Maori me etahi o nga Mema Pakeha, i ki nei he tino tikanga rau-patu, nga tikanga o tenei Pire. He tino tango i nga whenua o nga Maori. Me ata whakamarama atu au i tenei kupu aku. I te mea ka waiho kia tau ana enei reiti i runga i te whenua i ia tau i ia tau. Ka waiho kia te kau tau e takoto ana aua reiti, me pehea e hoki mai ai nga moni a te Kawatanga i pau nei i runga i enei whenua? Maku e ki atu ki te Whare, ka haere atu te Kawanatanga ki nga Maori i runga i aua whenua ka mea atu, "He mea nga reiti e tau ana ki runga ki enei whenua, a kua riro tenei whenua i a matou. Ko nga Maori e noho ana pea i runga i taua whenua, ka mea no ratou te whenua, kaore i tukua atu e ratou kaore i hokona, kaore i ahatia ranei. Kei reira ka ki te Kawanatanga "Kei te mahi he nga Maori nei, kei te takahi i nga ture, me tango to ratou whenua." Kei te kite au koianei te huarahi o tenei Pire kei te pera ano hoki te titiro a etahi atu mema o te Whare nei. Me korero e au nga mahi mo Taranaki kia tino marama ai aku kupu. I mahia e tenei Whare he Pire i te tau 1863, te ingoa ko te Pire Whakanohonoho Kainga. I puta i te Paremete taua Ture, otira kaore i whakaaetia mai e te Kawanatanga o lngaraui. Whakahokia mai ana kia Kawana Kerei kia ata tirohia e ia e te tangata mohio. Tukua ana ki a ia, whakaae ana te Whare kia waiho noaiho taua ture mo tetahi takiwa kia kitea te pai o nga Maori te kino ranei. Whakaritea ana kia tae ki te 1873 te tunga o taua Ture. I te taenga atu ki te tau 1873—ka mutu taua Ture—ka kore e mana i muri atu, a hoki atu ana nga Maori ki nga whenua kaore nei i whawhaitia. Hoki atu ana nga Maori ki runga ki o ratou whenua noho ai. No muri nei ka tupu ake nga raruraru i hopukia nei nga herehere Maori. Koia nei taku whakaaro i runga i te ture; ki taku titiro i he rawa te hopukauga i page 10nga tangata. Kaore i taka te whakaputanga o te Ture mo nga Maori. E ki ana pea nga mema kei te korero horihori au—(Kaore, kaore)—engari me ata whakamarama e au, ka whakaaro ai koutou ki te tika ki te he ranei. I hopukia enei tangata, kawea ana ki nga whareherehere o te Koroni, i Otatutahi, i Otepoti, me Hokitika, whakaaro ana au e kawea ana ki reira kia whakawakia. He aha te take i kore ai e whakawakia ratou i raro i te tikanga o te Ture. I mohio ano te Kawanatanga e he ana ta ratou mahi i raro i te Ture o te tan 1863, notemea kaore a ratou mana ki te hopu i a ratou i taua takiwa. Ki taku whakaaro e he ana te mahi a te Kawanatanga i te kore kaore i whakawa i aua tangata. Otira ka tonu atu au i he rawa ta ratou mahi i te kore whakawa i a ratou. No muri ka whakaaetia e tenei Whare he ture bei whakatu Komihana hei whiriwhiri i nga take o te Tai Hauauru. Whakaritea ana lie Komihana e te Whare nei. Engari i whakaritea raua hei whiriwhiri i nga take ki te whenua. Na he aha te mea i puta mai. Kua whakahokia mai ranei nga whenua i a te Whiti i Parihaka? Kaore au nei te mohio. Kaore ano au i kite i te ripota a nga Komihana. Akuanei ka waiho tenei Pire hei pera ano me te Pire i mahia i te tau 1863. Ka takoto noa tenei Pire, kia utua rano e te Kawanatanga nga reiti mo nga tau tahi te kau, kei reira te tau ai ki runga kia matou te taimaha o tenei Pire. I whakaaro ahau e kore e kino te mahi a tenei Kawanatanga o tera motu; otira ka tahi au ka kite na nga mema o tera motu i kawe mai tenei tikanga uaua. E wiri ana taku tinana i te Pire nei. Kaore au e wiri ana i te mataku moku ake, engari e wehi ana an mo nga Maori katoa o nga Motu nei. I te takiwa i tu ai a Ta Hori Kerei hei Kawana mo tenei Koroni, i puta tetahi Panui ana, i mea taua Panui ka ata tiakina rawa nga taonga katoa a nga Maori e noho piri-pono ana ki a Te Kuini. E hiahia ana au kia ki atu ki tenei Whare ko nga Maori i hereheretia nei e te Kawanatanga i Taranaki, he maori era i noho ki Whakapuaka, ki Motueka, me etahi atu wahi o Whakatu; ko etahi i haeremai i Wharekauri, he tangata piri-pono katoa ratou ki a Te Kuini. I to ratou hokinga atu ki Taranaki ka haere ratou ki Parihaka noho ai, na, ia ratou e noho ana i reira ka tono ratou ki a Te Whiti kia hoatu ki a ratou to ratou whenua. Ka ki atu a Te Whiti "Ko wai ma koutou? He tangata koutou no te Kuini; e piri-pono ana koutou ki a Te Kuini; ko koutou tonu i tahuri mai nei ki te whawhai ki au; a ka tono mai hoki koutou ki au mo to koutou whenua; ana to koutou whenua e takoto mai na; kei roto i te ringaringa o Te Kuini." Na, i haere atu aua Maori ki runga ki taua whenua no ratou ake ano; no to ratou haerenga atu ki runga ki to ratou whenua ka kiia e te Kawanatanga e takahi ana aua Maori i te Ture. E ki ana au, ahakoa na te Kawanatanga o Kerei i herehere aua Maori na te Kawanatanga o Te Hooro i tukutuku—ko te he o tenei Kawanatanga he tuku noa i aua Maori kihai i whakawakia i runga i te Ture. Ko au tetahi o roto i te Komiti i whakaturia e nga Maori o tenei motu hei whakahaere i etahi tikanga e tu ai he roia mo aua herehere—na kore ana e tukua kia whakawakia aua herehere ki te aroaro o tetahi Kooti whakawa o te Ture. E korero ana au i enei korero kia mohio ai tenei Whare i te whakahaere a tenei Kawanatanga mo aua Maori. Na, ko tenei Pire e mea ana kia kore e takohatia te Whare Kawana i Poneke, nga Tari Kawanatanga, nga Whare e rua e te Paremete, me te Whare Kawana i Akarana; tena, ki te takoha koutou i nga whenua Karauna he aba i waiho ai nga wahi kua whakahuatia nei e au? Nga Whare Paremete, nga Whare Kawanatanga, tae noa ki nga Whare Kawana e rua. Mehemea ka takoha koutou i nga whenua Karauna he aha te take i kore ai e takohatia ano enei; he aha i waiho ai nga Whare Kawana? He aha koutou kaore i hanga he Ture kia rite te mahi mo nga mea katoa? He aha kaore I uru enei Whare kua korerotia nei e au ki roto ki te Pire? Na ka patai atu au ki te Whare, na tewhea mana i kaha ai te Kawanatanga ki te tono kia takohatia nga whenua Maori e mau tonu ana i raro i nga tikanga Maori? Mehemea e ki ana te Kawanatanga ka taea ano e ratou te tuku mai he Pipe hei takoha i nga whenua Maori e takoto ana i raro i nga tikanga Maori, ka ki atu au ki a ratou e he ana, notemea i tino whakaritea i roto i te Tiriti o Waitangi ma te Maori ano e whakahaere te mana me page 11tetikanga i runga ake anoiona whenua, me era wahi o mahia ana e ratou hei painga mo ratou. Ko te mana o te Kawanatanga i runga i tenei Motu i puta mai i roto i tana Tiriti, me nga Pire huhua e tukua ana ki tenei Whare e whakamanaia ana hei ture, he tapiri kau aua ture no te Tare Nni nana i tuatahi te whakakoroni i tenei motu, a Nui Tireni. I hinhia ano au ki te patai ki te Mema mo Puruhi ki a Mare, engari kaore ia i tona nohoanga. I mea te kupu a taua Mema, ki tona whakaaro, me kotahi tonu he ture mo te kiri ma me te kiri mangu, kaore au e mohio ko wai ranei te iwi e kiia nei e ia he kiri mangu, he ingoa ke ano to te maori; ko to ratou ingoa be maori, ko to nga tangata o wahi ke he pakeha. Na i roto i te whai-korero a taua Mema i whakahua rawa ia i te kiri ma me to kiri mangu, kua takoto rawa ena kupu ki roto ki te Hanita (ara; nga pukapuka korero) hei kitenga ma te katoa mo te maori taua kupu. Ka mutu i konei aku korero mo tena Mema, tera pea i pohehe ia ki ana kupu, he mahi tonu ranei nana te whakakino ki te iwi maori. Ka ahu atu ano aku kupu ki te Whare, ko taku ki tenei; he maha noa atu nga pitihana kua tae mai ki tenei Whare a he maha hoki kei te haere mai, he whakahe katoa ta aua pitihana i te Pire, be mea hoki kia pangaia atu ki waho o tenei; Whare; no reira ka whakarongo au ki te hiahia nui a te iwi Maori, ka whakamarama atu nei au i te mate nui ka tau ki a ratou i runga i tenei Pire. Ka korero ano au i nga mate i pa ki te maori. E ki ana au me ata whakaaro ano e tenei Whare nga mea katoa e pa ana ki te iwi maori no te mea, era e kite te Whare he iwi pai noa atu te maori, e kore e whakahe ki nga mea tika. Me mahara hoki tatou ki tenei kei te utu takoha tonu nga maori i naianei. E rima te kau mano nga maori o tenei motu nui atu ranei, e kai katoa aua ratou i te huka, i te ti, i te pihikete, i te waipiro me etahi atu kai a te Pakeha, nui atu ta te maori kai i ta te pakeha, ara, i runga i o raua nuinga; kaore hoki pea be wahine o te iwi maori e kore ana e kai i te paipa—kei te kai katoa—Na ki te whiriwhiria katoatia ki taku mohio era e tae ki te £3 (torn pauna) te takoha e utua ana i te tan e ia maori. e ia maori, hui katoa, e tae ana ki te £150,000 nga moni e utua aua e nga maori i runga i te takoha, a, e huia atu ana hei whakanui i nga moni o te Koroni. Heoi ka patai atu au ki tenei Whare; kei whea nga maori e ora ana i enei moni takoha e utua nei e ratou? Titiro ki nga kura Maori he pakeha tonu nga kai-wbakaako, he pakeha tonu hei kai i nga moni e utua ana i te tau mo tera mahi. Titiro ki nga Kooti Whenua Maori he pakeha tonu nga Kai-whakawa e utua ana ratou i roto i nga moni o tera mahi. He iti noa nga Ateha Maori e tango utu ana i te tau; e £5,000 noa pea nga moni e utua takobatia ra e ratou i ia tau i ia tau. E haere katoa ana aua moni ki te pakeha, e riro ana ma te pakeba e whakahaere i runga i ana whakaaro hei whakapai i a ratou mahi; a, hei whakapai hoki i nga huarahi whaitikanga mo ratou me a ratou tamariki. Ka korero au i naianei mo i nga riihi me nga hoko whenua Maori; kei te utn takoha ano te Maori i runga i nga riihi me nga hoko, ara ki te hokua tetahi piihi whenua a te Maori e tangohia ana tetahi wahi o te moni ma Te Kuini; ko te whenua ka riro atu ki te ringaringa pakeha ka whakapaia e ratou, a, e puta ana i kona tetahi wahi hei whakarite i nga taumahatanga o te Koroni. Ko te moni e riro ana i te Maori kaore pea e tae ki te marama kotahi ka pau katoa atu i a ia; ka bokobokona ki nga mea a, te pakeha; ko nga moni e riro ana i te Maori mo te whenua e hoki atu ana ano ki te pakeha, a, e riro ana hei pai mo te Koroni. Na me titiro ano tatou ki tetahi ahua—mehemea, e hoatu ana aua moni ki te Tiainamana e kore e whakapaua e ia ki konei, erangi ka mauria rawa ki tona whenua ake ano kai ai; na ko nga moni e riro ana i te Maori kaore rawa he pai o roto e tau ana ki a ratou. Kaore au e marama ki tenei Pire he aha ranei te pai ka puta ki te Koroni ruebemea ma te Kawanatanga e utu nga takoha. Ko nga moni e puta ana ki te Kawanatanga i runga i etabi takoha ka haere ano hei utu i nga takoha mo nga whenua Maori me nga whenua Karauna, he aha te pai o tena ki te Koroni? Heoi ano tona mutunga he rau-patu i nga whenua Maori. Ka tahuri au i naianei ki te whai-korero a Meiha Akitini, i mea ia ko te tikanga o enei Pire kia ahei ai te whakanohonoho haere i tenei whenua. Tera pea kei te marama ia ki te huarahi page 12e puta nui ai te moni ki a ia; ko au kaore i te marama, engari ka whakamahara atu au ki a ia i te huhua o nga pitihana e tae ana ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, ia tau, ia tau, te mahi a te pitihana he tere mai ki konei he whakaatu mai i nga mate e pa ana ki nga mea Maori, nga mate kaore ano nei kia whakaorangia. Ko aua pitihana e tukua atu ana ki te Kawanatanga, takoto tonu i reira. Ka tukua atu aua pitihana ki te Kawanatanga ka titiro ratou—e, na Mohi Tawhai tenei, a, na Hori Kerei Taiaroa tenei, heoi ka whakarerea ki tahaki kaore e mahia e ratou; kei te peratia pea nga pitihana a te katoa Penei tonu ta ratou mahi, a ki ta ratou whakaaro ma tenei mahi a ratou, e puta ai a ratou tikanga whakanohonoho i te motu nei. Ka mutu ake aku korero mo nga herehere ka haere aku kupu i naianei mo nga mea o tera motu—o te Waipounamu—ka whakamarama atu ano au. I te tau 1879, a i mua atu i tena, ka tipu tetahi raruraru i roto i nga Maori o Waitaki, i haere ratou ki runga ki etahi whenua noho ai, te take, he kore no te Kawanatanga kaore i whakaaro i o raiou pitihana; na, no te tunga o te Kawanatanga o Kerei ka tu ko Te Hiana hei Minita mo te Taha Maori, i kaha rawa a Te Hiana ki te whakaoti i taua raruraru, a i mahi tahi ano hoki maua ki te whakaoti. Kua rongo hoki nga mema o tenei Whare i te tononga atu i etahi pirihimana hei hopuhopu i aua Maori, engari kaore i hopukia aua Maori, notemea i tuhituhi atu au ki a ratou, i tono atu au kia haere ake ratou ki te whakaoti i taua raruraru. Te take i pena ai au he whakaaetanga no te Paremete kia whakaturia tetahi Komihana hei whiriwhiri i nga mea Maori o Te Waipounamu. E kore hoki e mohiotia te pewhea rawatanga o te kino e puta i roto i taua raruraru mehemea kaore au i tuhituhi atu ki aua Maori, notemea kua hiko ratou ki te pu i runga i te hapai i o ratou take. Kei te ki tonu te Kawanatanga i naianei kei te ata tau, kei te rangimarire nga mea Maori; tena he aha te take i tipu ai enei raruraru? Kei te whakahe nga iwi Maori katoa o tenei motu i nga mahi a tenei Kawanatanga, tuatahi mo a ratou mahi mo te taha ki nga herehere o Taranaki me etahi atu mea ke ano, a tetahi mo te taha ano ki toku tinana ake. Kaore rawa au e mohio ki te take o te mahi a te Kawanatanga moku i te karangatanga i au ki te Whare i Runga; kaore rawa ratou i haere i runga i nga whakaaro rangatira, ki taku mohio. Ko te take i mahi pera ai ratou he mauahara ki au. I te tau 1879 ka whakamutua e au taku noho ki roto ki tenei Whare, e hara i te mea i whakamutu au i au kia pewhea atu ai ranei: Na i te mutunga o taku noho ki tenei Whare e tu ana au hei Ateha mo te Kawanatanga, na kaore rawa i tika te Kawana kia karanga i au ki te Whare o Runga, notemea e Ateha ana au i taua wa, e mahi ana i nga mahi pera. Ma koutou e titiro mai no wai tera he. Noku ranei? Naku tonu ranei au i karanga ki tera Whare? Kaore. Na te Kawana au i karanga ki reira, a i mohio tonu ia i taua takiwa i aua mea katoa. E kore rawa e wareware i au taua mea, era tonu e mau i roto i aku mahara, era au e korero ki nga Maori i te kino o te mahi a te Kawanatanga ki au, a era au e mea atu ka pera haere tonu te mahi a te Kawanatanga ki te hanga i nga Pire kino mo nga Maori katoa. E hara taku i te tangi mo taku kore kaore i noho i te Whare o Runga—kaore—engari i whakahe au mo te mahi a te Kawanatanga. Mehemea i ki mai te Kawanatanga ki au—"E he ana to tu i roto i te Kaunihera Whakatakoto Ture, kaore e tika to noho i kona, engari me waiho ma matou e whiriwhiri, ma matou e kimi tetahi tikanga e oti pai ai tena raruraru—ko te huarahi tika ke tena. He maha nga pakeha me etahi tangata mohio i haere mai ki au korero ai, a i mea katoa ratou heoi ano te take i mahi pera ai te Kawanatanga he riri mauahara tonu ki au. Ka haere atu ano aku korero mo tenei Kawanatanga, e kore au e whakahua i tetahi ingoa mo te Pirimia—mo Teone Hooro, engari ko tona ingoa ki nga Maori o te Waipounamu ko te Kawana, kaore ratou e whakahua ana ko te Pirimia. Te take i mea ai ratou ko te Kawana tona ingoa he tuhinga pokanoa nana i tetahi pukapuka i te tau 1868. Kaore rawa he mana i a ia mo te tuhi i taua pukapuka. Tera pea i putake mai i reira te ahua o ona whakaaro ki au. Mehemea e pai ana taua mema kia korerotia atu e au nga mea i mahia i te tau 1868 tera ano e taea e au, otira me korero ano page 13au engari me titaha aku kupu. I te tau 1868 kaore i whai mana te Kooti Whenua Maori ki te tango ki tona aroaro te pukapuka hoko o Ngaitahu, ma te Ota ra ano a te Kawana ka taea te whakaputa taua pukapuka ki te aroaro o te Kooti. I mohio tonu te Kawana i taua takiwa e kore ano e tika te kawe i taua pukapuka o Ngaitahu ki roto ki te Kooti Whenua Maori, me tuhi rano e ia tona ingoa katahi ka taea. Na i tuhi a Te Hooro i tona ingoa ki tetahi pukapuka, ko nga korero o roto na tetahi tangata ke ano i tuhituhi na ona hoa ranei erangi i haina a Te Hooro i tona ingoa ki taua pukapuka, a na reira i ahei ai te kawe mai i te pukapuka tiiti o Ngaitahu ki te aroaro o te Kooti kia whakawakia, na, riro noa iho ana te whenua o te Maori. Kaore he mana i a Te Hooro ki te tuhi i taua pukapuka. I reira ano te roia e whakahaere ana mo nga Maori i roto i te Kooti, ko Kauriho tona ingoa, no Otautahi taua tangata; i tona kitenga i taua pukapuka ka tono ia kia mauria mai te tangata nana i tuhi taua pukapuka ki te aroaro o te Kooti kia whakina nga take i tuhi ai ia; i tu a Kauriho i roto i te Kooti i rerere kau i roto i ona kakahn roia engari kaore i mau i a ia a Teone Hooro notemea nana i whakaroa, puta rawa atu ia ki waho kua eke a Teone Hooro ki runga ki tona hoiho oma ana ki tona kainga e rima te kau maero te tawhiti atu i reira. Kaore ano au i kiia e tetahi tangata kua mahi he. Kaore ano au i mohio ki tetahi mahi he aku ki tetahi hoa oku, ki etahi tangata ke atu ranei; heoi ano te he i tau ki runga ki toku ingoa ko te kore tika o taku tu ki te Whare o Runga, a na te Kawanatanga ke tera he i homai ki runga ki au; ko te Kawana ke i he mo te karangatanga i au ki tera Whare. Na ka eke aku korero inaianei ki runga ki te menemana a Te Omana; kaore e marama ki taku titiro te whakaaro a te Kawanatanga e mea nei he turaki taua menemana i a ratou. Mehemea e tu mai ana te Kawanatanga e ki ana "Ka unuhia e matou tenei Pire ki waho." Ka oti noa atu tenei korero ki taku whakaaro. He tohetohe kau ta te Kawanatanga e tohe nei ki tenei Pire, me ta ratou whakatuara hoki i tenei Pire; ki taku mohio hoki kei te kino tonu te Kawanatanga ki tenei Pire; he Pire tenei i homai noa e ratou hei whakamatau i tetahi tikanga ano kei roto i o ratou mahara. Taku kupu whakamutunga tenei ka ki atu ki nga Mema o tenei Whare, ka tangi te pere hei reira koutou kite ai i te taha e pooti ai ahau, engari ma koutou e muhio mai ki te wahi kaha i roto i aku korero, ko tewhea ranei taua taha.