Pire Mo Kaiapoi Rahui Maori (No. 2).

Te Raiti Honore Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ko tenei Pire e pa ana ki tetahi poraka e rua tekau nei eka o te Rahui Maori No. 91, kei Woodend, Kaiapoi. Ko tenei poraka na etahi tangata Maori i wehe atu hei whenua kura i raro i te Hahi o Ingarangi hei painga mo nga Maori. I runga i te whakaae a nga Maori e pa ana ki taua whenua karaatitia ana e te Kawana o Niu Tireni o aua ra, i te 6 o nga ra o Noema, 1865, ki te Pihopa o te Hahi o Ingarangi e noho ana i Karaitiati, na nga Maori ia i whakaingoa hei tangata mo te karaati. Whakaarahia ana he Whare Karakia ki runga ki taua whenua. Kitea ana e tika ana kia puritia e te Pihopa me ona kai-riiwhi tetahi wahi, kaua e neke atu i te tekau ma ono eka, i runga i te ritenga kai-tiaki, ko tetahi wahi o taua tekau ma ono eka hei tuunga Whare Karakia o te Hahi o Ingarangi, hei painga mo aua Maori mo ratou nei taua karaati i mahia ai; ko te toenga o taua tekau ma ono eka i whakaritea kia wehea hei tuunga whare mo te Minita i whakaturia hei Kai-karakia mo taua Whare Karakia, a hei whenua kiriipi hoki. Mo te taha ki nga eka e wha e toe ana, o taua rua tekau eka, i whakaarohia hei tuunga kura Maori era, i raro, i nga tikanga o "Te Ture Kura Maori, 1867." Hei whakatutuki i ena mahara paahitia ana "Te Ture Karaati Awhina Mahi Maori, o Kaiapoi, 1878," a i roto i taua ture whakaritea ana me tuku ki raro e te Pihopa o Karaitiati te karaati ki a ia o te rua tekau eka whenua e whakahuatia ana i roto i te Kupu Apiti ki taua ture, a i whakaritea ano hoki mememea ka tukua ki raro e te Pihopa taua whenua katahi ka ahei te Kawana i runga i te whakaae a nga Maori—a me rapu atu hoki tena whakaae i runga i nga [unclear: huarahi] kua whakatakotoria e "Te Ture Rahui Maori, 1856"—ki te whakaputa Karauna karaati atu ki te Pihopa mo taua tekau ma ono eka mo nga take i korerotia e ia; a ko te toenga o taua whenua me tau ki tetahi—ki etahi kai-tiaki ranei ma te Kawana e whakaingoa, a me whakahaere hei tuunga kura Maori. Engari kaore i whakatutukitia nga tikanga o taua Ture. Kaore te Pihopa o Karaitiati i tuku i taua karaati ki raro, a na runga na tetahi pohehetanga whakaingoatia ana e te Kawana o Niu Tireni o aua ra ko Henry James Tancred kua mate nei, raua ko James West Stack, hei kai-tiaki mo te katoa o taua rua tekau eka. E whakaaturia ana i roto i nga kupu timatanga o te Pire nei he hapai kore mana tena na taua Kawana i nga mana i whakawhiwhia ki a ia e te "Ture Karaatia Awhina Kura Maori o Kaiapoi, 1870," notemea e whai mana anake ana ia ki te whakatau atu i te wha eka ki nga tangata i whakaingoatia e ia, i muri iho i te tukunga ki raro e te Pihopa o te katoa o te rua tekau eka, a i muri iho hoki o te karaatitanga hou atu o te tekau ma ono eka o taua rua tekau eka ki te Pihopa o Karaitiati mo nga take kua korerotia e ia. Kaore te Pihopa i tuku i taua whenua ki raro, no reira kaore te Karauna karaati i whakaputaina. A e mana tonu ana ratou ki te noho me te mahi i taua whenua. Kua kitea i naianei i runga i enei take kua oti ake nei e au te whakamarama kaore i whakaputaina te taitara; a ki te kore e paahitia tenei ture, i runga i te aoranga o etahi atu ture kua paahitia nei a e aro ana ki te whakakore atu i te Ture tuatahi; ka riro atu taua whenua i roto i nga ringa o aua tangata. Kua uiuia atu te whakaaro o nga Maori o tenei whakatupuranga mo runga mo tenei take, a ko to ratou tino hiahia me paahi tenei Pire. E motini ana ahau kia panuitia tuaruatia.

page 59

Tame Parata (mema mo nga Maori o Te Waipounamu).—Kore rawa he whakahe mo tenei Pire; a e tautoko ana ahau i nga korero kua korerotia e te Pirimia; kua whakarongona nga korero i whakapuakina ki te aroaro o tetahi o nga Komiti o te Whare nei e whakaatu ana kaore kau he whakahe mo tenei Pire. E hiahia ana nga Maori o Kaiapoi ki te Pire nei.

Hone Heke (mema mo nga Maoii o te Tai Tokerau).—Ko tenei Pire e pa ana ki tetahi piihi whenua i tukuna e nga Maori i nga ra o mua ki te Hahi o Ingarangi. Me ki atu ahau i konei tera ano etahi rahui i te motu o Aotearoa me te pito tonga o Te Waipounamu i tukua ki te Hahi o Ingarangi i nga ra o mua i runga i te hiahia o te Hahi i te tuatahi, a i runga hoki i nga korero a nga rangatira o te Hahi i aua ra, he whenua era e tika ana kia hoatu hei whakatuunga kura hei ako i nga tamariki Maori. E hara i te mea me mutu i te reo Ingarihi anake nga matauranga hei ako engari me ako i nga matauranga mahi a ringaringa me nga tikanga mahi whenua. Tukua atu ana taua rahui— —

Te Raiti Honore Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Me tohutohu atu ki te honore mema kia kaua ia e whakaaia i nga whenua rahui katoa i tukuna ki te Hahi o Ingarangi puta noa i te koroni, engari me whakawhaiti he korero mana ki runga anake ki te tino take kotahi e takoto nei i te aroaro o te Whare. Mehemea hoki ka korerotia te taha ka nga rahui katoa pau atu te wiki e korero ana.

Te Pika (Mr. Speaker).—E mea ana ahau me whakawhaiti mai e te honore mema he kupu mana ki runga anake ki te Pire e takoto nei i te aroaro o te Whare.

Hone Heke.—E kore e tino roa rawa aku korero, engari e kaha rawa ana te mea o taku ngakau mo te taha ki nga whenua rahui i tukua ki te Hahi o Ingarangi; a, i te mea ko tenei tetahi, no reira ahau i korero ai i taku nei whakaaro mo runga i tenei take. Me tino mahi rawa he tikanga, notemea e rima tekau rawa nga tau kua taha ake nei a kaore nei ano he mea kotahi kia oti i aua tangata te mahi. Mo te aha hold kia tautotohe ana te Hahi raua ko te iwi ki a raua hei mate mo nga tamariki Maori, he tokomaha nei hoki o ratou kua kaumatuatia kua pakeke nga tane me nga wahine, e a hia rau nga mea e tupu haere ake ana kaore e whiwhi ana i nga akoranga tika i maharatia i te tuatahi kia whakawhiwhia ki a ratou?

Puta ana te panuitanga tuarua me te panuitanga tuatoru o te Pire.