Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Paraire, te 27 o Oketopa, 1905

Paraire, te 27 o Oketopa, 1905.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Pika ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Kaunihera.

Te Pire Whakanohonoho I Nga Whenua Maori.

Roto i te Komiti.

I motini a te Honore Mahuta kia whakakorea atu enei kupu i roto i te Pire, ara: "I nga mea ranei o ratou kei a ratou te nuinga o te wariu o te whenua mehemea he tokomaha atu ratou i te tekau."

Pooti ana te Komiti mo runa i taua motini, ara: "Me waiho nga kupu i motinitia ra kia whakakorea kia mau tonu i roto taua rarangi."

I te Ae, 21.

  • Baldey
  • Bolt
  • Feldwick
  • Fraser
  • George
  • Gourley
  • Holmes
  • Johnston
  • Jones
  • Kelly, T.
  • Kelly. W.
  • Louisson
  • Marshall
  • Miller
  • Ormond
  • Pinkerton
  • Pitt
  • Reeves
  • Thompson
  • Trask
  • Wigram.

I te No, 2.

  • Mahuta
  • Rigg.

Te putanga o te Ae, 19.

Hinga ana te menemana, puritia ana aua kupu, whakaaetia ana te rarangi. Ripoatatia ana te Pire ki te Kaunihera, panuitia tuatorutia ana.

Pire Whakatikatika I Te Ture Mo Nga Kura.

No tenei ra ano i penei etahi korero a te Honore Mahuta mo runga mo te Pire Whakatikatika i te Ture mo Nga Kura i te wa e korerotia ana taua Pire i roto i te Komiti, ara:—

Honore Mahuta.—E te Pika, ka nui taku koa mo etahi o nga korero a nga mema mo runga mo tenei Pire, a e hiahia ana hoki ahau ki te tautoko i etahi kupu i rongo ai ahau mo te ahua o etahi o nga kura. Ohorere ana pea nga mema i ahau e tu atu nei ki te whai-korero mo tenei take, notemea katahi rawa ahau ka tu ki te korero i runga i enei take. Kaati tera, mo nga karahipi (scholarships), e hiahia ana ahau kia whakamaramatia te tikanga o tera mea. Mehemea ka kitea tera e pera ana te mohio o etahi tamariki Maori e taea ai e ratou etahi karahipi, ka kii ahau me kauaka e whakarereke notemea he Maori. Me aha i te mea he ahua ano he ahua ano etahi o nga kura a te Kawanatanga, kia rite tonu te tiaki i nga tamariki Maori ki nga tamariki Pakeha. E mohio ana tatou tera etahi kura hei ako i nga tamariki tane ki nga mahi parakimete, me era atu mea; he kura ano hei ako i nga tamariki wahine ki te tuitui, me era atu mea. Na, e hiahia ana ahau ki te kii, ahakoa pewhea te ahua o nga Pire, ki toku whakaaro he mea tika me whakamaori katoa, notemea ko aku tamariki e tupu ake ana i raro ano i te ahua e pa ana ki nga tamariki Pakeha, a, e tau ana ki runga ki au te tiakitanga i a ratou. I tu ake ahau, e te Pika, e nga page 11honore rangatira, kia mohio ai koutou ki oku whakaaro mo runga mo tenei take; ka kii ano ahau kahore e tika kia whakaarahia he mea hei arai i nga tamariki Maori e kore ai ratou e whiwhi ki nga painga e mau ra ki nga karahipi e taea ana e ratou. Kua oti ra hoki te whakamarama atu ki nga tamariki Maori, mehemea ka whiwhi ratou ki te karahipi, tera ratou ka whiwhi ki etahi painga. Kua whiwhi etahi tamariki ki etahi karahipi, engari kahore ano ratou kia whiwhi ki nga painga i mahara ra aua tamariki kei te mau ki aua karahipi. I ngarea e ahau aku tamariki kia haere ki te kura, kia whiwhi ai ratou ki tetahi matauranga, a kua whiwhi, kei te whiwhi haere ratou i taua matauranga, engari kahore ahau e whakaae kia whaititia he mahi ma ratou ina whiwhi ratou ki te matauranga nui. Ko toku hiahia kia taea ano e ratou aua painga e whakaaetia ana ma nga tamariki Pakeha. Mehemea ka whiwhi te Maori ki tetahi matauranga nui, me kauaka katou e pouri i te mea he Maori a ia. Me mea tono matou kia noho ma koutou e tiaki, a whakaaetia ana; na reira mehemea ka whiwhi matou ki te matauranga pai, me pai hoki koutou ki a matou, kauaka e kino. E hiahia ana ahau kia marama koutou ki aku korero. Mehemea e rite ana te matauranga o tetahi Maori me tetahi Pakeha, a kia rite tonu hoki to raua tu. E kii ana ano ahau i tenei, ahakoa pewhea te iwi o te tangata, me kauaka he rereketanga, notemea kotahi tonu tatou, me haere kotahi tatou mo te pai me te matauranga; me ta tatou karanga i era atu iwi kia uru mai kia rite ki a tatou. Kahore oku haereerenga i matara rawa; ka mutu tonu nga iwi e mohio ana ahau, e rua—ko te Maori me te Pakeha. Engari kua rongo iti nei ahau mo etahi atu iwi. E mohio tinana ana ahau ki te Pakeha me te Maori. Tera tetahi iwi e karangatia ana he "Nika,"—tena ano pea to ratou ingoa tika, ko koutou nga honore rangatira e mohio ana. Me aha, e tika ana kia pau katoa o tatou kaha ki te ako i taua iwi. Kaati, i ahau ka whakamutu nei i aku korero, ka kii ano tera i ohorere koutou i au i tu ake nei ki te korero mo runga mo tenei Pire; kaati, ko ahau e hiahia ana i naianei kia rongo i nga whakaaro a era atu mema mo tenei Pire. Kua korero ahau, kahore koutou e kaha ki te kii a muri iho he mema noho puku ahau. E noho tahi nei maua ko te Pakeha—taku hoa a te Honore Piti. Mehemea e whakamaoritia ana a koutou Pire katoa, ka kite koutou he nui aku korero; na e tono ana ahau i naianei kia whakamaoritia nga Pire katoa, atu i tenei ra. Kia korero ahau i etahi kupu a aku tupuna, e penei ana, ara: "E te Kaha rawa, tiakina matou, kia koa tonu ai matou." Kua haere atu a Kuini Wikitoria, kua noho mai ki o tatou aroaro ko Kingi Eruera te Tua-Whitu; e noho mai na hei tiaki i a tatou, e tiakina ana tatou e ia ki ana ture. Kia tika hoki aua ture. Kaua e tirohia rereketia etahi o aku korero; na oku whakaaro ano ahau i arataki. Mehemea kei te he etahi o aku korero e tono atu ana ahau kia pai ta koutou titiro, notemea hoki kahore e pena ana toku mohio me to koutou mo runga mo enei take; engari ra, a koutou rangatira he mohio rawa, he matara rawa ta koutou kite i toku; e ahei ana hoki koutou ki te toro haere ki nga wahi mamao o te ao, na reira, e whakaae ana ahau he mohio rawa koutou. Kia ora tonu koe, e Te Pika, a kia ora hoki te Minita hautu o te Kaunihera, a kia ora ano hoki nga karaka, nga hoa o nga mema. Kia ora.

I te mutunga o nga korero a te Honore Piti mo runga mo nga take o te Pire, ka tahuri a ia ki te whaka-utu i nga korero a te Honore Mahuta, i penei a ia, ara: I tino kaha rawa taku whakarongo, me era atu mema o te Kaunihera ki taku mohio, ki nga korero a te Honore Mahuta. Ki te ahua o ana korero e pouri ana a ia, i te mea kua whakawhiwhia nga Maori ki te matuaranga, kaati, i te mutunga a ta ratou kura kahore ratou e ahei ki te whakahaere i taua matauranga kia whiwhi ai ratou ki etahi painga, notemea, ki tana kii, kahore ratou e tirohia ana e te Pakeha. E ahei ana nga Maori kia whiwhi ki nga painga katoa. Mo te taha ki nga kura kahore he rereketanga o te Maori me te Pakeha; e ahei noatu ana nga Maori ki te whakataetae mo nga karahipi katoa e takoto ana mo page 12nga Pakeha, nga karahipi katoa o nga Poari; nga karahipi nunui o te Iwi, me te akoranga utu-kore i roto i nga kura tuarua, me nga technical karahipi. Tera ano o tua atu i tenei, kotahi rau tekau ma toru nga karahipi i motuhake ki nga Maori—e wha rawa taima te nukunga ake i te maha o nga karahipi mo nga Pakeha, ki tetahi ahua whakarite. E hiahia ana hoki ahau ki te whakaatu atu i tenei, ara, tera etahi Maori whiwhi matauranga e mahi ana i etahi o nga tino mahi i roto i te Koroni, ara, ko Takuta Pomare, kei roto i te Tare mo te Ora; ko Ngata, he roia; ko Takuta Butt, he Maori ia kua paahi i te whakamatamatauranga mo te mahi Takuta i Otako, a, tera ano nga kura-mahita tokorua, he Maori, kei te Kareti i Te Aute; tera ano etahi kura-mahita Maori kei roto i nga kura Maori; e rua nga kotiro Maori he neehi hohipera, kei roto i Poneke; e rua kei Nepia, kotahi kei Hukarere; tera ano nga tamariki Maori tokowhitu, i haere mai i nga kura o nga kainga, kua whakanohoia kia akona ki etahi mahi, tera ano etahi kua wareware ahau inaianei. Ko te hiahia o te Tari mo nga Kura kia ngawari te takoto o te matauranga mo nga Maori; me te mea ano hoki e tiakina ana e te Tari mo nga Mea Maori, ki nga mea ra e taea ana, e taua Tari, kia taea e nga Maori whiwhi matauranga he painga mo to ratou mohiotanga.

Panuitia tuatorutia ana te Pire.

Haere tonu nga mahi a mutu noa.