E nga Mema Honore o te Runanga Kaunihera me nga Mema o te Whare o nga Mangai o te Iwi,—

E tino pono ana te koa o toku ngakau i taku tutakitanga ano ki a kontou e noho huihui nei i roto i te Paremete.

I roto i te wa e hiki ana te Whare i tae atu ahau ki etahi wahi o te koroni me te whakamohio haere i ahau ki nga tangata, a ko aku whakaaro i kite ai ahau i te tuatahi mo runga mo to ratou piripono ki te Torona me te aroha nui ki to tatou Kingi Tino Atawhai, kua whakauria rawatia. Ko te whakaaro piripono i whakahuatia i roto i ia mea kotahi o nga pukapuka whai-korero i tukua mai ki ahau i tino hou rawa ki roto ki toku ngakau, me te kaha rawa o nga kupu powhiri moku i nga wahi katoa, hei koanga ngakau moku, a e tohu ana hoki i te whakahonoretanga tika ki tenei turanga tiketike e tu nei ahau.

Ko nga maramatanga i tupu ake i roto i a au i mua ake nei mo runga mo nga mea nui whakaharahara tena e taea e tenei koroni kua whakauria rawatia e nga mea kua kitea nei e au. Nui atu te whai koha mai a te Wairua Ora ki tenei whenua, a kei te whiwhi koutou i konei i ia mea kotahi o nga mea katoa e ora pai ai te tangata.

E koa ana ahau mo taku kahanga ki te whakamihi atu ki a kontou mo te mau o te ora o te koroni. Kua nui haere te kaha o nga tangata ki te utu moni, e tohungia ake nei i roto i nga ritaana o nga mahi e whakahaeretia ana e te Kawanatanga, ko a tatou Reriwe me nga Katimauta nga mea i tino nui atu. Ko nga ahuatanga o te iwi nui tonu kua nui rawa te pai haere, me te tirohanga atu ki mua nui atu te ataahua mai, me te ora o te ngakau me te koa kei nga taha katoa e tau ana.

Me ki atu ahau kua whakaturia ko te Honore William Pember Reeves te Hai Komihana mo te Koroni o Niu Tireni. Ka whakatakotoria atu ki o koutou aroaro te Warati o tona whakatuunga a tona wa.

I runga i nga motini i paahitia e te Whare o nga Mangai o Te Iwi, tohutohu mai ana aku Minita kia whakaturia, a i whakaturia hold e au, he Roiara Komihana hei uiui mo runga mo nga ture e pa page 2ana mo nga whenua me nga whakanohonohoanga whenua. Kaore ano i mutu noa nga mahi a taua Komihana, engari ka mutu a nga ra tata e haere mai nei, a ki taku mahara tena e tae atu ki a koutou tana ripoata i roto ano i te taima i whakaritea hei rohe mutunga mai e te motini i paahitia nei mo taua take.

I runga i te hiahia kia mohiotia ai nga whakaaro a nga Maori i tukuna nei e o ratou tupuna etahi whenua kei Porirua me era atu wahi o te motu o Aotearoa ki etahi kai-tiaki mo etahi take motuhake, kua whakaturia e au, i runga i te tohutohu mai a aku Minita, he Roiara Komihana, a e whakahaere nei i tana uiuinga. Ka whakatakotoria tana ripoata ki o koutou aroaro.

I runga i te whakamananga a te Paremete, kua whakahaerea he tikanga kia whakaturia he ekipihana ma nga iwi katoa ki Karaitiati. E kiia ana kia whakapuaretia taua ekipihana a te marama o Noema, 1906.

I mua ake nei, tera tetahi tangata no Niu Tireni, i haere atu i raro i te kanataraka mahi mana ki Amerika, a, te taenga atu ki reira kaore i tukuna kia u atu ki uta i San Francisco. I a ia e hoki mai ana i runga i te tima ki tenei koroni, no te taenga mai ki Honoruru whakaititia ana ia e te kapene o taua tima. Tukuna atu ana he kupu ma roto i te mangai o te Hekeretari Nui mo nga Koroni ki te Kawanatanga o Amerika, a oti pai ana taua take, a kua utua tikatia tena whakaitinga.

Ka koa koutou kia rongo kei te mau tonu te piki haere o te maha o te tangata u i roto i te koroni, he nui ke atu nga mea i mai i nga mea i haere atu, a i tino neke atu hoki i roto i tenei tekau ma rua marama kua hori tata ake nei. Kei te neke haere ake ano hoki te whanawhanau tamariki. Mai o te tau 1890 kua tae ki te 230,000 te tokomahatanga ake o te iwi, a ko te huihuinga katoatanga o nga iwi o te koroni, hui atu hoki ki nga Maori, e kiia ana i naianei kua tae ki te 900,682 tangata.

Ko te nui rawa o nga Hainamana e haere mai ana, me te waihotanga i mua ake nei o tetahi rima-tekau tangata o ratou hei taumahatanga ki runga ki te Poari Awhina Rawakore i Otakou, he take ena hei ata whiriwhiritanga nuitanga ma koutou.

Ko nga ritaana tena e whakatakotoria ki o koutou aroaro e whakaatu ana kua nui haere rawa i roto i tenei tau nga hariharinga i runga i a tatou reriwe, a he tohu tena kua nui te tupu haere o a tatou taonga whakatupu, a kua whanui haere nga mahi e mahia ana i roto i to tatou koroni, a ko te nui haeretanga ake o nga tangata e haereere ana he tohu tena kua nuku ake nga moni hei whakapaunga haeretanga ma te tangata. Ko nga ritaana o te Katimauta e whakaatu ana kua pumau te nukunga ake i nga mea o tera tau, a ko te tukunga iho o te tikanga whakangawari i te utu mo te hariharinga i nga taonga o o tatou iwi whanaunga kua ahua piki haere ake te utautanga taonga mai i te Kingitanga Huihui o Ingarangi; otira ko te utanga taonga mai i nga whenua o nga iwi ke kua heke iho, a no reira kua ahua hoki haere iho i naianei nga moni mehemea ka whakaritea atu ki nga tau o mua atu.

Ko te utanga atu i tenei whenua i nga taonga tena e pirau haere nei, tetahi take tino nui. Ki te whakaaro a aku Kaitohutohu e tika ana kia whakanohoia nga tangata whai hipi me nga tangata mahi paamu miraka ki runga ki tetahi ahua turanga e whiwhi ai ratou i te utu tika mo to ratou kaha me ta ratou mahi ahu whenua.

Tetahi hoki, ko te taenga rawatanga atu ki te £2 10s. i te tana, te utu mo te hariharinga taonga mai i te Kingitanga Huihui o Ingarangi, i te mea he 12s. anake i te tana te utu mo te haringa mai i aua tu taonga nei ano i Amerika nei ki konei, he tino mea nui ano hoki tena hei whakaaroarohanga.

Tetahi mea pai hei korerotanga atu maku ko tenei, ahakoa te nukunga haeretanga ake o nga moni e riro mai ana i nga Katimauta, engari ko nga moni taake e tau ana ki runga ki ia panepane tangata kotahi o te iwi kua hoki iho, mehemea ka whakaritea atu ki nga ahuatanga o enei tau mutunga e rua kua hori tata ake nei.

Kei te mohio koutou ko te Tari o nga Poutapeta me nga Terekarawhe, me te Tari Reriwe, o nga Tari Kawanatanga nei, kua oti te kowhiriwhiri te ahuatanga o page 3ona apiha, a kua puta tahi he painga ki te Kawanatanga tae noa ki nga tangata e mahi ana i roto i aua Tari. E whakaaro ana aku Minita, kia mama ake ai, a kia kotahi ai hoki te ahua, ko te mea tika me kowhitiwhiti te ahua o nga apiha puta noa i nga Tari katoa a te Kawanatanga, a ko te moni e utua ana i naianei ki nga apiha o te Tari Pirihimana me te Tari Reriwe e ka whakamutua ana te mahi a te tangata i te taenga ki te kaumatuatanga ona, me hanga kia pa atu he tikanga pera ki ia Tari kotahi a te Kawanatanga.

I runga i te mea kua rereke nga ahuatanga, me te kore e pumau o te tokomahatanga o nga tamariki e haere ana ki nga kura, kua waiho nei hei kaupapatanga whikanga utu-a-tau, no reira ka whakatakotoria atu ki o koutou aroaro he Pire menemana i te Ture mo nga Kura, hei whiriwhiri ma koutou, i runga i te mahara kia whakanekehia ake he utu-a-tau mo nga kai-whakaako kura. Ko te rapunga huarahi e taea ai te whakarite he tikanga utu moni ki nga kai-whakaako kura e whakamutua ana, nui atu te uaua, a, mo te taha ki nga kai-whakaako kua kaumatuatia nei he tino nui rawa atu te uauatanga. Otira, ka whakatakotoria ano he tikanga mo tena, a kei te noho tumanako atu hoki aku Minita kia hohoro te paahitia hei ture.

Hei tikanga e tautokona ai nga mahi o te koroni, me te whakanoho ki runga ki te nohoanga totika, me te hanga huarahi e mama ai te oti o nga mahi me nga raititanga, e whakaaro ana aku Minita e tika ana kia whakamahia nga mana matua mahi e noho ake nei i roto i a tatou awa, me nga roto, me nga taheke wai. E tino tika ana kia penatia mehemea e maharatia ana kia whakataetae tika atu tatou ki era atu whenua e iti iho nei te utu o nga kai-mahi, e roa atu nei nga haora mahi, a e hoki iho nei te utu o nga kaha matua mahi i o nga mea o tenei koroni. Ka whakatakotoria ano he tikanga mo runga i tena mahara hei whiriwhiri ma koutou.

Ko te whakanohonohoanga tangata ki runga ki nga whenua Maori tetahi mea e hiahiatia ana e nga Maori me nga Pakeha tahi. Kei te araitia te nekeneke haere o te noho a te tangata i runga i te nui rawa o nga takiwa whenua Maori e takoto mangere ana, a i runga i te mea e tika ana kia puputu iho te noho, no reira, e maharatia ana, hei painga mo nga Pakeha me nga Maori tahi, kia timataria atu he whakamatau ki te whakanohonoho i nga Maori nona nga whenua ki runga ki nga wahi o aua whenua e tika ana hei kainga, hei oranga, mo ratou, a, i muri iho i tena, me whakarite he whenua i runga i te ritenga tenata mo nga Maori whenua kore o taua hapu kotahi, iwi kotahi ranei, a ko nga whenua toenga me tango i raro i tetahi ture e rite ana ki te Ture Tango Whenua hei Nohoanga Tangata, ma nga Poari Whenua e whakahaere aua whenua, a ko nga painga e hua mai ana i runga me riro i nga Maori nona aua whenua; ko te whakanohoanga o nga Maori ki runga ki o ratou ake whenua ma nga Kaunihera Maori tena e whakahaere. Ka whakatakotoria ano he Pire e pa ana mo tenei take nui.

Ko nga mahi maina o te koroni, nga koura me nga waro, kei te pai te haere. Ko te kiteatanga o etahi riiwhi whai koura i te taha rawhiti o te pae maunga iwituaroa i waenganui o Katapere me Westland tetahi mea nui, a tera ano etahi tohu e tika ai kia maharatia kua kitea pea he mahinga koura pumau tonu kei taua takiwa. Ko Takuta Pere, o Kanata, kua whakaturia hei upoko mo te Tari o nga Kohatu me nga Oneone, a kei te tirotirohia nga wahi whai koura o te whenua nei i naianei. Kua tu he runanga korero, i tae atu ai nga Kai-whakawa Waorene me nga Kai-tirotiro Maina me nga Enitinia, a te tukunga iho, ka whakatakotoria etahi tikanga kupu whanui atu, pai atu, a ko ake nei. E hiahiatia ana kia nui ake he wai mo Otakou ki waenga, e hara i te mea mo nga mahi koura anake, engari mo era atu mahi whakapai whenua katoa, a mehemea ka rite, ka kitea, hei tino painga nui tena.

Ka tae atu he ope pupuhi ma tenei koroni ki Bisley i tenei tau. Ko te ope kua oti te kowhiriwhiri, e maharatia ana tena e hapai tika i te ingoa o te koroni. I riro mai i to Niu Tireni ope pupuhi i Bisley te Korapoa Kapu i te tau 1904, a hei tino koanga ngakau hoki mehemea ka kaha tenei ope hou e haere atu nei page 4hei mangai mo Niu Tireni ki reira ki te pupuri i taua taonga kia tatou mau ai.

Kua homai e te Kawanatanga o Ingarangi ma Niu Tireni te kaipuke manuao nei a "Sparrow." Ka whakatakotoria he kupu kia hangaia taua manuao hei kaipuke akoakotanga, a ka tonoa kia whakaritea e koutou he moni mo tena take.

He maha nga take i roa ai te whakatuunga o te Runanga korero mo te Taura Terekarawhe o te Moana Nui-a-Kiwa. E koa ana ahau ki te ki atu kei te noho taua Runanga i naianei.

E pouri ana ahau ki te whai kupu mo te matenga o te Honourable Sir Alfred Jerome Cadman, K.C.M.G. (Te Karimana), he maha nei ona tau i tu ai hei Minita ma te Karauna, a ko ia nei hoki te Pika o te Runanga Kaunihera i te wa i mate ai ia. E pouri ana ano hoki ahau ki te whakapuaki kupu mo te matenga o Mr. George Fisher (Hori Piha), he Minita no te Karauna i mua, a he maha nei ona tau i tu ai hei mema mo te Taone o Poneke i roto i te Whare o nga Mangai o te Iwi.

E nga Mema o te Whare o nga Mangai o te Iwi,—

Ko nga pukapuka tohutohu i nga moni e maharatia ana tena e hua mai me nga moni tena e whakapaungia i tenei tau, ka whakatakotoria ki o koutou aroaro, a i te hanganga ai hoki o aua pukapuka i ata whakaaroarohia te taha ki te oti tika o nga mahi me te ata tiaki marire i te moni kei whakapaua noatia. Ko nga moni i hua mai i te tau kua hori ake nei i neke atu i nga mea i maharatia, a toe ana he toenga rahi i runga i nga whakahaeretanga o taua tau, a i nga marama kua hori ake nei o tenei tau ano neke atu nga moni i hua mai i nga mea o aua marama nei ano o tera tau.

Ko te nekehanga atu o nga moni i kohikohia me te pai o nga ritaana i riro mai mo runga mo ta tatou moni whakamutunga i nama ai, me te pikanga haeretanga o te utu e riro mai ana mo a tatou punga taake, e whakaatu ana kua pai haere rawa te ingoa ora o te iwi, a e koa ana hoki ahau ki te ki atu kua hoki haere iho te itareti. Ma tenei ahua ka kaha haere nga mahi, me te whakamahinga o nga painga e takoto nei i to tatou whenua ake, a ka pumau he painga ki nga tangata utu taake.

Ko nga moni i pau hei utu penihana ki nga kaumatua totika o to tatou koroni ka kitea e hoki iho ana i nga mea i pau i te tuatoru o nga tau kua hori ake nei. Kua nui rawa te pai haere o te ahua o nga moni o te koroni, a ki te whakaaro a aku Kaitohutohu me whakaneke atu te penihana kia noho ki te 10s. i te wiki hei riiwhi mo te 7s. e utua ana i naianei.

Ka tonoa koutou e nga kupu o te pukapuka o nga mahi nunui, a ko ake nei whakatakotoria ai, kia hanga tikanga e whakahohorotia ai te mahinga o nga raina reriwe tino whai tikanga, e hanga ai he terewhone kia tae atu ki nga tangata e noho ana i runga i nga poraka whenua i tua pamamao, a hei whakaoti wawe hoki i nga rori ki nga kainga nohoanga tangata i waenga koraha.

Na runga i te tokomahatanga haeretanga o nga tamariki e haere ana ki nga kura i nga wahi e noho nui ana te tangata, ahua kikii rawa ana etahi, a na te nui haere o te noho ki runga ki nga whenua e tika ana kia whakaritea kia whakarahingia ake he whare kura. Ka tonoa koutou kia pooti i tetahi moni nui ke atu hei hanga whare kura, ara mo nga whare kura i nga takiwa katahi ano ka nohoia houtia nei te tino tikanga.

Ko nga moni awhina me nga moni kohikohi a te iwi ki roto ki nga kaute a nga ropu takiwa, e tika ana kia whakanohoia ki runga ki tetahi turanga pai ke atu, a e whakaarohia ana kia tukua te katoatanga o nga moni roiate o nga rakau me nga harakeke ki nga ropu takiwa na ratou nga rori e haerengia ana e whakakinongia ana i te kaatatanga o aua taonga.

Ka apititia atu ki te rarangi moni nga moni e tika ana hei whakahaere i te tatauranga o te iwi, a hei whakaea hoki i nga raruraru o te pootitanga mema e haere ake nei.

Ka koa koutou kia rongo he nui nga whenua kua riro mai i tenei tau i raro i te Ture Tango Whenua hei Nohoanga ma te Tangata. Ia tekihana whenua kotahi o te Lindsay Estate, i Heretaunga, me te Greenfield Estate i Otakou, kua tangohia e te tangata; a mo te taha ki Flaxbourne Estate kotahi rawa ano te tekihana iti, page 55 ano nga eka, kaore ano i tangohia e te tangata, a ahakoa tena kaore ano i ngata te hiahia o te tangata ki te whenua. Tera atu etahi atu wahi whenua nunui i nga motu e rua nei e whawhatia atu ana, a me whakarite rawa te hiahia kia puputu te noho a te tangata. Hei koanga ngakau mo tatou te tere o te neke haere o te noho puta noa i te koroni, me te whanui haere o nga makete mo a tatou taonga, me te pai o nga utu e mau nei.

Na runga na te nui o te whenua e ahei ana i raro i te ture e mau nei i naianei kia puritia e ia tangata kotahi i roto i tenei mea i te paro (ara taone) a kua kapea nei kia kaua e ahei kia tangohia i raro i nga rarangi muru o te Ture Tango Whenua hei Nohoanga Tangata, no reira kaore rawa e riro mai he whenua hei kainga mo nga kaimahi i roto i nga taone. He mea tika kia whakahokia iho i tena nui mehemea ia me tango he whenua mo tena take i whakaarohia nei e te Paremete.

He tokoiti rawa nga kai-mahi e whiwhi ana i te moni hei whakaara whare mo tatou, a namaia ana e ratou he moni mo te itareti nui, a te tukunga iho, he nui nga whare ririki, he noa iho nei te ahua. Ahakoa kua hanga he tikanga i raro i te Municipal Corporations Act e whakamana ana i nga Paro Kannihera ki te whakarite kainga mo nga kai-mahi, engari kaore kau he mea kotahi kia oti. Hei arai atu te noho puputu rawa, a hei whakarite whare totika mo nga kai-mahi, ki te whakaaro a aku Minita ko nga mana e whakawhiwhia ana ki nga ropu takiwa me tango tahi ano e te Kawanatanga he mana pera ano ki a ia ake, me te whai mana ki te hanga kainga mo nga kai-mahi, ki te whakaputa moni-a-nama ranei mo tena take. Ko te rarangi ture e tika ana hei whakamana i tena mahi ka whakatakotoria atu hei whiriwhiritanga ma koutou.

Ko nga ture e mana nei, whakamana nei kia whakaputaina atu he moni-a-nama ki nga tangata noho whenua, e whakarite anake ana kia tae ena tu moni nama ki te 50 anake i roto i te 100 o te paanga o te kai-tango reti ki te whenua e riihitia ana e ia. Ki te whakaaro a aku Kai-tohutohu e tika noa atu ana Kia nuku atu i tena he moni whakaputa-a-nama, a ka tonoa koutou kia whakatika i te ture hei whakatutuki i tena whakaaro.

I runga i te whakaaro ki te taumaha me te nui o nga mahi e mahia ana e nga Kai-whakawa, tae noa hoki ki nga mea hou kua apitiria atu hei mahi ma ratou, e maharatia ana e tika ana Kia whakanekehia atu he utu-a-tau mo ratou, a ka whakatakotoria atu he tikanga pena ki o koutou aroaro.

E nga Honore Mema o te Runanga Kaunihera me nga Mema o te Whare o nga Mangai o te Iwi,—

Ko te kore nga i tika te ture, me tona korenga i kaha ki te tiaki i nga tamariki wahine, kua kitea tatatia ake nei; me tetahi menemana mo te Ture Kirimene, ara, whakaroa atu i te taima e ahei ai kia whakatakotoria te kupu whakapae hamene nei ki runga ki nga tangata hara pera, e tika ana kia whiriwhiria wawetia e koutou.

Ki te whakaaro o aku Minita, na runga na te nui whakaharahara rawa o nga itareti e iatingia ana mo nga moni e tukua-a-namatia ana i etahi wa, no reira e tika ana kia hanga he rohe mutunga mai mo nga itareti me nga utu, me rereke ano te aronga mo ia ahua punga e whakaputaina atu nei he moni nama i runga, a me hanga ki te ture. Ka whakatakotoria he kupu mo runga i tena take.

Kua whakamatauria ano kia whakatakotoria he huarahi harihari meera i waenganui o tenei koroni me Vancouver. Whakaae ana te Kawanatanga o Queensland ki te tuku i ana nei whakaritenga ki raro, engari tera atu etahi raruraru kua ara, a kua hangaia ano tetahi atu kanataraka i waenganui o te Kawanatanga Huihui o Atareria me Canada. Ka mau tonu aku Kai-tohutohu ki te whakamatau ki te whakatakoto huarahi harihari meera i waenganui o Vancouver me Niu Tireni.

Ko nga ture e pa ana ki nga whakahaere a nga ropu takiwa e tau ana kia whakatikangia. Ko tenei take nui kua whakaaroarohia e aku Kai-tohutohu, a ka whakatakotoria he tikanga hei whakawatea atu i te Paremete me te Kawanatanga i etahi o nga mahi nunui mo te iwi, kia nui ai he taima hei whakahaerenga ki runga ki nga tikanga nunui ke page 6atu; kia whakakohia iho te maha o nga ropu takiwa; kia whakawhiwhia he mana whanui atu ki nga mea e toe ana, a kia whakapaingia ake hoki to rotau tu ora i runga i te moni.

E whakaaro ana aku Kai-tohutohu e tika ana kia whakarereketia nga ture e pa ana ki te whakatautaunga wariu, me nga wariutanga e mania ana e te Tari Whakatau Wariu a ko ake nei me pa anake ki nga Tari Kawanatanga, me te waiho atu i nga ropu takiwa kia mahi ana i a ratou ake wariutanga, a ki te tupono ka whakahengia etahi wariutanga me whai mana te Kawanatanga ki te tango i aua whenua ina utua e ratou kia 10 i roto i te rau te nekehanga atu ki runga atu i te wariu i whakataua e te tangata nona.

Na te roa o te whakahaeretanga i nga take i raro i te Conciliation and Arbitration Act (ara, Te Ture Apitireihana, Whakangawari Raruraru hoki) he ahua nui te raruraru i puta. E tino whakaaro ana aku Kai-tohutohu me hanga rawa he tikanga hangai e mutu atu ai ena whakaroanga, me whakarite he wa mutunga mai hei whakaputanga whakatau i muri iho i te whakawakanga o nga keehi; a ki te kore e taea tena i runga i nga ahuatanga e mana nei i naianei me whakatu ano tetahi atu Kooti kia rua tahi ai. Ko tena, me etahi atu whakatikatikanga o te Conciliation and Arbitration Act, ka tonoa kia whiriwhiria e koutou.

I runga i te whakahaeretanga o te Workers' Compensation for Accidents Act (ara, Ture Whakaputa Utu ki nga Kaimahi i Whara-a-Aitua nei) kitea ana ko te ahua o taua ture e mau nei kaore i te pai te takoto, a e maharatia ana e tika ana kia ahei nga kai-mahi ki te tono me te whiwhi i te utu moni topu mehemea ka mate ana i te mate pumau tonu, me whakaputa ano etahi wahi utu ki a ratou—i raro ano i nga tupatotanga e tika ana—a nga wa e ata whakaritea ana, i mua o te whakawakanga a te Kooti i nga tono.

Ka whakatakotoria he Pire ki o koutou aroaro hei whakawhanui atu i te mana whakahaere i nga raina waea kawe korero uira; hei whakapai hei whakatopu i a tatou ture pooti mema; hei peehi i te mahi petipeti moni; hei hanga huarahi et ika ake ai te tirotiro me te whakapai o a tatou hohipera me nga whare manaakitanga turoro, me te tirotiro i nga paraiwete hohipera me nga whare tiaki turoro; hei hanga tikanga pai ke atu mo te tiaki o te tangata me te rawa kei pau i te ahi; a hei whakatika hoki i te tu o nga ope tinei ahi; hei whakakore atu i te rarangi 3 o "Te Shops and Offices Act, 1904," me te hanga ano i era atu menemanatanga mo taua ture tena e kitea e tika ana; hei tuku hangai tonu atu i etahi take ki te iwi nui tonu i runga i te pooti; me era atu Pire e tika ana kia mahia ka whakatakotoria ki o koutou aroaro hei whiriwhiritanga ma koutou.

Kua tuturu te whakaaro a aku Kaitohutohu, hei tikanga e tiakina ai te iwi, a hei painga hoki ki nga tangata katoa e paangia ana, ko nga taonga katoa e hangaia ana i roto i te koroni me maaka me whai tohu penei na i hanga i Niu Tireni.

Ko te tere rawa o te haere o a tatou ngaherehere tetahi mea hei tino whiriwhiringa ma koutou. I runga i tenei ahua e mau nei o te whakaputanga rakau atu i a tatou ngaherehere kauri e kiia ana ka pau katoa aua ngaherehere i mua mai o te rua tekau tau, no reira e tino tika ana kia kaha rawa te tiaki i nga ngaherehere me te whakato haere i te rakau. E maharatia ana hoki, ko te rahuitanga o etahi wahi ngaherehere, e hiahiatia nei ona rakau mo etahi tino mahi motuhake, tetahi take e tika ana kia whakaaroarohia e koutou.

Hei whakangawari i te whakawhitiwhitinga i nga whenua Maori, hei whakakaha i nga Maori ki te whakawhitiwhiti ki a ratou whakamaori, e whakaaro ana aku Minita kua tae tenei ki te wa tika hei whakakorenga atu i nga tiute pane kingi i runga i nga tuku whakawhiti pera, a kia whakawhanuitia atu ano hoki nga huarahi e taea ai te whakawhitiwhiti i nga whenua.

I runga i te mea i mahia e te Paremete he tikanga i tera tu nga ona, whakaturia ana he whare nanaa turoro i Poneke, a e whakahaerengia ana i naianei kia whakatuturia ano etahi atu whare pera ki etahi atu wahi o te koroni. Ko te ture page 7mo te rehitatanga o nga kai-whakawhanau wahine kua whakatutukitia, a he nui nga mea kua rehitatia. Ka whakaritea he tikanga e akoakona ai he naahi whakawhanau wahine me era atu ahua neehi, a i runga i tena kua rite tetahi mea kua roa nei e hiahiatia ana, ara kua whakatokomahatia ake nga neehi i roto i te koroni.

E tino mohio ana ahau ka tahuri koutou ki te ata whiriwhiri marire i te tu o te koroni me era atu o nga take kua whakatuturia atu nei e au hei tirohanga iho ma koutou, a ka noho tumanako tonu atu toku ngakau kia waiho ai te tukunga iho o a koutou mahi me a koutou whakatau, i runga i te manaakitanga a te Atua, hei tino hapai ake i te ora, i te koanga ngakau, i te humarie, me te painga pumau o te iwi o tenei whenua ataahua.