E nga Mema o te Whare o nga Mangai o te Iwi,—

Ko nga pukapuka tohutohu i nga moni e maharatia ana tena e hua mai me nga moni tena e whakapaungia i tenei tau, ka whakatakotoria ki o koutou aroaro, a i te hanganga ai hoki o aua pukapuka i ata whakaaroarohia te taha ki te oti tika o nga mahi me te ata tiaki marire i te moni kei whakapaua noatia. Ko nga moni i hua mai i te tau kua hori ake nei i neke atu i nga mea i maharatia, a toe ana he toenga rahi i runga i nga whakahaeretanga o taua tau, a i nga marama kua hori ake nei o tenei tau ano neke atu nga moni i hua mai i nga mea o aua marama nei ano o tera tau.

Ko te nekehanga atu o nga moni i kohikohia me te pai o nga ritaana i riro mai mo runga mo ta tatou moni whakamutunga i nama ai, me te pikanga haeretanga o te utu e riro mai ana mo a tatou punga taake, e whakaatu ana kua pai haere rawa te ingoa ora o te iwi, a e koa ana hoki ahau ki te ki atu kua hoki haere iho te itareti. Ma tenei ahua ka kaha haere nga mahi, me te whakamahinga o nga painga e takoto nei i to tatou whenua ake, a ka pumau he painga ki nga tangata utu taake.

Ko nga moni i pau hei utu penihana ki nga kaumatua totika o to tatou koroni ka kitea e hoki iho ana i nga mea i pau i te tuatoru o nga tau kua hori ake nei. Kua nui rawa te pai haere o te ahua o nga moni o te koroni, a ki te whakaaro a aku Kaitohutohu me whakaneke atu te penihana kia noho ki te 10s. i te wiki hei riiwhi mo te 7s. e utua ana i naianei.

Ka tonoa koutou e nga kupu o te pukapuka o nga mahi nunui, a ko ake nei whakatakotoria ai, kia hanga tikanga e whakahohorotia ai te mahinga o nga raina reriwe tino whai tikanga, e hanga ai he terewhone kia tae atu ki nga tangata e noho ana i runga i nga poraka whenua i tua pamamao, a hei whakaoti wawe hoki i nga rori ki nga kainga nohoanga tangata i waenga koraha.

Na runga i te tokomahatanga haeretanga o nga tamariki e haere ana ki nga kura i nga wahi e noho nui ana te tangata, ahua kikii rawa ana etahi, a na te nui haere o te noho ki runga ki nga whenua e tika ana kia whakaritea kia whakarahingia ake he whare kura. Ka tonoa koutou kia pooti i tetahi moni nui ke atu hei hanga whare kura, ara mo nga whare kura i nga takiwa katahi ano ka nohoia houtia nei te tino tikanga.

Ko nga moni awhina me nga moni kohikohi a te iwi ki roto ki nga kaute a nga ropu takiwa, e tika ana kia whakanohoia ki runga ki tetahi turanga pai ke atu, a e whakaarohia ana kia tukua te katoatanga o nga moni roiate o nga rakau me nga harakeke ki nga ropu takiwa na ratou nga rori e haerengia ana e whakakinongia ana i te kaatatanga o aua taonga.

Ka apititia atu ki te rarangi moni nga moni e tika ana hei whakahaere i te tatauranga o te iwi, a hei whakaea hoki i nga raruraru o te pootitanga mema e haere ake nei.

Ka koa koutou kia rongo he nui nga whenua kua riro mai i tenei tau i raro i te Ture Tango Whenua hei Nohoanga ma te Tangata. Ia tekihana whenua kotahi o te Lindsay Estate, i Heretaunga, me te Greenfield Estate i Otakou, kua tangohia e te tangata; a mo te taha ki Flaxbourne Estate kotahi rawa ano te tekihana iti, page 55 ano nga eka, kaore ano i tangohia e te tangata, a ahakoa tena kaore ano i ngata te hiahia o te tangata ki te whenua. Tera atu etahi atu wahi whenua nunui i nga motu e rua nei e whawhatia atu ana, a me whakarite rawa te hiahia kia puputu te noho a te tangata. Hei koanga ngakau mo tatou te tere o te neke haere o te noho puta noa i te koroni, me te whanui haere o nga makete mo a tatou taonga, me te pai o nga utu e mau nei.

Na runga na te nui o te whenua e ahei ana i raro i te ture e mau nei i naianei kia puritia e ia tangata kotahi i roto i tenei mea i te paro (ara taone) a kua kapea nei kia kaua e ahei kia tangohia i raro i nga rarangi muru o te Ture Tango Whenua hei Nohoanga Tangata, no reira kaore rawa e riro mai he whenua hei kainga mo nga kaimahi i roto i nga taone. He mea tika kia whakahokia iho i tena nui mehemea ia me tango he whenua mo tena take i whakaarohia nei e te Paremete.

He tokoiti rawa nga kai-mahi e whiwhi ana i te moni hei whakaara whare mo tatou, a namaia ana e ratou he moni mo te itareti nui, a te tukunga iho, he nui nga whare ririki, he noa iho nei te ahua. Ahakoa kua hanga he tikanga i raro i te Municipal Corporations Act e whakamana ana i nga Paro Kannihera ki te whakarite kainga mo nga kai-mahi, engari kaore kau he mea kotahi kia oti. Hei arai atu te noho puputu rawa, a hei whakarite whare totika mo nga kai-mahi, ki te whakaaro a aku Minita ko nga mana e whakawhiwhia ana ki nga ropu takiwa me tango tahi ano e te Kawanatanga he mana pera ano ki a ia ake, me te whai mana ki te hanga kainga mo nga kai-mahi, ki te whakaputa moni-a-nama ranei mo tena take. Ko te rarangi ture e tika ana hei whakamana i tena mahi ka whakatakotoria atu hei whiriwhiritanga ma koutou.

Ko nga ture e mana nei, whakamana nei kia whakaputaina atu he moni-a-nama ki nga tangata noho whenua, e whakarite anake ana kia tae ena tu moni nama ki te 50 anake i roto i te 100 o te paanga o te kai-tango reti ki te whenua e riihitia ana e ia. Ki te whakaaro a aku Kai-tohutohu e tika noa atu ana Kia nuku atu i tena he moni whakaputa-a-nama, a ka tonoa koutou kia whakatika i te ture hei whakatutuki i tena whakaaro.

I runga i te whakaaro ki te taumaha me te nui o nga mahi e mahia ana e nga Kai-whakawa, tae noa hoki ki nga mea hou kua apitiria atu hei mahi ma ratou, e maharatia ana e tika ana Kia whakanekehia atu he utu-a-tau mo ratou, a ka whakatakotoria atu he tikanga pena ki o koutou aroaro.