Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Wenerei, te 2 o Noema, 1904

Wenerei, te 2 o Noema, 1904.

No te tekau ma tahi karaka i te awatea ka noho te Pika ki runga ki tono nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea etahi mahi, ka oti—

Kuini Rangipupu Raua Ko Heni Te Rau.

Ka haere ano nga korero—i haukotia ra i mua—i runga i te motini "Ko te ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga i nga pitiahana a Kuini Rangipupu page 93(Mrs. Thompson) me Heni te Rau (Mrs. Brown) hui atu ki te tuhituhinga o nga korero a nga kaikorero mo runga i aua pitiahana me takoto ki runga i te teepu, me tuku atu ki te Kawanatanga, a me perehi" (Te Auhana); me te menemana i muua ki taua motini, "kia mukua katoatia atu nga kupu i muri iho i enei kupu na 'aua pitihana,' kia whakauruhia atu enei kupu nei hei whakakapi, 'me whakahoki atu ki te Komiti kia whiriwhiria ano'" (Te Pereiha).

I runga i te motini kia whakaaetia kia haere ano nga korero o tenei tipeiti i haukotia ra i mua.

Te Teira (Mr. Taylor), (mema mo Karaihitiati).— Ka ki, mehemea ka ara he korero roa i runga i tenei mea ki taku mohio kaore e pai kia haria mai i naianei.

Te Raiti Honore Te Hetana (the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka ki, ko nga tangata i whakahe i te tuatahi kua pai i naianei kia tukua kia paahitia te motini kia takoto te ripoata nei i runga i te teepu.

Whakakorengia atu ana te menemana, whakaaetia ana te motini.

Ture Whakatikatika I Te Ture Tango Whenua Hei Nonoanga Tangata.

I runga i te motini kia panuiti tuata hitia tenei Pire:—

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau). — Ka patai, Mehemea e pa ana ranei etahi o nga tikanga o tenei Pire ki nga whenua Maori?

Te Raiti Honore Te Hetana (the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka ki, kua tureiti rawa tenei taima o te teihana hei whakahaeretanga i nga whenua Maori. Kotahi ano tekiona o tenei Pire; a he marama noa iho hoki. Mehemea ka tangohia tetahi taha o tetahi whenua i muri i te tangohanga atu e te tangata nona taua whenua i te wahi e tika ana kia riro i a ia, kua kore rawa he painga o te wahi e toe ana hei nohoanga puputanga ma te tangata, kaore he mana e unu atu ai te Kawanatanga ki waho ina utua e ratou nga raruraru (costs). Kaati, kua oti tena te whakarite i roto i tenei Pire. Mehemea ka tae te whakatau ki te 20 paiheneti te nekehanga atu ki runga atu i te wariu taake whenua, ka ahei te Karauna ki te unu atu ki waho ina utua e ia nga raruraru o te whakawakanga, a kua kore te Karauna e kaha ki te pa atu ano ki taua whenua kia pahemo ra ano etahi tau e whakaritea ana. Ki taku mahara he tino tikanga marama tenei tena e whakapaingia e nga tangata no ratou nga whenua tae noa hoki ki te Kawanatanga. Ko [unclear: tene] tikanga he mea tohutohu na nga Apiha e whakahaere ana i taua Ture, hei whakatikatika i etahi pohehetanga e noho ana i [unclear: roto te] Ture e mana nei i naianei, a na runga na te kaha rawa o nga kupu tohutohu mahara ana ahau ko te mea tika me kawe mai e au ki te aroaro o te Paremete. Tera atu ano etahi atu mea i tohutohungia mai e pa ana ki taua Ture Tango Whenua Hei Nohoanga Tangata, engari na te mea tena e tautohetohengia era, no reira kaore e whakahaeretia e au era.

Puta ana te panuitanga tuatahi o te Pire

Whenua Rahui Kura Maori.

Te Whiira (Mr. Field), (mema mo Otaki).—Ka patai ki te Pirimia, Mehemea ka whakahaerea e ia i naianei tonu tana motini e noho nei i runga i te Ota Pepa mo nga whenua Rahui Maori; mehemea ranei e waihotia atu ana e ia kia roa rawa kia kore ai e taea e te Komiti te whakahaere i tena take nui whakaharahara i te whakahaeretanga o nga Whenua Rahui Kura Maori i tenei tunga o te Paremete; a mehemea koia tena tona whakaaro, ka tahuri ranei ia ki te hanga tikanga e whakaturia ai he Roiara Komihana hei whakahaere, a hei ripoata hoki mo runga i tenei take tino nui atu kua roa rawa nei e waihotia noatia iho ana—i muri iho i te hikitanga o tenei Whare?

Te Raiti Honore Te Hetana (the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka whakautu, E whakaaro ana te Pirimia kia muua tana motini e noho nei i runga i te Ota Pepa, a tena pea te Komiti—i te mea kaore ona taima ki te whakahaere i taua take—e tohutohu i ana tikanga e kite ai ia e tu ai he uiuinga e taea ai nga maramatanga tena e aro hei whakaoti tika i tenei take.

page 94

Nga Tamariki Maori.

Te Whiira (Mr. Field), (mema mo Otaki).—Ka patai ki te Pirimia: Mehemea kua whakaarohia e te Kawanatanga tera wahi o te ripoata a Takuta Pomare e pa ana mo te whangaitanga me te whakatupuranga o nga tamariki Maori, me te nui rawa o nga tamariki ririki e matemate ana i runga i te kuare o nga whaea Maori ki te tiaki: A mehemea ka tahuri ranei te Kawanatanga mehemea koa e hara tenei i te porihi tika mo te iwi nui tonu kati ra i runga i te aroha ki tenei mea ki te tangata, ki te hanga tikanga i naianei tonu e kore atu ai e iti haere ai ranei nga mamaetanga me te matemate o nga tamariki Maori, i runga i te whakatunga o etahi wahine (pai atu nga wahine kua whakatupu tamariki) e noho tata ana ki nga kainga huihui o nga Maori hei kai-titiro hei kai-whakaako hei tohutohu i nga kai tika me te tiakitanga tika onga tamariki; me te tuku ripoata mai ki te Tari Maori a ona wa e tika ana?

Te Raiti Honore Te Hetana (the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka whakautu: Kei te nuinga o nga Kura Maori i naianei e tino pai ana te tohutohu a nga mahita kura me a ratou hoa wahine i nga Maori ki nga mahi tiaki turoro me era atu ahua e pa ana ki te ora o te tangata, kaore kau he utu. Ko nga rongoa he mea hoatu e te Tari e whakahaere ana i nga Mea Maori. Kei roto i te ripoata o te tau i mutu tata ake nei, a te Tari mo nga Kura, wharangi xxi., e whakaatu ake ana nga mahi e mahia ana i naianei, ara akoako i nga kotiro Maori kia mohio ai ratou ki nga matauranga Pakeha me nga mahi tiaki a te Pakeha i tenei hanga i te turoro. Kei te whakaarohia i naianei tetahi kupu i kiia ra kia whiriwhiria tetahi kotiro kotahi i roto o ia kainga kotahi kei reira nei e noho ana tetahi mahita kura wahine Pakeha mohio nei hei tohutohu hei ako, a hei muri atu ka hoatu tetahi moni iti ma taua kotiro i ia tau kia kaha ai ia ki te mahi i aua mahi i roto i taua kainga. Ko te he o nga kai tetahi take nui i matemate tonu ai nga tamariki Maori.

Takiwa O Te Urewera.

Te Herihi (Mr. Herries), (mema mo Pei o Pereti).—Ka patai ki te Minita Maori, Mehemea ka whakaarohia e ia mehemea e tika ana kia whakariterite raua ko te Minita o nga Maina kia whakapuaretia te Takiwa o Te Urewera mo nga mahi rapurapu koura, me era atu kohatu utu nui?

Te Honore Timi Kara (the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka whakautu, Me matua whakaae rawa nga Maori no ratou taua whenua ki nga kupu pena te ahua; a ka whakamatauria atu tena tikanga a te mutunga tonutanga o nga raruraru i aranga mo runga mo nga whakatau a nga Komihana i mahia i raro i te Ture Rahui i nga Whenua o te Takiwa o Te Urewera, e te Kooti Piira Maori ranei, e tetahi atu ropu whakawa whai mana ranei.

Ka haere tonu nga mahi a te Whare, a no te rima miniti i muri i te paahitanga o te tahi karaka i te ata tu o te Taite ka hiki te Whare.