Nga Korero Paremete: 1904-1905
Weneri, te 24 o Akuhata, 1904
Weneri, te 24 o Akuhata, 1904.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Pika ki runga ki tono nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea etahi mahi ka mutu ka tae ki te—
Pitihana A Niniwa Ki Te Rangi Me Etahi Atu.
Te Piukanana (Mr. Buchanan), (mema mo Wairarapa).—Ka kokiri i te pitihana a etahi Maori e inoi ana kia whakaturia tahitia ratou ki runga ki te page 57turanga kotahi e tu nei nga Pakeha mo runga mo te whakahaeretanga o o ratou whenua.
Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—E whakaara ana ahau i te paina ota (point of order) mo runga i tena pitihana, Ki te tikanga e rua tahi aua pitihana, ko to mea tuatahi e tono ana kia whakaritea te Maori ki te Pakeha mo te taha ki te whakahaeretanga o nga whenua, na te tangata kotahi anake tena i haiua, kei te pai tena, engari he rereke noa atu te inoi a tetahi, a he rau he rau nga tangata na ratou tera i haina.
Ka korero ano etahi atu mema ka mutu, a whakaaetia ana te pitihana.
Tamahau Mahupuku.
Te Makerakarana (Mr. McLachlan), (mema mo Ashburton).—Ka patai ki te Pirimia, Mehemea e tika ana te perehitanga o tana korero e mau nei i roto i te Wairarapa Standard nupepa, i a ia e whai korero ana i te nehunga o Tamahau Mahupuku i mate nei, penei na: "I runga i te tikanga tuturu a te koroni mo nga rangatira kua mahi i te mahi tika mo nga iwi e rua, ka whakaturia e te Kawanatanga he pou tohu whakamaharatanga mo te ingoa o taua rangatira"; a mehemea he tika, ka whakaatu mai ranei e ia mo a whea whakaturia ai tena pou tohu?
Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka whakautu, Metemea nei e raruraru ana te whakahuatanga o tenei mea o te "tombstone" raua ko te "monument." I te matenga o era atu rangatira i mahi tika mo te koroni e whakaturia ana e te Kawanatanga he pou tohu whakamaharatanga, a mo tenei rangatira nui ano hoki mo Tamahau Mahupuku ka whakaturia ano e te Kawanatanga he pou tohu a tona wa tuatahi tonu e taea ai.
Te Raanga (Mr. Lang), (mema mo Waikato).—Ka patai ki te Pirimia, Mo a whea whakaotia ai e ia tana kupu i whakapuakina e ia ki nga tangata i tae atu ki tona aroaro i Whaingaroa—ara ka hoatu e ia he moni ki te takuta kei reira nei e noho ana mo tana rongoatanga i nga Maori? (Kupu apiti.—Ko nga pukapuka e ana ki tenei take i waihotia atu ki te Pirimia i nga ra timatanga o Hurae noa atu, a kaore nei ano i mahia e ia.)
Te Raiti Honore Te Hetana (the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka whakautu, Ki te whakaaro a te Pirimia e tika ana kia hoatu he moni hei utu takuta mo nga Maori o te takiwa o Whaingaroa; a e mihi atu ana hoki ki te mema mo Waikato mo nga maramatanga e mau nei i te kupu apiti ki tana patai. Kei te takoto ora tonu ena pukapuka.
Nga Kaunihera Whenua Maori.
Te Herihi (Mr. Herries), (mema mo Pei o Pereti).—Ka patai ki te Minita Maori, Mehemea i mahia tikatia ranei te whakatunga o nga tangata katoa kua whakaturia ki nga Kaunihera Whenua Maori i raro i nga tikanga o wahanga tekiona (7), o tekiona 7, o "Te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900"; a mehemea kaore, ka mahia ranei e ia he ture hei whakamana i aua whakatunga?
Te Honore Timi Kara (the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka whakautu, Kua kore e taea te whakakapi nga nohoanga i watea i mua ake nei, i roto i te wa kua whakaritea. Kua tohutohungia mai te Kawanatanga e ona roia ko te mana ki te whakakapi nohoanga watea kaore e mutu ana, kaore rawa nei e mate i te korenga kaore i whakaturia te tangata i roto i taua rua tekau ma waru ra. No reira kaore he take e mahia ai he ture hei whakamana i ena whakatutunga tangata, a kaore e maharatia ana kia peratia. Ka ata whakaarohia mehemea e tika ana kia whakatikatikaranei, kia whakakorea rawatia atu ranei, taua wahanga tekiona, a te wa e mahia ai he Pire Whakarapopoto (Consolidation Bill).
Kapiti Moutere.
Te Tati (Mr. Duthie), (mema mo Poneke).—Ka patai ki te Kawanatanga, He aha te take i whakahengia ai te ritaana i tonoa nei kia mahia, a e noho nei hoki kei wharangi 253 o te Ota Pepa, mo runga mo nga moni kua utua hei moni hoko i te moutere o Kapiti, me te ahua o te haere, me te whakarerenga ranei, o nga tikanga i hokona ai taua motu?
page 58Akuanei pea ka kitea katoatia pea ena maramatanga i roto i nga pukapuka o te Tari; engari ki te kore, ka whakaingoatia ranei e ratou tetahi o aua pukapuka tena e mutu te whakahe ki taua ritaana mehemea ka whakarerea atu?
Te Honore Timi Kara (the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka whakautu, Ko te take i hokona ai a Kapiti motu, e whakaatu marama ake ana i roto i nga kupu timatanga o te "Ture Rahui i te Motu o Kapiti, 1897," a e kore e taea te whakarereke ki te kore e ata mahia ano he ture hei whakarereke. He nui nga tangata whai paanga hei whawhatanga atu; a he tokomaha nga mea o ratou kore rawa i pai ki te hoko; ko etahi e noho puku ana, e whakaaro kore ana ranei, a ko etahi e noho araitia ana i runga i etahi ahuatanga. No reira he nui ano nga paanga o nga Maori e toe ana hei hokonga i mua o te matenga rawatanga o nga take Maori ki tena motu; a kia oti ra ano tena e kore e taea te whakaoti tuturu i te tukunga o taua moutere. Heoi te take i kore ai e whakaaetia te ritaana i tonoa nei, kei whakanuia rawatia nga uauatanga e arai nei i te hokonga o nga paanga o nga Maori e takoto nei i naianei hei hokonga.
Whakamaoritanga O "Whakapono."
Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ki te Minita Maori, Mehemea, i te mea ka nui rawa te hokohokona he whakamaoritanga o "Whakapono" (Bunyan's Pilgrim's Progress) me "Ropitini Kuruho" (Robinson Crusoe), e kore nei e roa kua ea katoa te utu o te mahinga, ka whakahaua ranei e ia kia timataria tonutia i naianei te perehitanga o aua pukapuka?
Te Honore Timi Kara (the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka whakautu, Ko te perehitanga o "Whakapono" ka timataria ina mutu tenei nohoanga o te Paremete. Kaore ano i whakaarohia te kupu kia perehitia ano a "Ropitini Kuruho."
Ka haere tonu nga mahi a te Whare, a no te tekau miniti ki te tahi karaka i te ata tu o te Taite ka hiki te Whare.