Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1902-1903

Pire Whakamutu I Nga Hawini Wahine Hoko-Hoko Waipiro I Roto I Nga Pa O Nga Hotera. — Tame Pa Rata (mema mo nga Maori o Te Waipounamu)

Pire Whakamutu I Nga Hawini Wahine Hoko-Hoko Waipiro I Roto I Nga Pa O Nga Hotera.

Tame Pa Rata (mema mo nga Maori o Te Waipounamu). —He pera ano ahau me te mema honore mo Courtenay, he nui noa atu oku hoa i roto i tera wehenga o te iwi i whakahuatia tikatia ranei hetia ranei e ia he "wahine uwha." A i te mea e pera ana, no reira ki taku mahara he mea tika kia whakaaturia atu e au oku nei whakaaro mo runga mo tenei Pire e takoto nei i te aroaro o te Whare. Ko nga take kei roto i tenei Pire he nui atu, notemea ki te paahitia tenei Pire ka murua atu te oranga o tetahi wahanga nui n te iwi wahine. E mohio ana ahau he maha nga mahi e turia ana e te iwi wahine i waho atu o te turanga e paangia ana e tenei Pire; engari he mea miharo ki ahau te korenga i mahara te mema honore nana i kawe mai tenei Pire me tahuri ia ki te ata whakamarama mai i te tika nga o tana mahara i kawea mai ai e ia te Pire penei te ahua. Ko te mea tika mehemea ka whakatakoto mai tetahi paraiwete mema i tena mea i te Pire, ahakoa pewhga te ahua, me whakamarama ano ona tikanga. kia ahei ai nga mema honore ki te ata whakaaro mehemea e tika ana ranei taua mema honore ki te kawe mai i taua Pire. Kaati, mehemea ka paahitia tenei Pire ki te mahara a te mema honore me pewhea e whakawhiwhia ai nga wahine ka pania nei i ta ratou mahi e tenei Pire ki tetahi atu mahi kimi oranga ai mo ratou? Koiana tonu tetahi o nga take tuatahi e tika ana kia whakaarohia e te mema honore hei whakamaramatanga mai man a ki te Whare nei. Ki te kore e hoki mai i a ia tenei patai aku i te kore tonu kaore e taea e ia, kaati, kei te moumou taima noa iho tatou ki te korero i tenei Pire. I te mea he Maori ahau, me korero atu ahau ki te Whare, ahakoa pewhea, e kore rawa tenei iwi te Maori e muru atu i te oranga o tetahi tane, wahine ranei. Ka ki atu ahau, e te Pika, me ata hurihuri tatou i te Pire penei te ahua, e hara i te mea e tenei Whare anake, engari e te koroni katoa, hui atu ki nga wahine e noho iho nei i runga i nga nohoanga wahine i tenei Whare i tenei po. Kei te page 69titiro hoki tatou ki tenei iwi ki te wahine ko ratou nga putiputi o nga mea katoa o te ao nei. Mehemea kaore he wahine ka pewhea o tatou kainga? Me pewhea e tika ai ta tatou atawhai i a tatou manuhiri mehemea kaore he wahine i o tatou kainga hei powhiri hei whakatau atu i a ratou? A kei te ki ake hoki ahau mehemea e tika ana kia titiro atu tatou ki te iwi wahine penei me taku e ki ake nei ko ratou nga putiputi o te ao, mo te aha hoki kia kiia e tatou kia kaua ratou e tukua kia pua ana i tera wahi e kiia nei e tenei Pire kia whakakorea atu ratou i reira? A no reira, e te Pika, ka tino tohe atu nei ahau ki te Whare uei e tino tika ana kia ata whiriwhiria te Pire peniji te ahua; kaore e tika kia tukua noatia atu, a e kore e tika kia murua noatia e tatou te oranga o tetahi wehenga o te iwi, na reira me ata whakaaro tenei take nui. Ki taku titiro ki tenei Pire, e penei ana, Ki te tuku tetahi tangata raihana paparakauta kia hokohoko tetahi wahine i te waipiro i tua o te pa o tana paparakauta i muri iho i te paahitanga o tenei Pire ka ahei kia whainatia ki te moni kaua e neke atu i te £20. Na, e te Pika, he whiu nui rawa tenei mo nga wahine mahi pera. E hiahia ana ahau, ete Pika, kia patai atu ahau ki te mema honore nana te Pire nei mehemea he aha te hara e whakapaea ana e ia ki aua wahine e tukinotia nei i tika ai ia ki te homai i tenei Pire kia mahia e tatou? Me ki ake ahau mo te taha ki ahau ake, he maha noa iho oku nei taenga atu ki roto ki nga pa paparakauta e whakahaerea ana e nga tu wahine penei me enei e korerotia nei i roto i tenei Pire, a i oku taenga katoatanga, he atawhai, he mihi, nga ahuatanga e whakakitea mai ana: a kaore rawa ahau nei e kite ana i tetahi take tika e whakakorea atu ai ratou penei me ta tenei Pire e mea nei. E te Pika, e tino mohio ana ahau he maha nga wahine koia tenei ta ratou mahi i timata ai ratou ki te whiwhi mahi, e kiia nei e te Pire nei me whakamutu atu; a no ratou e mahi ana i tua o aua pa hotera i tutataki ai ki nga tangata i marenatia e ratou i muri iho, a kua whanau tamariki ratou i naianei hei painga mo te iwi katoa; a mo te aha kia kiia e tatou kia kaua ratou e tukua kia mahi tika ana i te oranga mo ratou? Ki te whakakorea atu e tatou tenei mahi a aua wahine, he whakakore tena na tatou i te huarahi e kite ai aua tu wahine i te tane e tika ana hei marena ma ratotu a nga tau e haere ake nei. Me korero ake ano ahau, kaua tenei Whare e whakatau noa i tenei Pire engari me matua whiriwhiri marire ona ahuatanga me ona aronga katoa; a i mua o te paahitanga o te Pire penei te ahua me whakahau rawa te Whare kia hanga he tikanga hei whakarite mahi ma aua wahine ka murua nei to ratou oranga ina paahitia tenei Pire, E tumanako atu ana ahau mehemea tera etahi atu mema e tautoko ana i tenei Pire i ko atu o te mema nana nei taua Pire, kia tu ake ratou ki te whakaatu i a ratou take i tautoko ai ratou, a maku e whakarongo atu ki a ratou kupu. Kei te mohio ahau he maha nga mema honore kei konei he tangata takakau, kaore a ratou wahine, a ka tino pai ahau kia rongo atu ahau i a ratou korero mo te Pire nei, notemea ko te nuinga o nga wahine ka paangia e tenei Pire mehemea ka paahitia hei ture he wahine takakau; a ko te mea tika me tino awhina aua wahine e nga mema takakau o tenei Whare. Kei te tino hiahia nui rawa atu ahau kia rongo atu ahau i te mema matamua o Tanitini e korero ana i ona whakaaro mo runga mo te Pire nei, notemea kei te tiketike rawa atu te tu o taua mema i roto i nga mahara o nga wahine takakau o Niu Tireni, koia hoki te maunga kanohi o nga mea kua rite mo te moe tane. Ta ratou titiro ki a ia kei runga noa atu ia i era atu taitamariki tane katoa. A i runga i tena taha me korero komuhumuhu atu ahau ki te Whare nei, i tenei po tata nei ka tae ake tetahi ropu wahine ki ahau ka inoi mai ki ahau kia hoatu he tikiti mo ratou ki nga nohoanga wahine i runga nei kia rongo ai ratou ki nga kupu a te mema honore ki te Whare, i te mea kua rongo ratou ka tu ia ki te whai korero ki te Whare nei i tenei ahiahi. Kaore hoki taua mema honore i te mohio kowai ranei nga wahine e rite ana mo te moe tane, heoi tenei e noho iho nei i nga nohoanga e pupuri nei i o ratou manawa ki te whakarongo i nga korero a taua mema honore mo runga i tenei take. E hiahia ana ahau kia arahina whakamuritia e au te Whare nei ki nga korero o namata, kia page 70whakamaharatia atu e au ki te Whare nei ko te tane te mea tuatahi i hanga, i muri iho ko te wahine; no te kiteatanga kaore he painga i hanga ai ko te tane anake, katahi ka hanga he hoa totika mona. Koia ahau i ki ake ai me ata whakaaro ano hoki te Whare ki tena taha i mua i te paahitanga o tenei Pire, kaua e hanga kinotia tetahi wehenga o te iwi wahine. Kaore ano i maha noa nga tau o te hoatutanga o te mana pooti ki te wahine. A, e te Pika, e mea ana ahau kei te tika pea taku mahara he maha nga pooti a nga wahine takakau i hoatu mo te mema honore mo Karaitiati, nana nei tenei Pire i uru ai ia ki roto ki tenei Whare. Kaore ahau e pai ana kia pohehe te Whare ki te tikanga o taku mahara i tu ake ai ahau ki te whai korero mo runga mo tenei Pire. E hara i te mea he hiahia noku kia whakaroangia te paahitanga o tetahi atu Pire, engari e kore rawa e taea e au te tuku atu i tenei Pire kia paahitia kia matua whakapuakina atu ra ano e au oku nei whakaaro mo runga i tenei mea. E kore e taea e au te ki noa ake e hia ranei nga wahine Maori kei te mahi hokohoko waipiro, e hia ranei nga mea tera e tu i taua turanga mahi. Heoi ra he mahi pai he mahi totika tera e puare ana ki a ratou. Na, e te Pika, mehemea ka tangohia atu e tatou ta ratou mahi e ora nei ratou, he aha he mahi e hoatu e tatou hei whakakapi mo tera? E koreroatia mai ana hoki ki a tatou ko nga wahine o Poneke nei e tata ana te tapara o te tokomaha i nga tane; ma wai e whakarite e whakawhiwhi he mahi hei oranga mo ena wahine? A i runga i te kite atu kei te pena te ahua, e ki ana ahau me tupato rawa tatou kei paahi noa tatou i te ture hei tango atu i te kai i roto i te waha o tetahi tangata ahakoa tane wahine ranei. Ka akiaki atu ano ahau ki te Whare kia tupato, kia whiriwhiria mariretia nga ahuatanga katoa o tenei take. Mehemea e tika ana kia whakatakotoria mai he Pire penei te ahua hei muru atu i te oranga o tetahi wehenga o te iwi wahine, kaati, kei te ki atu ahau me tahuri rawa te Kawanatanga i naianei tonu, kaua e taria mo tetahi atu wa, ki te kawe mai i tetahi Pire hei whakamana kia taki toru, kia taki wha. kia taki rima ranei wahine ma te tangata kotahi, kia whakawhiwhia ai ratou ki te kainga mo ratou. kia whanawhanau ai kia maha he tamariki, kia mau ai te tupu haere ake o te iwi. A i te mea kei te pena te tikanga ka tino tumanako nui ahau kia rangona atu e au nga whakaaro a te Kawanatanga, a ka pewhea ranei ta ratou tikanga ina peia atu aua wahine, e whakakinongia nei o ratou ingoa e tenei Pire, kia taka atu i runga i a ratou mahi.

Ka mutu nga korero a tenei mema honore ka tu ake ko etahi atu mema Pakeha, ka mutu era ka motinitia e tetahi mema kia hikitia te korero mo te Pire. Pooti ana te Whare.

I te Ae, 35.
Arnold Kaihau Seddon
Bennet Lethbridge Sidey
Buchanan Lewis Smith
Carroll McGowan Taylor
Colvin McKenzie, R. Ward
Duncan Mackenzie T. Willis
Field McLachlan Witheford
Fraser, A. L.D. Millar Witty
Hardy Mills Wood,
Herries Remington Nga Kai-tatau.
Houston Russell Flatman
Jennings Rutherford Graham.
I te No, 21.
Alison Lang Rhodes
Allen, E. G. Laurenson Thomson, J. C.
Allen, J. Mander Thomson, J. W.
Buddo Massey Vile.
Hall McNab Nga Kai-tatau.
Hall-Jones O’Meara Ell
Hanan Reid Tanner.
Herdman

Nga Pea.

Tautoko. Turaki.
Baume Bedford
Fraser, W. Hogg
Parata Fowlds
Symes. Harding.

Te putanga, 14.

Heoi hikitia ana te Pire.

No te rima meneti ki te tekau ma rua nga haora i te po ka hiki te Whare.