No te taenga o te mahi a te Komiti ki nga moni e whakaritea ana hei utu mo nga Tiati o te Kooti Whenua Maori, ka tu ko—

Te Pereiha (Mr. A. L. D. Fraser, mema mo Nepia). —Ki toku whakaaro he mahi nui rawa, tino whai tikanga rawa, nga mahi a nga Tiati o te Kooti Whenua Maori. Me whakatu e te Kawanatanga ko nga tino tangata mohio ki nga ture Pakeha me nga ture me nga tikanga Maori, a ko etahi o nga Tiati e tu nei kaore i te rite ki te ahua e korerotia ake nei e au. Na reira, ka patai au mehemea tera ranei e whakarahia ake e te Minita mo nga Mea Maori nga moni utu-a-tau mo nga Tiati kia whiwhi ai te iwi i nga tino tangata hei Tiati mo te Kooti Whenua Maori.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). —Kaore.

Te Pereiha (Mr. A. L. D. Fraser). —Kaati, ki te pena koe, e tika ana kia whakamutua to tuunga hei Minita mo nga Mea Maori, ara, ki te waiho tonu e koe kia penei tonu te ahua o te Kooti me tona ahua e mau nei. Ina hoki, tekau ma wha rawa nga marama e whakawa ana tetahi o nga Tiati i tetahi keehi, a te mutunga iho e rua tekau tae atu ki te toru tekau nga tono piira mo taua keehi kotahi kua tae ki te Tari o te Kooti Whenua Maori; a ahakoa tenei ahua kua ki mai te Minita e kore e whakaturia e ia he Tiati hou hei whakakapi i te tuunga o te Tiati i korerotia ake nei e au.

Timi Kara (Mr. Carroll). —I penei ke te tikanga o taku kupu, ara, kaore e whakarahia ake e au nga moni ma nga Tiati e tu nei.

Te Pereiha (Mr. A. L. D. Fraser). —Ko taku e tono nei, kia whakaturia ko nga tino tangata mohio anake hei Tiati mo te Kooti, a kia whiwhi ai i nga tangata pera te ahua me whakarahi ake nga moni-a-tau ma aua tangata ina whakaturia. Ko nga keehi e hoatu ana kia mahia e nga Tiati o te Kooti Whenua Maori he taumaha ake i nga keehi e hoatu ana kia whakawakia e nga Tiati o te Hupirimi Kooti. Ina hoki, ko etahi whenua e hoatu ana ma nga Tiati o te Kooti Whenua Maori e mahi e nuku atu ana i te koata miriona pauna moni te wariu o te poraka kotahi. He mohio etahi o nga Tiati tawhito, engari kua whakamutu ratou i ta ratou mahi, a kua whakaturia e te Kawanatanga ko nga karaka o nga tari hei Tiati, a kaore rawa nei e tika aua tu tangata hei kai-whakawa. Ko taku e tohe nei me tino whiriwhiri te Kawanatanga i tenei take, a me whakakore atu etahi o nga Tiati e tu nei ka whakakapi atu i o ratou tuunga ki etahi tangata tino tika tino matau, a me te hoatu ano i te moni tika hei utu i a ratou.

Henare Kaihau (mema mo nga Maori o te Tai Hauauru). —Ki taku nei me whakakore rawa atu tenei mea te Kooti Whenua Maori, he aha te pai kia rua nga Tari, te tari Kooti Whenua, me te Tari Kaunihera Whenua, hei ngongo i nga toto o te iwi Maori He nui whakaharahara nga moni kua pau i nga whakahaerenga o aua Kooti me te whakatuunga hoki i nga Roiara Komihana hei uiui ano i etahi whakataunga a aua Kooti. Taku e tino whakahe rawa atu ana mo runga mo aua Roiara Komihana ko te whakatuunga hei mema mo aua Komihama ko nga mema o page 35te Komiti mo nga Mea Maori o tenei Whare, ara, ko etahi o nga tangata nana nei i uiui aua take e tukuna nei ki nga Roiara Komihama kia whakawakia. Kaore kau rawa atu he painga e waihotia ai te Kooti Whenua kia tu ana mehemea e whakaturia ana he tikanga hou hei riiwhi. Engari hohoro tonu te whiriwhiri ko te whea o aua tikanga e rua e waihotia kia tu ana. Ko te mea tika kia tere tonu te whakawa me te whakatautau haere i nga taitara o nga whenua Maori, a tena e kitea ki taku mohio, kaore rawa e neke ake i te rau eka whenua ma ia tangata kotahi puta noa i nga iwi Maori o te motu katoa. E kore rawa ahau e ngenge i nga wa katoa ki te rapu tikanga kia kore ai e taea te tango atu i a ratou nga eka whenua korekore e toe ana i naianei ki te iwi Maori, a ki te hoki mai ahau ki te Whare a te tau e haere mai nei—otira e tino mohio ana au ka hoki mai ano au—hei reira ka whakatakotoria e au tetahi Pire ki tenei Whare hei whakaatu i aku whakaaro me aku mahara e taea tikatia ai te ora mo te iwi Maori. Ko te Ture Kooti Whenua Maori me te Ture Whakahaere Whenua Maori, me era atu Ture e pa ana ki nga whenua Maori, me horoi rawa atu i roto i te Pukapuka o nga Ture o te koroni, a me waiho ko taua Pire aku e ki nei ahau taihoa ka kawea mai e au hei riwhi mo aua Ture. Katahi ano ka tupono kia penei rawa te pai o nga ahuatanga me nga maramatanga e taea ai te whakatkoto tikanga e hanga ai he ture tino tika e puta ai he ora pono ki nga iwi e rua o te motu.

Te Maka (Mr. Monk, mema mo Waitemata). —Kei te whakatika ahau ki ie kupu a te Minita, e ki nei ia e kore e whakarahia e ia nga utu-a-tau mo nga Tiati. E hara i te mea ma te utu nui ma te mohio ranei ki nga ture o te Ingarihi e whiwhi ai te Koroni i nga Tiati matau mo te Kooti Whenua Maori. Ko te tangata tika hei Tiati, ko nga tangata tion mohio ki nga tikanga Maori me ana ritenga mo ona whenua, me te matau ano ki nga wahi o nga Ture e pa ana ki nga whenua Maori. Ki taku, ko te mea tika, me whakakore etahi o nga Tiati, kia watea ai te huarahi mo nga mahi a te tikanga hou kua timataria nei e te Minita mo nga Mea Maori. Ki te riro ma nga Kaunihera Maori e whakatau nga taitara o nga whenua Maori, he pai me riro ma te Hupirimi Kooti e tino whakamana a ratou whakatau. Me whakakore atu te hawhe o nga Tiati o te Kooti Whenua Maori, a ko nga mea tino matau anake o ratou e waiho kia tu.

Timi Kara (Mr. Carroll). — Kua tatu oku whakaaro mo runga i tenei take e korerotia nei, ara, kaore e kore te whakahaerea e te Kawanatanga etahi tikanga hou mo nga Tiati. E tae ai nga whakahaere i raro i te Ture hou ki ona tutukitanga, ki ona otinga paitanga me whakatu ko nga tangata tino matau hei whakahaere. Kua tau tenei i te Kawanatanga.

Te Maka (Mr. Monk). —Me Maori me Pakeha ranei nga Tiati.

Timi Kara (Mr. Carroll). — Me Maori etahi me Pakeha etahi. Kaore aku kupu whakahe mo nga Tiati e tu nei, engari ki taku titiro kaore pea ratou e kaka ki te whakahaere i nga tikanga hou i raro i nga Ture hou nei. Kua tawhitotia aua tangata, e kore ratou e kamakama ki te whakahaere i nga tikanga o nga Ture hou kua paahitia nei mo nga whenua Maori.