Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1902-1903

Reiti Maori

Reiti Maori.

Te Whira (Mr. Field, mema mo Otaki). —Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Mehemea ka whakatakotoria e ratou he rarangi ture i tenei tuunga ano o te Paremete hei whakatikatika i te ture reiti mo nga whenua Maori, ara, nga ahua reiti katoa ? Ko te aronga o te Ture e pa ana i naianei mo nga reiti Maori ka nui te ahua kino, ina hoki e utu anake ana te Maori i te hawhe reiti anake, ara, te nuinga, haunga etahi tangata takitahi. A tera atu ano etahi ahua reiti kaore rawa e tonoa ana kia utua e nga Maori. Na ka nui te uaua o tena tikanga i etahi takiwa kua huihui nei nga Pakeha mahi paamu ki te nama moni hei mahi i tetahi mahi e pa ana page 22mo te katoa, me te whakatau reiti hei whakaea i te moni tinana me te moni hua. A mehemea ka hokona tetahi wahi o te whenua ki te Maori, heoi, kua puta tera whenua ki waho o te reiti i runga i taua hoko, a tau ana hei taumahatanga ki runga ki era atu tangata o taua takiwa ma ratou anake e waha taua reiti Mehemea i tupono i hokona katoatia ki te Maori anake aua whenua heoi kua kore rawa he tangata hei utu i te moni tinana me te moni hua I takoto te kupu whakaae a te Pirimia ki au i mua i tera tuunga o te Paremete, ae ka whakatakotnna mai he ture hei whakarite i taua raruraru, a no enei marama i mua o tenei tuunga o te Whare e tu nei i pa ano ahau ki te Kawanatanga mo taua take, engari kaore ano i tuturu noa he kupu whakautu mai. Kaati, e tumanako atu ana taku ngakau kia whakaaetia mai e te Minita i naianei.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). —Mo te taha ki nga whenua Maori e puritia ana e nga Maori i raro i nga tikanga e eke ana ki runga ki te iwi Pakeha me ona whenua, kei te whakaae atu ahau ki te kupu a te mema honore. Heoi te uauatanga ko te kimi i te huarahi e taea ai,—me whakawhiwhi ranei ia tangata i a ia ki te whenua kia pera tona ahua me to te Pakeha, me panui ranei ia takiwa ia takiwa ka whakatau kia rite tonu te tau o te reiti ki runga ki ona wahi katoa. Kaati, i te whanui rawa o tenei tikanga whakaarahia ana tetahi take nui ke atu; ara mehemea ka tika kia uru tahi te Maori raua ko te Pakeha riterite tonu ki te utu reiti, kaati, me whai mana tahi ano hoki ki te whakapuaki kupu mo runga mo nga namanga moni me nga whakatautaunga reiti, ara kia whiwhi tahi ratou i nga painga katoa e tau ana ki nga tangata utu reiti, me te whai mana ki te pooti, kia pootingia ranei ko ratou, hei mema mo nga ropu takiwa e paangia ana e aua ritenga; tenei ano tetahi ahua, mehemea ka paahitia tetahi Ture i naianei hei hanga i te iwi Maori kia tu tahi i te turanga o te iwi Pakeha, ka tika ranei kia utaina ki runga ki a ratou nga tau mahatanga e takoto ana i roto i to ratou takiwa; me waiho ranei ko nga raruraru anake o nga ra kei te haere mai hei waha ma ratou E korero kau ake ana ahau i enei ahuatanga hei tohu e mohio mai ai te mema honore ehara tenei take i te take mama e tere te whakaoti. Tenei ano tetahi, e ara ake ana tenei take nui i roto i tenei ahua, ara, me pehea nga Maori mo runga mo te pootitanga mema mo te Paremete, me takoto ranei he ritenga arai, me whakakore atu ranei nga mema e pootitia ana mo te iwi Maori motuhake—tona mutunga ano tena a tona wa—me uru tahi ranei nga Maori katoa kia whakanohoia ki runga ki te pooti rouru nui o te koroni, i runga i tenei tikanga e whakaaetia nuitia nei, ara, ki te taaketia te tangata me whai pooti ano hoki. Ki toku whakaaro kei roto i nga takiwa pera me to te mema honore nei, i nga wahi e rite tahi ana te pupuri whenua a te Maori raua ko te Pakeha, kua oti katoa nei nga whenua te wehewehe ki ia tangata ki ia tangata, kaua e rereke atu he tikanga engari kia kotahi ano ahua mo nga Maori me nga Pakeha whai-whenua i roto i taua takiwa. No reira, e pai noa atu ana ahau ki te whakaaro i te patai nei, mehemea he takiwa whenua e taea ana te whakaatu tuturu me te hanga hei takiwa e rahi ana e ahei ana kia mahia peratia, tena pea e taea te hanga he tikanga hei whakarite tahi i te tu o te Maori raua ko te Pakeha. Otira, me ata whakaaro marire ano tenei take i runga i te ngakau marama, no reira ki taku mahara e kore pea e taea e tatou te paahi tetahi Ture i tenei tau kia rite ki te hiahia o te mema honore. Engari me ki atu ahau ki te mema honore. a te wa tuatahi tonu e taea ai, ko ahau tona hoa mo runga i tenei take, mehemea ia ka hangaia mai ano era atu tikanga whakatikatika e aronga ana i runga i te hangaanga houtanga i te tikanga. Ki taku mohio ka tau tena hei whakawatea i te huarahi, a hei awahina i te ritenga e taea paitia ai nga raruraru katoa e pa ana ki te iwi Maori e takoto nei i roto i te uauatanga i tenei ra.