Hone Heke (mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —E hiahia ana ahau ki te kukume mai i nga mahara o nga mema honore ki tetahi pekanga ano o te take nei, i waho atu i nga ritenga whakawhanui tiriti. Kua notinitia e ahau etahi rarangi hei apiti atu ki te Pire nei, hei whakarereke i te ropu whakatau utu mo nga whenua Maori e tangohia ana i raro i te Ture mo nga Mahi Nunui, a me waiho ko te ropu kimi whakatau i nga wariu o nga whenua o nga Pakeha e tangohia ana i raro i taua Ture, hei ropu kimi whakatau i nga wariu o nga whenua o nga Maori Ko taku whakahe ki te tikanga o naianei, a ki te ropu e whakatau nei i nga wariu o nga whenua o nga Maori—ara ki te Kooti Whenua Maori —te Tiati me te Ateha, kahore tetahi o enei tangata e mohio ana ki tera hanga ki te wariu whenua; na, ka tika ano te ropu kua meatia hei wariu i o nga Pakeha whenua, ara te Kai-whakawa Hara o te takiwa, mehemea te wariu o te whenua, kahore i nuku ake i te £250, me etahi Ateha tokorua, kotahi ma te tangata nona te whenua e whakata, kotahi ma te Tari o taua Ture e whakatu. Mo nga keehi, ko te wariu nei o nga whenua i nuku ake i te £250 i runga ake i te £1,000, ka noho he Tiati o te Hupirimi Kooti, me nga Ateha tokorua, kotahi ma te tangata nona te whenua e whakatu, kotahi ma te Tari o taua Ture e whakatu. Ka tika tenei ropu, notemea ka noho atu hei hoa mo te Kai-whakawa Hara, mo te Tiati ranei, he Ateha, ka tangohia mai i nga tangata mohio ki nga wariu Whenua. Kahore he mohiotanga o te Tiati o te Kooti Whenua Maori, o te Ateha hoki ki enei ngaki. Heoi ano te tangata mohio, ko te tangata auake a te Tari o taua Ture, a ka huri tonu tana whakatau wariu ki tetahi wariu iti, kia pai ai mo te Tari. Ko nga korero e korero ai nga Maori, kahore noaiho e whakarangona, i te kuare o te Tiati o te Kooti Whenua Maori me tana Ateha ki nga wariu whenua. A e rite ana kia tohungia e ahau i runga i nga tangohanga whenua Maori i raro i taua Ture, kua kore rawa he whakamaoritanga tika e mohiotia ai te mutunga mai o te kaha o tera kupu "mahi nunui." Me tohu e ahau ki te tangohanga o Okere i te takiwa o Rotorua, he mea tango i raro i te Ture nei, a kua riihitia kua hokona ranei ki tetahi Kamupene hei mahi raiti mo te taone o Rotorua. Na e hara i te mea te mate o nga Maori, ko te tangohanga o te whenua i te wahi o taua rere mo tetahi wariu kore tikanga noaiho, engari kua tau he mate ki runga ki nga Maori no ratou te whenua i te tangohanga mo tetahi utu iti rawa, ara tera e tangohia mo tetahi utu iti rawa, a kua hoatu taua wahi ki tetahi kamupene paraiweti, hei kaha mahinga hua ma taua kamupene. Ko tetahi tohu ko te tangohanga o tetahi wahi whenua kei Whakapara, e tata ana ki te teihana reriwe, i tangohia mo tetahi puumu rakau. Ko te hua nui o te tangohanga o tenei wahi e haere ke ana ki te kamupene i te mira, otira ko te utu i hoatu ki nga Maori no ratou, he tino iti rawa. Ka patua ko nga Maori i raro i tenei tikanga. hei huarahi e whiwhi nui a ai nga tangata noa iho, me nga kamupene. E rite ana ano pea kia kiia e tae mai ana ano he pai ki te iwi nui, he iti rawa ta taku mohio, engari ko nga Maori no ratou nga whenua e mate ke atu ana.

Ka mutu a Hone Heke ka riro ma etahi mema Pakeha te korero, ka mutu era ka tu ake ko—

Tame Parata (mema mo nga Maori o te Waipounamu). —He tu ake taku ki te tautoko i nga korero a te mema page 87Maori mo te Tai Tokerau i whakapuaki ai mo nga whenua Maori e tangohia ana i raro i te Ture mo nga Mahi Nunui. Ki taku whakaaro, ina tangohia nga whenua Maori i raro i tana Ture, he mea tika kia tika ano te kimi i nga wariu o aua whenua, pera ano me nga whenua Pakeha ina tangohia. Me rite tahi te tikanga mo nga whenua Maori me nga whenua Pakeha e whakatu nei i nga kaiwhakawa hei kimi i nga wariu o o ratou whenua. Me taki ake e au ko tetahi whenua Maori i Kaikoura i tangohia hei tuunga mo te Tari Poutapeta o reira. E rua tekau nga eka o taua whenua, a riro ana ma te taha kotahi anake e kimi tona wariu—ara, e te Tari mo nga Whenua. E tino mohio ana ahau mehemea i whakaaetia kia whai mana hoki nga Maori ki te whakatu i tetahi kai-whakawa mo te taha ki a ratou, hei hoa mo te tangata i whakaturia e nga Pakeha, kua nui ake te utu i hoatu ki nga Maori mo to ratou whenua i tangohia ra. Na reira ka tono ahau ki te Minita kia whakaurua he tekioua ki roto ki te Pire hei hoatu mana ki nga Maori mo aua tu mahi kia rite tahi ai ratou ki nga Pakeha. Ko te ture i naianei, waiho ai ma nga Tiati o te Kooti Whenua Maori e kimi e whakatau te wariu, engari ko te he kaore aua tangata e tino mohio ana ki te wariu o tenei hanga o te whenua. Kua tohutohu atu te mema mo te Tai Tokeran ki te Whare nei mo etahi whenua e tangohia ana i raro i taua Ture, a kaore rawa i tika te utu. Na kei te mohio hoki ahau ki etahi whenua i Otakou, i tangohia mo te reriwe me etahi atu mahi, a mehemea i uru he kai-whakawa mo te taha ki nga Maori kua nui ake te moni i utua ki nga Maori mo to ratou whenua i tangohia. Koia enei nga take i mea atu ai au ki te Whare nei kia tautoko i au ka tono atu nei ki te Minita kia whakaurua he tekiona hei whakatutuki i nga tikanga kua korerotia ake nei e au.

Ka mutu ta Tame Parata, ka riro ano ma nga mema Pakeha te korero a mutu noa.

Katahi ka tukuna te motini, a whakaaetia ana te panuitanga tnarua o te Pire.

Haere tonu nga mahi a te Whare, a no te rua tekau ma rima meneti te paahitanga o te rima karaka i te ata tu ka hiki te Whare.