Na Ta Hohepa G. Te Waari (Sir J. G. Ward, Kai-riiwhi mo te Pirimia) i timata te korero mo tenei Pire, a he maha nga mema Pakeha i tu ki te korero. Ko enei e whai ake nei nga korero mo taua Pire a—

Hone Heke (Mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —E whakaae ana ahau ki nga mema honore e whakahe nei i te Pire nei. Ko te titiro mo te take nei, kei runga i te huarahi moni e pau i tona whakahaerenga. I runga i te maha o nga take tera e meatia kia tukua ma te reo o te iwi nui e pooti, kia ture ranei, kaua ranei. Ia tukunga take, he pooti, ia tukunga take ki te iwi he pooti. Ma te moni anake e taea ai enei pootitanga te whakahaere. Ko te tino whakahe nui tenei ki te take nei. Tetahi, kei te whakaae ahau ki era kupu a etahi o nga mema kua korero ake; he nui, tino nui nga tangata i roto i te iwi nui, kahore ano i mohio noa ki te titiro i nga peka page 82katoa o te nui o nga take tera ka tukua atu ki a ratou, kia pooti te iwi, me ture ranei, kaua ranei. E tika ana kia kuare, notemea kahore e puare ana ki a ratou nga taonga me nga whare e whiwhi ai ratou ki nga tuhituhinga me era atu taonga hei whakamohio i te ngakau, hei whakawhanui i te titiro a te hinengaro, kia taea ai te tatari, te whiriwhiri tika nga pai nga kino, me nga peka katoa o te take, me era atu take e paangia e tona whakakorikoringa, ana ka ture he tikanga mo te take e aetia e te iwi nui i runga i tana pooti. E whakaae ana ahau, mehemea ka ture tenei Pire, he mea tino tika kia tino whakaitia iho nga mema o te Paremete. Ma te hanganga o te tetahi tikanga penei, whakatokoiti iho i nga mema o te Paremete, ana paahitia tenei Pire hei Ture, katahi ano ka ahua mama te iwi. Ki te kore e whakatokoititia iho te tokomaha o nga mema o te Paremete, a me penei tonu te tokomaha a te wa e mana ai tenei Pire hei Ture, ka kii ake ahau, ka uaua te mahinga, ka taumaha he noaiho te iwi i te utunga i nga mema maha noa, i te utunga i nga pooti maha noa mo nga take e whiua atu ana ma te iwi e kii, hei ture ranei, kaua ranei. He aha te tikanga mo te maha o nga mema, ina hoki ka meatia ma te iwi nui e whakatau nga take. Ko nga whakahaerenga i te ture, ka taea noatia iho e nga Minita whakahaere. Me titiro tatou te hunga e tirotiro ana i nga waea mai o Atareiria, ka kite tatou: Ko te tuku take ma te iwi nui e whakatau mai i runga i tana pooti, kua whakamatauria ki Atareiria. Tukua ana e ia koroni e ia koroni o Atareiria te take ki tona iwi ki tona iwi, "He mea pai ranei kia uru atu tenei koroni ki roto ki te kotahitanga o Atareirea, kahore ranei." Kaati, i whakatau nga pooti o te tokomaha, ae me uru ki roto ki te Kotahitanga o Atareiria. Me titiro tatou i naianei, kei te pehea aua koroni? Kua kite tatou, e toru nga koroni kua rereke nga mahara i naianei.

Honore Mema. —He aha te take?

Hone Heke. —He aha te take?

Notemea kua kite ratou e peehi taumaha ana nga tikanga ki runga ki a ratou, me a ratou mahi.

Honore Mema. —Ko te Paremete tena o te Kotahitanga.

Hone Heke. —Kahore; titiro iho ki te waea i roto iTe Pou o te Ahiahi niupepa, kei kona te kupu a Sir George Turner, raupatu i nga korero a nga Pirimia o nga Paremete o nga koroni, kupu whakapae, "na te Kotahitanga i tupu ai nga taumahatanga ki roto i o ratou koroni."

Ta Hohepa G. Waari (Sir J. G. Ward). —He korero tautotohe ena na ratou ki a ratou ano.

Hone Heke. —Ka oho ake ano aua raruraru ki konei i runga i nga take maha e tukua atu kia whakataua mai e te iwi nui i runga i te pooti. Kaati, ko te rarangi e tino whakahengia ana e ahau o tenei Pire, ko te rarangi 16. Kei te arai tenei rarangi i nga tino take tika hei tukunga ki te iwi nui, mehemea ra ka paahitia te ture nei. E arai ana i nga take katoa e pa atu ana ki nga Mahi Nunui o te koroni nei. Ki au, ko tetahi o nga take tino nui hei whakahoutanga ma tenei Whare, ko te whakarereke i nga huarahi tuha i nga moni o te koroni nei, hei moni hanga i nga rori, i nga piriti me etahi atu o nga mahi nunui o te koroni. Ko te whakahe nui a nga mema katoa ia Paremete ia Paremete, i roto i te Whare i waho i te Whare, ko te kore o nga moni katoa e paahitia ana ia tau e te Paremete hei mahi i nga rori, i nga piriti me era atu o nga Mahi Nunui e whakapaua ki runga ki ia wahi i tohaina ai aua moni. Kei te mohio katoa tatou ki tenei. Ka paahitia nga moni, ka kiia nga takiwa hei whakapaunga mo aua moni, otira kahore e whakapaua, ara kahore e utua e te Kawanatanga ki nga Kaunihera kia whakapaua ai ki nga mahi i wehea ai aua moni.

Te Tepute-Pika. —Kahore e taea e koe te hari mai tena take korero i te korerotanga o tenei Pire

Hone Heke. —Kei rotn te take nei i te rarangi 16 o te Pire nei. He marama rawa no nga ritenga o nga kupu o taua rarangi, kahore e awangawangatia ana te take e tohungia ana, kotahi tonu, ko nga mahi nama moni hei whakahaere i nga mahi nunui. Na konei, ka marama iho koe kei te tika taku tohu, ka whakaae koe kia maro te haere o taku korero mo te take nei. Ko te huarahi whakatikatika ma te Whare i nga tikanga tawhito, kikino, e whakahaere nei i nga whaka-page 83paunga moni, me hori katoa nga taringa o ia moni i nama, me ona wehewehenga ki tena mahi ki tena mahi, a me whakapau aua moni kua wehea peratia nei, ki runga ki ia mahi ki ia mahi i wehea ai tena moni tena moni: A kaua e penei me te tikanga o naianei, ko te paahi kau ki runga ki te pukapuka, a ka kaha tonu te Kawanatanga ki te pupuri kia kaua e whakapaua. He tikanga whakawai. Ko etahi he uaua rawa ka tukna nga moni i paahitia ki tena Kaunihera ki tena Kaunihera, a i etahi wahi ka hoatu ko tetahi wahi anake, ka purutia te nuinga, kua taka ki tua o Maehe kua kore e taea e nga Kaunihera te tono: A i etahi wa, ko te wa e puta ai te moni ki ia Kaunihera kua uru tonu atu ki roto ki nga marama o te hotoke, a ka rukea nga moni ki roto ki te paruparu, moumou noa iho. Ahakoa ano tukua e te Whare nei he take ma te iwi nui e pooti e whakatau tona turenga, kahore ranei. Ki te kii ratou, me ture, kahore he mea hei arai i te Whare nei, ki te whakarereke i taua ture, a e kore tikanga ai. Kotahi tonu te kupu, ka raruraru te iwi, ka taumaha te peeke o te koroni, a ko te iwi nui tena ka peehia, a kahore he hua pai e puta ki te iwi.

Haere tonu nga korero a etahi atu mema Pakeha. Ko Hone Heke anake te mema Maori i korero mo tenei Pire.

No te whiunga o te patai kia paahitia te panuitanga tuarua o te Pire, waahi ana te Whare.

Ko ia tenei e whai ake nei te rarangi o nga mema i pooti.

I Te Ae, 45.

I Te No, 10.

Nga Pea.

Te putanga, 35.

Heoi paahitia ana te panuitanga tuarua.

Haere tonu te mahi a te Whare i etahi atu mea, a no te rima meneti te paahitanga i te tekau ma rua o nga haora i te po ka hiki te Whare.