.jpg)
Nga Korero Paremete: 1902-1903
Taite, te 18 o Hepetema, 1902
Taite, te 18 o Hepetema, 1902.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Pika ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
No te whakahaerenga i nga patai i tenei ra ka uia nga patai e whai ake nei:—
Rahui Maori I Otakou.
Hone Heke (mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, He aha te take i roa ai te whakaputa o te Ota Kaunihera i raro i wahanga 10 o tekiona 14 o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894," mo tetahi whenua, ara, ko tekihana 26, Otakou Rahui Maori, i te mea kua marama te Tumuaki Kai-whakawa o te Kooti Whenua Maori he whenua tera e puritia ana i runga i te tikanga tiaki, a kua puta tana kupu i te marama o Aperira, 1901, kia whakaputaina he Ota Kaunihera mo taua whenua?
Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). —Kaore pea i te tika te korero e kiia nei i karaatitia taua whenua ki a Hone Wetere Korako i runga i te tikanga tiaki Ina hoki, no te mahinga a taua tangata i tana wira, meatia ana e ia kia wehea taua whenua hei rahui turanga whare-karakia, hei tanumanga tupapaku, a hei turanga whare-kura, a waiho ana e ia ko H. K. Taiaroa he kai-tiaki mo tona wira, a me te kupu ano i roto i te wira, me whai mana te kai-tiaki ki te whakatu i tetahi Komiti hei hoa mona ki te whakahaere i taua wahi whenua. Kua tuhituhi pukapuka te Kawanatanga ki a Taiaroa mo taua wahi. Kaore ano ahau i marama tera e puta he painga mehemea ka whakatuwheratia ano te taitara o taua whenua. I wehea taua whenua hei painga mo te iwi katoa, a ki ta matou titiro kei te tika tonu te whakahaere o nga tikanga i whakaurua ki roto ki te wira.
Tekihana Nama 902, Wairewa.
Hone Heke (Mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, He aha te take i roa aite whakaputa o te Ota Kaunihera i raro i wahanga 10 o tekiona 14 o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894," mo Tekihana Nama 902, Wairewa, i te mea kua marama te Tumuaki Kai-whakawa o te Kooti Whenua Maori he whenua tera e puritia ana i runga i te tikanga tiaki, a kua puta tana kupu i te marama o Aperira, 1901, kia whakaputaina he Ota Kaunihera mo taua whenua.
Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). —E he ana, kaore ano te Tumuaki Kai-whakawa o te Kooti Whenua Maori i whakahau ki wihaka putaina he Ota Kaunihera. Engar kuaputa te kupu a taua tangata e hara tenei i te keehi tika kia uiuia i raro i wahanga 10 o tekiona 14 o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894."
Rahui Maori I Koputai, Port Chalmers.
Hone Heke (mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, He aha te take i roa ai te whakaputa o te Ota Kaunihera i raro i wahanga 10 o tekiona 14 o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894," mo te Rahui Maori i Koputai, Port Chalmers, i te mea kua marama te Tumuaki Kai - whakawa o te Kooti Whenua Maori he whenua tera e puritia ana i runga i te tikanga tiaki, a kua puta tana kupu i te marama o Aperira, 1901, kia whakaputaina he Ota Kaunihera mo taua whenua
Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). —Ko tenei rahui i wehea hei uunga waka a hei kainga hoki mo nga Maori haere ki Koputai i nga ra o mua, engari kua kore taua ahua i naianei. Ko nga kai-tiaki o taua whenua he kai-tiaki page 77
era mo te iwi. Otira kaore kau be painga ki te whaona nga ingoa katoa o Ngaitahu ki roto ki taua whenua. Ko te mea pad pea me paahi e te Paremete be ture kia taea ai te whakawhiti taua whenua mo tetahi atu mahi.
Rakapa Pohio.
Hone Heke (mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, He aha te take i roa ai te whakatau i te tono a Rakapa Pohio, e tono nei kia wetekina nga here e man nei i runga i Tekihana 26, Te Muka, a kia tukua atu taua mea ma te Kooti Whenua Maori e ripoata?
Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). —Kei te whiriwhiria taua mea i naianei. He mea tino tupato te wewete o te here o te wbenua Maori i Te Waipounamu. i te mea he iti nga whenua kei nga Maori o reira, ina hoki kei te hoatu whenua te Kawanatanga ki nga Maori kore whenua o reira. Ka tino tupato te Tari mo aua here, a tera pea e kore e wetekina.
Kohatu Mo Hohaia Patuone.
Hone Heke (Mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —Ka patai ahau ki te Minita Maori, Mehemea tera e whakaae te Kawanatanga ki te tango mai a ki te whakatu i tetahi Kohatu M runga ki te urupa o Hohaia Patuone, Rangatira Maori o Hokianga, Ngapuhi, i runga ano i nga huarahi kua takoto i nga Kawanatanga i runga i nga keehi penei? Ko tera Rangatira he tamaiti na Patuone tuakana o Tamati Waaka Nene. He tangata enei e mohiotia nuitia ana i runga i nga Motu e rua nei. Ka matauria nuitia raua i runga i to raua tu nui ki te awhina i nga iwi Pakeha i nga ra o mua, me to raua kaha ki te tiaki i te rangimarie. E mohio ana ahau he maha ano nga tohu whakanui a nga Kawanatanga mo raua me a raua mahi atawhai ki nga iwi Pakeha, i te whakaturanga o nga Kohatu mo raua, kotahi ki Kororareka, kotahi ki Takapnna. I te mea ko Hohaia te Kaumatua whakamutunga o tenei whanau, na reira i mahara ai ahau, he mea tika kia tonoa e ahau ki te Kawanatanga tetahi whakaaro kia tohungia i runga i te tango mai a i te whakatuunga o tetahi Kohatu mona.
Timi Kara (Minita mo nga Mea Maori). —Kua ata whakaarohia paitia taua take e te Kawanatanga, a ka taea e te Kawanatanga te hoatu tetahi awhina hei mea e tu ai tetahi tohu whakamaharatanga ki a Patuone. E rite ana kia kiia ake e ahau, he tohu nui, tika ma te koroni te awhina i tetahi tohu whakamaharatanga ki nga Rangatira pai penei me enei, mo a ratou manaaki nunui awhina pono i nga ra kua taha nei, i te wa e noho kiki ana e noho taumaha ana nga ahuatanga o te koroni nei, ki te pehi i nga tini raruraru me te awhina i nga ritenga katoa hei pai mo te koroni, he wa taumaha atu hoki era i te ahua e nohoia nei i naianei. Ko nga awhina penei i homai nei e Waaka Nene me Patuone ki te Karauna i nga ra timatanga o tenei Koroni, e tino tika ana kia tuhia ki roto ki nga whakapapa korero o tenei koroni, a nui ana te koa i roto i au ki te utu atu ki te honore mema i te kupu, ko te awhina e taea e te Kawanatanga te hoatu hei awhina i tetahi tohu penei, ka meatia e te Kawanatanga.
Te Pire Tiaki Taitara Whenua.
I roto i te Komiti Nui o te Whare
Rarangi 2.—Ko te whakaaetanga o te Kawana i roto i tona Kaunihera kia riro mai, hei whakatete i nga taitara kua whakaputaina.
Pirani (Mr. Pirani, mema mo Pamutana). — Ka motini ahau kia patua nga kupu "Kawana i roto i tona Kaunihera," kia whakaurua atu ai enei kupu hei riiwhi, kupu "tetahi Tiati o te Hupirimi Kooti."
Waahi ana te Komiti i runga i taua take, ko nga kupu "Kawana i roto i tona Kaunihera" me pupuri tonu.
I te Ae, 43.
| Allen, E. G. | Hardy | Rhodes |
| Bennet | Haselden | Russell, W. R. |
| Buddo | Laurenson | Sidey |
| Carncross | Lawry | Smith, E. M. |
| Carroll | Massey | Stevens |
| Collins | MeGowan | Steward |
| Colvin | MeKenzie, R. | Symes |
| Duncan | McLachlan | Tanner |
| Field | McNab | Ward |
| Flatman | Meredith | Willis |
| Fraser, W. | Mills | Witheford. |
| Gilfedder | Monk | |
| Graham | Napier | Nga kai-tatau. |
| Hall | O'Meara | Fraser, A. L. D. |
| Hall-Jones | Parata | Russell, G. W. |
I te No, 11.
| Allen, J. | Ell | Smith, G. J. |
| Arnold | Heke | Nga kai tatau. |
| Atkinson | Herries | Barclay |
| Bollard | Lethbridge | Pirani. |
Te putanga, 32.
Heoi hinga ana te motini a Pirani, ara, kaore i whakaaetia tana rarangi i mea ai kia uru.
Hone Heke (mema mo nga Maori o te Tai Tokerau). —Ka motini ahau kia whakaurua te rarangi hou e whai i raro nei:—
"E kore tenei Ture e mana e mahi ranei, kia homai ra ano e te Kingi tona whakaaetanga, i taua wa e pai ai ia ki te homai, i runga i te tohutohu a tona Piriwi Kaunihera, a kia panuitia taua whakaaetanga ki roto ki te Kahiti o Niu Tireni i runga i te whakahau a te Kawana."
Hinga ana tenei rarangi hou, kaore i whakaaetia kia uru ki te Pire.
Hone Heke. —Ka motini ahau kia whakaurua te rarangi hou e whai i raro nei:—
"I muri o te paahitanga o tenei Ture, e kore e tika i raro i te Ture kia whakaputa tetahi tangata i tetahi riti i roto i te Hupirimi Kooti hei whakatete taitara whenua i riro mai i nga Pakeha i nga Maori i Niu Tireni, kia riro mai ra ano te whakaaetanga te whakakahoretanga ranei o te Kingi ki tenei Ture."
Hinga ana tenei rarangi hou, kaore i whakaaetia kia uru ki te Pire.
Te Arena (Mr. J. Allen, mema mo Bruce). —Ka motini ahau kia whakaurua te rarangi hou e whai i raro nei:—
"Ko nga tono katoa e hanga hei whakatete taitara me whakatakoto ki runga ki te teepu o tenei Whare, hui atu ki te whakatau e oti i te Kawana i roto i tona Kaunihera, i roto i te tekau ra i muri o te puaretanga o te Paremete."
Whakaaetia ana te rarangi hou, a apititia ana ki te Pire.
Te Pakere (Mr. Barclay, mema mo Dunedin). —Ka motini ahau kia whakaurua te rarangi hou e whai i raro nei:—
"Kaua te mana o tenei ture e puta atu ki tua o te tau kotahi."
Waahi ana te Komiti i runga i te take nei, "Kia korerotia tuaruatia te rarangi nei,"
I te Ae, 9.
| Arnold | Palmer | Nga kai-tatau. |
| Atkinson | Parata | Barclay |
| Fisher | Sidey. | Heke. |
| Hall |
I te No, 44.
| Allen, E. G. | Hardy | O'Meara |
| Allen, J. | Haselden | Pirani |
| Bennet | Herries | Rhodes |
| Bollard | Lang | Russell, W. R. |
| Carncross | Laurenson | Smith, G. J. |
| Carroll | Lawry | Stevens |
| Colvin | Massey | Steward |
| Duncan | McGowan | Symes |
| Ell | Mackenzie, T. | Thompson, R. |
| Field | McKenzie, R. | Ward |
| Flatman | McLachlan | Willis |
| Fraser, A. L. D. | Meredith | Witheford. |
| Gilfedder | Millar | Nga kai-tatau. |
| Hall-Jones | Mills | Collins |
| Hanan | Napier | Tanner. |
Te putanga, 35.
Heoi hinga ana tenei rarangi a Te Pakere, kore ana i whakaurua ki te Pire.
Te Akitini (Mr. Atkinson, mema mo te Taone o Poneke). —Ka motini ahau kia whakaurua te rarangi hou e whai i raro nei:—
"Ko nga tono katoa e tukua ki te Kawana i roto i tona Kaunihera i raro i te rarangi 2 o tenei Ture me tae ki te aroaro o taua ropu i mua atu i te 3 o nga ra o Tihema, 1905."
Waahi ana te Komiti i runga i te take nei, "Kia korerotia tuaruatia te rarangi."
I Te Ae, 20.
| Allen, J. | Haselden | Parata |
| Arnold | Heke | Rhodes |
| Barclay | Lethbridge | Russell, W. R. |
| Bollard | Massey | Smith, G. J. |
| Collins | Mackenzie, T. | Nga kai-tatau. |
| Hall | Monk | Atkinson |
| Hardy | Napier | Pirani. |
I Te No, 36.
| Allen, E. G. | Lang | Smith, E. M. |
| Bennet | Laurenson | Stevens |
| Carncross | Lawry | Steward |
| Carroll | McGowan | Symes |
| Duncan | McKenzie, R. | Tanner |
| Ell | McLachlan | Thompson, R. |
| Field | Meredith | Ward |
| Fisher | Mills | Willis |
| Flatman | O'Meara | Witheford. |
| Fraser, A. L. D. | Palmer | Nga kai-tatau. |
| Hall-Jones | Russell, G. W. | Colvin |
| Hanan | Sidey | Gilfedder. |
| Herries |
Te putanga, 16.
Heoi hinga ana tenei rarangi a Te Akitini, kore ana i whakaurua ki te Pire.
Te Akitini (Mr. Atkinson, mema mo te Taone o Poneke). —Ka motini ano
page 79
ahau kia whakaurua te rarangi hou e what i raro nei:—
"E kore tenei Ture e tu hei tauarai keehi whakatete i te taitara o tetahi tangata pupuri whenua, i riro mai nei i a ia taua taitara i runga ki nga tinihaugatanga i nga mahi huna-he, a ana mahi ranei, a i uru hoa ai ranei ia i te mahinga o tetahi tikanga he."
Waahi ana te Komiti i runga i te take nei, "Kia korerotia tuaruatia te rarangi nei."
I Te Ae, 14.
| Allen, J. | Heke | Symes |
| Barclay | Lethbridge | Tanner. |
| Collins | Pirani | Nga hai-tatau. |
| Ell | Sidey | Atkinson |
| Hall | Smith, G. J. | Mackenzie, T. |
I Te No, 36.
| Allen, E. G. | Hanan | Russell, G. W. |
| Arnold | Haselden | Russell, W. R. |
| Bennet | Herries | Smith, E. M. |
| Carncross | Lawry | Stevens |
| Carroll | McGowan | Steward |
| Colvin | McLachlan | Thompson, R. |
| Duncan | Meredith | Ward |
| Field | Millar | Willis |
| Fisher | Mills | Witheford. |
| Flatman | Napier | Nea kai-tatau. |
| Fraser, A. L. D. | O'Meara | Hardy |
| Gilfedder | Palmer | Laurenson. |
| Hall-Jones |
Te putanga, 22
Heoi hinga ana hoki tenei rarangi a Te Akitini, kore ana I whakauria ki te Pire.
Ripoatatia ana te Pire ki te Whare.
No te rua karaka i te po ka hiki te Whare.