Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1902-1903

Takiwa Kaunihera Whenua O Waikato

Takiwa Kaunihera Whenua O Waikato.

Henare Kaihau (mema mo nga Maori o te Tai Hauauru). — Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, Mehemea ka whakatikaia e te Kawanatanga nga rohe o te Kaunihera Whenua Maori o te takiwa o Waikato kia uru ai ki roto ki aua rohe etahi poraka whenua e takoto nei i naianei i roto i nga rohe Kaunihera o Maniapoto, o Tuwharetoa, o Waiariki, me Tokerau, hei whakarite i te tino hiahia o nga iwi Maori no ratou aua poraka whenua? Ka nui te awangawanga me te pouri o nga iwi Maori o te ripa ki raro o te motu nei mo runga i tenei take. He maha nga iwi me nga hapu kua mahue o ratou whenua ki waho o te rohe Kaunihera i panuitia ki roto ki te Kahiti o te marama o Hurae kua taha ake nei. Ara, etahi o nga iwi o Kawhia, etahi wehenga o Ngati-Maniapoto, etahi o nga iwi o Tauranga, me etahi o nga iwi o te pito ki te Hauraro o Akarana. Mehemea ki te kore e whakamanaia o ratou hiahia mo runga i tenei take e kore ano hoki te Kawanatanga e tika kia tumanako tera nga iwi Maori o aua takiwa e awhina e tautoko i nga Kaunihera whakahaere whenua kia puta ana mahi? Tetahi take nui rawa tenei hei ata whakaarohanga ma te Kawanatanga, a ko te mea tika me whakamana e te Kawanatanga te hiahia o aua iwi mo runga mo te whakatikatikanga o taua rohe Kaunihera.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori). — Ki taku whakaaro e kore e tika i naianei kia whakarereketia aua rohe. Kua oti hoki te whakarite me te panui ki roto ki te Kahiti Ka tu he pootitanga mema mo nga Kaunihera Whenua Maori i ia toru tau, a hei reira ka ahei te Kawana ki te titiro me te whiriwhiri mehemea e tika ana kia whakatikaina nga rohe. Mehemea ka kitea e tika ana kia whakarereketia te takoto o nga rohe ka whai mana te Kawana ki te whakarereke a taua wa; engari mehemea ka whakamana nga tono penei kia whakatikatikaia nga rohe i nga wa katoa, ka riro tena hei puru haere i nga mahi a te Kaunihera a kore noa iho e whai painga. Mo te rua o nga take nei, ara, mo te kupu ra, he aha te Kawanatanga te tahuri ai ki te whakamana i te hiahia o nga iwi kia awhinatia ai nga mahi kia puta ai nga tikanga, me ki atu ahau, ko te Kawanatanga te tangata tika hei whakaoti i era tu take, pai atu tana whakaoti i era tu take i ta te tangata e whai paanga ana ki nga whenua, notemea ka taea e te Kawanatanga te ata whiriwhiri marire nga hiahia o tena wehenga o tena wehenga o nga iwi Maori. Mehemea e kotahi ana te whakaaro o nga iwi Maori ki runga anake ki te huarahi o te tikanga e tonoa mai nei e te mema honore, katahi ka ngawari noa iho te whakarite i tena hiahia; otira kei te mohio noa atu te mema honore kei te takato ke noa atu nga hiahia o tena wehenga o tena wehenga o nga iwi Maori mo runga mo aua rohe e korerotia nei. Ka tau hei painga mo te katoa te waihotanga ma te Kawanatanga, ma te tangata kaore nei ona paanga kia kotahi ki nga whenua, e whakaoti enei tu take, notemea heoi ano tana e hiahia ana ko te painga mo te katoa. Waiho kia tae ano ki te takiwa pootitanga, a hei reira mehemea ka kitea e ahei ana kia whakatikaia nga rohe kia rereke te takoto, ka tino whakaae te Kawana-page 44tanga ki te awhina i te kupu a te mema honore.