Te Mahi Kai Kino I Te Waipiro a Nga Iwi Maori o Taranaki, e Ai Ki Ta Te Korero.

Henare Kaihau (mema Maori mo te Tai Hauauru).—Ka patai ahau ki te Minita Maori, Mehemea kua rongo te Kawanatanga ki nga ripoata e panuitia ana i roto i nga Nupepa mo te kai kino a nga iwi Maori o Taranaki i te waipiro, e ai ki ta te rongo korero, a mehemea ka whakaturia e te Kawanatanga he Roiara Komihana i muri tonu iho i tenei tuunga o te Paremete hei uiui i te pono i te pehea ranei o taua kupu wbakapae. E kiia ana kei te kino rawa atu aua iwi i te waipiro. Kaati, ki toku nei wkakaaro. e whakanuia rawatia ana taua korero e aua ripoata, notemea e mohio ana ahau ki taua takiwa, i haere katoa ahau i roto i taua takiwa i tenei tau i mahue ake nei, page 73tae atu ki te tino kainga nui o nga Maori o taua whenua, ara ki Parihaka; a i roto i nga hui katoa i tae ai ahau, kore rawa atu au i kite i tetahi Maori, kia kotahi, e haurangi ana; a kaore hoki ahau i kite i a ratou e inu ana i te waipiro. Otira, ko te ture a nga rangatira o te hui i Parihaka kore rawa e whakaaetia ana te waipiro kia tae ki roto i nga rohe o te pa. Taku whakaaro ko taua korero me aua kupu whakapae, na nga Minita o nga Haahi whakapono e noho nei i Niu Tireni. E mohio ana hoki ahau he kaha rawa te ahua puhaehae o aua tini Haahi tetahi ki tetahi, e korero ana hoki ia Haahi no ratou anake te whakapono tika kei te he katoa etahi; a ki taku titiro e whakanui noa iho ana ratou i tenei korero hei ritenga e puta ai a ratou nei mahara e mohio ana ratou, a whakakinongia iho te ingoa o nga Maori. No reira ahau i whakaaro ai ki a uia e au tenei patai, a ka tono atu nei ahau ki te Minita me whakatu e ia he uiuiuga i naianei tonu mo aua kupu whakapae e korerotia aua mo tetahi wehenga o nga iwi nana nei ahau i pooti mai ki konei; a mehemea ka kitea e te Minita i runga i taua uiuinga, he tika aua kupu whakapae, a kei te mahi pera aga Maori o etahi o nga takiwa pamamao o roto i toku takiwa pootitanga, me tahuri ia ki te whakatakoto i tetahi tikanga whakamutu atu i taua mahi.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori),—E whakaae ana ahau ki te tika o te kupu a te mema honore e ki nei, ko etahi wehenga o te iwi, i runga i te kaha o to ratou hiahia kia kawea te tikanga e hapaingia ana ratou kia puta—ahakoa te raru o etahi tangata i aua kupu—whakapono he noa iho ai ki aua kupu whakapae mo te iwi Maori, a tena pea kei te whakanuia rawatia taua korero, ahakoa kaore i te tino pera rawa tona tuturutanga, kia ahei ai ratou ki te hapai ake i tetahi mea kino rawa hei tirohanga ma te iwi. Ki taku titiro na to ratou ngakau nui rawa ki te kawe i a ratou nei tikanga wbakapono, nana ratou i arahi ki te panui pohehe noa i etahi kupu whakapae mo etahi tangata, a kaore nei e ea to ratou uauatanga i taua mahi a ratou. Otira, e koa ana ahau mo taku kahanga ki te ki atu, ko taua rongo korero, ahakoa tika ahakoa he, e pa ana ki runga ki te wahi kotahi anake o te Motu. Ki taku, a e mohio ana au he pono enei kupu aku—ara, puta noa i te koroni he iti iho ta te Maori kai waipiro i ta te Pakeha, he iwi ata noho te Maori kore haurangi. Na mo te taha ki tenei mahi e korerotia nei, a e ki nei nga tangata nana taua korero, i mahia ki te takiwa o te Tai Hauauru, ki taku mohio e tika ana ano pea tetahi wahi o taua korero. Me ki atu ahau, i mua tata ake nei ka tae mai a Te Hamana, he Minita karakia, me etahi atu tangata ki au, ka korero mai i kite tonu ratou i etahi tikanga tino kino rawa e mahia ana ki taua whenua, a i nga Maori hoki, i etahi o nga kainga, e kai kino ana i te waipiro; me te korero mai ano hoki kei nga takiwa o nga hui, me nga tangihauga tupapaku te tino kino rawa ai aua tu mahi. Kaati, kua uiuia ano e au ki etahi tangata ra waho atu i aua Minita nei, a kite ana ahau koia ano e tino kino ana te haere. Engari ki taku titiro e hara i te mea he kaha no te hiahia o aua Maori ki te waipiro, engari na te ngakau pohehe noa iho. Kei raro ratou i te mana o Te W hiti raua ko Tohu, a he tangata era kaore e pai ana ki nga Ture katoa e paahitia ana e te Paremete, a no te paahitanga a te Whare i te Ture Kaunihera Maori i paahitia i tera tau. e noho na tetahi o ona tikanga he peehi i te mahi kai waipiro i roto i nga kainga Maori, no reira tahuri ana aua iwi, i runga i te ngakau whakatete ki te kai kino i te waipiro, he whakahawea na ratou ki te ture. Otira, kei te perehitia nga tikanga-whakahaere i raro i taua Ture, a ka kaha te whakahaere i aua tikanga i roto i taua takiwa kia ahei ai te Kaunihera ki te whakamutu i to mahi harihari waipiro ki roto ki nga kainga Maori, me to kai waipiro i nga hui Maori katoa e tu ana ki taua takiwa. Tena e tika kia paahitia tetahi Pire poto i tenei tuunga ano o to Paremete hei whakarahi ake i to mana o nga Kaunihera Maori, kia ahei ai aua Kaunihera, i nga wa katoa e kite ai ratou e kaha rawa ana te mahi kai waipiro a nga Maori o tetahi takiwa, o tetahi kainga ranei, ki te ripoata atu i taua mahi ki te Kawana kia panuitia taua takiwa hei Takiwa Maori i runga i to ritenga o nga Ture Raihana Waipiro o te koroni nei. Ma page 74tera hoki ka kore rawa te tangata e kaha ki te hoko i tena mea i te waipiro ki nga Maori o taua takiwa. Na, mo te tono kia whakaturia he uiuinga mo runga i tenei take, ae, ka penatia e au a te mutunga tonutanga o tenei tuunga o te Paremete Ka haere ahau tonu—he mahi tika tera maku—ki taua takiwa o te Motu kia kite ahau i a ratou, kia korerorero matou mo runga i tenei take. Engari e hiahia ana ano hoki ahau i mua o te mutunga o tenei tuunga o te Paremete, kia whakakahangia ahau, ara, kia paahitia tetahi menemana mo te Ture Kaunihera Maori hei whakawhiwhi i te mana e mahara ana ahau e tika ana kia homai hei whakatutuki i nga tikanga-whakahaere kua korerotia ake rae aua kia whiwhi ahau i taua mana hei kaha moku, apiti atu ki taku hiahia kia taea te ora mo ratou, hui atu hoki ki nga awhinatanga mai a nga hoa e mohio ana ahau e tino hiahia ana kia tutuki rawa he tino painga i runga i nga whakahaerenga e pa ana ki te taha Maori; e tino mohio ana ahau tena e taea etahi tikanga pai atu.