Nga Korero Paremete: 1901
Turei, te 1 o Oketopa, 1901
Turei, te 1 o Oketopa, 1901.
Pitihana a Te Ao Anaru Me Etahi Atu.
Te ripoata a te Komiti mo nga mea Maori o te Whare o Runga mo runga mo te pitihana o Te Ao Anaru me etahi atu (Nama 102).
"Kua ata whiriwhiria e ta koutou Komiti te pitihana a Te Ao Anaru me etahi atu, a kua ata rapua hoki nga korero whakamarama mo aua take, a e penei ana te whakatau, ara:—
"E inoi ana nga kai-pitihana kia whakahokia atu ano ki a ratou tetahi whenua e huaina aua ko 'Whatakai' kei roto i te Poraka o Whareama Nama 2, i runga ano ia i nga tikanga i whakaaetia kia rahuitia taua whenua mo nga Maori whatake. E ki ana hoki nga kai-pitihana i hokona taua whenua ki te Karauna e etahi Maori me te kore mohio o o ratou kaumatua.
"I tukuna atu tenei pitihana ki te Tari Hoko Whenua Maori, tukuna atu hoki ki a te Make Kaiwhakawa o te Kooti Whenua Maori, i whakaturia ra ia i te tau 1884 hei Komihana whiriwhiri i nga kereme katoa e pa ana ki nga Rahui Maori i Wairarapa me te tono atu kia tukuna mai he ripoata mo runga mo taua pitihana.
"E tika ana i rahuitia ano tetahi whenua mo nga Maori i Whatakai i te hokonga o Whareama Nama 2 Poraka ki te Karauna i te tau 1853. Engari kaore taua wahi i ruritia i taua wa no reira ka wareware noaiho taua wahi a hokona atu ana e te Karauna. No muri iho ka tahuri te Kawanatanga ki te whakatika i tana raruraru, a whakaaetia ana kia utua he moni kia £150, ki nga Maori whaitake, a whakaaetia ana e ratou taua moni hei whakaea mo to ratou kereme.
"Kua ata tirohia te tiiti i mahia i te 25 o Aperira tau 1875, a kitea ana e ta koutou Komiti kua utua taua moni, tuhia ana e nga Maori o ratou ingoa ki te pukapuka whakaae mo te rironga atu o te moni i a ratou.
"No reira ka whakaaro ta koutou Komiti kaore he tikanga o nga putake e whakahuatia mai ana i roto i te pitihana.
"H. Wiremu, Tiamana.
"Turei, te 1 o Oketopa, 1901."
Pitihana a Taiawhio Te Tau Me Etahi Atu.
Te ripoata a te Komiti mo nga mea Maori o te Whare o Runga mo runga mo te pitihana a Taiawhio te Tau me etahi atu (Nama 103).
"Kua ata whiriwhiria e ta koutou Komiti te pitihana a Taiawhio te Tau me etahi atu, i tukuna atu nei ki a ratou, a kua rongo ki nga korero tautoko mo te pitihana, a e penei aua te whakatau, ara:—
"E ki ana nga kai-pitihana ko tetahi poraka whenua 17,500 eka i waenganui o te awa o Otuhaumi ki te taha Whakarua me te awa o Whareama ki te Tonga, i rahuitia o nga Maori i te wa i hokona ai te whenua i waenganui o Otuhaumi hoki atu ki Waimataa ki te Karauna.
page 11"Kua ata whiriwhiria e ta koutou Komiti nga putake o tenei pitihana. I tukuna atu hoki te pitihana ki te Tari Hoko Whenua Maori me Te Make Kaiwhakawa o te Kooti Whenua Maori, i tu ra ia i te tau 1884 hei Komihana whiriwhiri i nga kereme katoa mo nga rahui Maori i Wairarapa: I tae mai hoki ki te Komiti nga whaikorero i whakina ki te aroaro o te Komiti mo nga mea Maori o te Whare o Raro i te tau 1877 mo runga mo tetahi pitihana ahua penei ano me tenei.
"E kitea ano ko taua whenua i uru ki roto ki te tiiti hoko o te Castle Point Poraka, o te tan 1853. E kitea ana i roto i taua tiiti ko te rohe Whaka-te- Rawhiti o taua poraka e whai ana i te takutai tae atu ki te awa o Whareama, ko tera e rohe Whaka-te-Tonga, a e tino kitea ana ko taua whenua e keremetia nei e nga kai-pitihana i uru ki roto ki taua poraka
"E whakahua ana te tiiti hoko i nga ingoa o etahi rahui o roto o taua poraka i rahuitia e nga Maori. I ki mai te Maori i korero ki te aroaro o te Komiti, kua oti uga rahui e waru te whakatau e te Kooti Whenua Maori, e rua kei te toe ko Puketawai me Waimimiha, a e ki ana nga Maori no ratou aua wahi. I te taenga mai o Te Make Kaiwhakawa ki te aroaro o te Komiti, i ki mai ia kua oti aua rahui te whakatau, kotahi ano kei te toe, ko etahi kua hokona ki te Karauna: Kotahi ano e toe ana kaore ano kia whakataua ko Waimimiha anake, e whakahua ia ana i roto i te tiiti hoko 'he wahi iti hei hiinga ika.'
"E mahara ana ta koutou Komiti me whakatakoto nga rohe o taua rahui, me whakatau nga take e te Kooti Whenua Maori.
"H. Wiremu, Tiamana.
"Turei, te 1 o Oketopa, 1901."