Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1900

Paraire, te 27 o Hurae, 1900

Paraire, te 27 o Hurae, 1900.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka panuitia tuatorutia te Pire Whiriwhiri i nga Kai-whakamaori, me tetahi atu Pire.

Wai Mo Nga Maori O Porirua.

Te Whiira (Mr. Field, mema mo Otaki).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, Mehemea tera ranei e hoatu e te Kawanatanga etahi taika wai ma nga Maori o Porirua, ara, ma nga mea o ratou e tino mate ana i te kore mea pera, a kaore e kaha ana ki te hoko i etahi pera ma ratou i te kore moni, kia kore ai aua Maori e inu i nga wai kino o taua whenua, i te mea he whenua kore wai pai taua kainga? Te take i ui ai ahau i tenei patai he pa nui to nga Maori kei te taha o te moana i Porirua, a he nui nga Maori e noho mai nei i taua wahi. I tera raumati he maha nga tamariki nohinohi o taua kainga i matemate i te kore wai pai o taua kainga, me etahi hoki o nga kaumatua. E wha rawa nga tamariki o tetahi whanau kotahi i matemate, a nehua atu, i roto i nga wiki e toru e wha, a kua korerotia mai ki au he kino no te wai inu o taua kainga te take. Ko te wai o taua kainga he awa iti nei, rere ai ma roto i tetahi repo, a he kino atu taua wai mo te inu. He papai nga whare o nga Maori o taua pa, ara, he whare papa, heoi anake te mate he kore taika wai. Ki te whakawhiwhia ratou ki aua mea heoi kua rahi he wai pai mo ratou a pau noa te tau. Kaore rawa atu he moni a etahi o aua Maori hei hoko taika wai ma ratou, na reira ahau i mea ai ma te Kawanatanga e awhina taua iwi e hoko etahi mea pera ma ratou.

Timi Kara (Mr Carroll, Minita mo nga Mea Maori) —Ka nui toku ngakaunui ki te patai a te mema honore, a ma maua ko te mema honore e whakahaere tenei mea, a ki te kitea he tika he rawakore rawa atu aua Maori, ka whakaae ahau ki te whakarite i to ratou hiahia.

Kaiapoi Pa.

Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ahau to Minita o nga Whenua, Mehemea ka whakahau atu ia ki te Tumuaki Kai-ruri i Karaihitiati kia tonoa atu e ia he kai-ruri hei ata ruri tika i te rohe tuturu o te whenua kei reira nei a Kaiapoi Pa e tu ana, he whenua i wehea i mua e Te Matera, Komihana, a me te tuku mai hoki i te mapi o taua ruri ki te Tari Ruri i Poneke a te wa tuatahi tonu e taea ai, kia kaha ai te Poari whakahaere o taua whenua ki te whakaara taiapa ki runga tonu i te rohe tika o taua wahi? Te take i patairia ai e au tenei patai, ko te Poari whakahaere o taua Pa kaore e kaha ki te whakaara taiapa i naianei, i te mea kaore ano he ruri hei whakatakoto i nga rohe. I te haerenga o te Matera ki te tirotiro i taua Pa me te whenua, whakaae ana ia, i runga i te tono a nga rangatira, kia rahuitia taua wahi a kia pau atu ki roto i te rahui te whenua e turia ana e taua Pa; a ko tona ritenga kia rima pea eka te nui o taua wahi. Engari no muri nei ka kitea tekau ma tahi rawa eka te nui o te whenua i kapi i te turanga o taua Pa, no reira e tika ana kia hanga he Pire e whakanuku ake ana i te rahi o taua whenua i te rima eka, ara, kia noho ki te tekau ma tahi eka, koia ahau i patai ai i tenei patai. Kia oti ra ano te ruri katahi ka taea e te Poari te mahi etahi tikanga hei whakapai mo taua whenua. Ko te hiahia he rahui i taua whenua hei whenua takarotanga me era atu tikanga, a hei tuunga pou kohatu tohu whakamaharatanga tetahi, otira kua oti taua kohatu te whakatu i naianei hei maharatanga mo nga rangatira kaumatua o te iwi o Ngaitahu.

Te Takana (Mr. Duncan, Minita o nga Whenua).—Kua ruritia noatia atu a Kaiapoi Pa e te Kawanatanga i etahi tau maha i mua atu nei, engari kaore te Kawanatanga i ki ka whakahokia ano e ratou nga rohe i ngaro. Mehemea hoki ki te penatia ka mohio pea te mema honore ka waiho tena mahi hei tauira kino mo muri atu. E tino marama ana ko te mahi tika ma nga Maori nona nga whenua he pupuri he tiaki i nga rohe tika o o ratou nei whenua, no te mea ki te ngaro e kore ratou e tika ki te tono kua ruritia houtia ano. Ko taua ruri no te tau 1891 i ruritia ai, a i uru ano te repo ki roto. Mehemea he rapu kau tenei i te wahi iti hei tuunga mo te taiapa, ki taku mahara tera pea e taea te whakahou ano nga peeke me te tuku i taua mahi kia mahia.

Tame Parata.—Heoi kau ra te tikanga o taku patai, he tono ruri hou mo taua wahi.

Te Takana (Mr. Duncan).—Mehemea e hiahiatia ana kia ruritia houtia te whenua katoa, a kei te ahua pera hoki te aronga o te patai, kaati kaore te Kawanatanga e kaha ki te whakaae atu ki tena: ma nga Maori ano e tiaki nga rohe o taua whenua.

Haere tonu nga patai a etahi atu mema mo etahi atu putake a mutu noa, katahi ka whakahaerea ko etahi Pire.

No te rua tekau meneti ki te rua karaka i te po ka hiki te Whare.