Whitireia Poraka, Porirua.

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—Ka patai ahau ki te Minita Maori, Mehemea tera ranei e whakaurua e ia he Pire ki te Whare nei hei whakamana i te ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori mo te pitihana a Heni te Whiwhi me etahi atu mo Whitireia Poraka, Porirua, ara, mo te pitihana mo taua poraka i whiriwhiria nei, a i ripoatatia nei e taua Komiti i te tau 1896? Kua tae mai ki au nga pukapuka a nga tangata e ki nei no ratou taua whenua, a kua tae tinana mai hoki etahi o ratou ki au ki te korero mo taua whenua. Ko to ratou hiahia, me whakamana e te Kawanatanga nga ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori i mahi ai mo nga pitihana mo taua whenua i te tau 1896? Kua rongo ahau kua hamenetia e te Kawanatanga nga kai-tiaki i whakaturia e te Haahi o Ingarangi mo taua whenua—ara, kua tino whakahe te Kawanatanga i aua kai-tiaki mo te he o ta ratou whakahaere i nga moni reti i puta mai i taua whenua, kua eke nei aua moni reti, ki taku rongo, ki te £6,000. Kaore au i te mohio ki te whakaaro o te Kawanatanga mo aua moni reti, ara, me pehea aua moni. Ki taku whakaaro, me hoatu aua moni ki nga Maori, ina kitea ko wai nga Maori no ratou taua whenua. Ko te hiahia o nga Maori me mahi he ture hei whakahoki i te whenua ki nga Maori e tika ana ki reira, a kia kiia he whenua Maori taua wahi; ko te Karauna karaati i whakaputaina e Ta Hori Kerei kia Pihopa Herewini mo taua whenua me whakakore atu, kia tuwhera ai he huarahi e ahei ai nga Maori ki te tomo i te Kooti Whenua Maori, ki reira whakahaere whakawa ai mo o ratou take ki taua whenua. Ki taku rongo kaore ano i tutuki noa i nga page 20kai-tiaki, i whakaturia mo taua whenua e te Haahi o Ingarangi, nga tikanga i tukuna atu ai taua whenua ki a ratou i runga i tetahi kirimine whakaaetanga i mahia i waenganui i taua Haahi me nga Maori. Ko nga tamariki Maori o Porirua me nga kainga e tata ana ki reira, kei etahi kura ke e ako ana. Na, i te mea hoki e taea ana e nga Maori o Porirua te tuku a ratou tamariki ki te kura a te Kawanatanga e tu mai nei i reira, kaore kau he tikanga e whakaturia ai i naianei he kura motuhake i runga i nga ritenga me nga tikanga i tukuna atu ai a Whitireia hei oranga kura. E wha rau ranei e rima rau ranei eka te rahi o taua whenua i Whitireia i rahuitia ra. Kei te hiahia nga Maori i naianei kia hoki atu taua whenua ki a ratou hei oranga mo ratou. Heoi tenei au e tumanako atu nei, tera e rite ki taku i whakaaro ai te whakahoki mai a te Minita mo nga Mea Maori i taku patai.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori).—Kaore au e ahei ki te korero atu ki te mema honore i ta te Kawanatanga e whakahaere ai mo runga i te mea e patairia nei. He mea uaua rawa atu taua putake. He tika ra te mema honore i korero mai nei, he whenua tera i tukua atu ki etahi kaitiaki i nga ra o mua hei whenua oranga mo nga mahi kura. He whenua tera i tino tukuna hei oranga kura; a, ahakoa i tutuki kaore ranei i tutuki i nga kaitiaki i nga ra o mua hei whenua oranga mo nga tikanga i tukuna atu ai ki a ratou taua whenua, e kore rawa e taea te whakahoki o taua whenua ki nga Maori. Ka nui te aroha o te Kawanatanga ki nga Maori nana i tuku taua whenua, a ka nui hoki te whakahe o te Kawanatanga ki nga kai-tiaki o taua whenua. Kua pau i te Kawanatanga nga huarahi e taea ai te whakariterite etahi tikanga e whakapaua ai nga moni i puta mai i taua whenua ki runga ki nga tikanga i tukuna atu ai taua whenua ki nga kai-tiaki. Kei te mohio au ki te whakaaro o nga Maori mo taua whenua, e penei ana: i te mea kua he te tikanga i hoatu ai taua whenua, na reira me hoki taua whenua ki nga Maori. Me ki tonu atu au i naianei kaore tena whakaaro e taea: Kaore e hoki te whenua ki nga tangata no ratou te whenua i mua. Kua rite taua whenua i naianei ki te ahua o tetahi whenua i whakatapua hei painga mo te iwi katoa. Heoi pea te mea e taea e te Kawanatanga he whakariterite i tetahi tikanga i waenganui i a ratou me nga kai-tiaki, he paahi ranei i tetahi ture, e taea ai te whakahaere o taua whenua hei oranga mo nga tamariki Maori e haere nei ki nga kura. Ki taku rongo e £6,000 nga moni i puta i taua whenua kei nga kai-tiaki e takoto ana. Ka maha nga tau e amuamu ana e whakahe ana nga Maori o Porirua ki te he o te whakahaere a nga kai-tiaki i nga moni o taua whenua, a me taku whakatika atu ki ta nga Maori. Otira kei te mahi te Kawanatanga i tetahi huarahi e tika ai te whakahaere o nga moni e puta ana i nga whenua penei me Whitireia te ahua, kia tutuki ai nga tikanga i hoatu ai aua whenua. Taihoa ake nei maku e whakaatu ki te honore mema ina tuturu te huarahi e whaia e te Kawanatanga mo taua whenua.

Hone Heke.—Ka patai ahau ki te Minita, Mehemea tera ranei e whakahaerea he Pire mo taua whenua i tenei tuunga o te Paremete.

Timi Kara (Mr. Carroll).—Kei te whiriwhiria e te Kawanatanga taua Pire i naianei.