Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1900

Pire Tiaki I Nga Kararehe Me Nga Manu

Pire Tiaki I Nga Kararehe Me Nga Manu.

Na Te Waari (Mr. Ward, Hekeretari mo te Koroni), i whakauru te Pire ki te Whare. Ka mutu tana whakamarama i nga tikanga o te Pire, ka tu ake etahi atu mema ki te whai-korero mo taua mea, ka oti era, ka tu ake ko—

Tame Parata (mema Maori mo te Waipounamu).—E te Pika me whakapuaki ano ahau i etahi kupu ruarua nei maku mo runga mo te Pire e korerotia nei a e takoto nei i te aroaro o te Whare, no te mea e pa ana ona tikanga ki nga manu hou i haria mai ki enei Motu e te Pakeha tae noa hoki ki nga manu Maori. Ki taku mohio e tika ana tenei Pire kia perehitia ki te reo Maori i mua o te whakatakotoranga ki te aroaro o te Whare, kia oti te pera katahi ka tuku atu ki nga rangatira maha o nga iwi Maori kua hui mai nei ki Poneke kia whiriwhiria e ratou, kia rangona atu ai a ratou whakaaro mo tenei mea. Ko nga iwi Pakeha o te koroni kua mohio kei te mahia e te Kawanatanga he Pire penei, engari ko nga Maori kaore rawa i rongo. Ki taku mahara heoi te mea i mua o te kokiritanga mai o tetahi Pire penei, me matua panui marire ona tikanga ki nga iwi Maori. E hara i te mea e tu ake ana ahau ki te whakahe i te Pire nei, engari e penei ana taku korero, mehemea e pa tahi ana tetahi Pire ki runga ki nga iwi e rua i tenei koroni me marama tahi raua ki ona ritenga kia tika ai te tu atu ki te whai-korero a te taenga mai o te Pire ki te Whare nei. Taku titiro ki tenei Pire e penei ana ona tikanga he tiaki i nga manu mau mai a te Pakeha me nga manu Maori, me te whakarite i te wa e timataria ai te patu o aua manu, me te wa hei mutunga mo te patu. Ko tekiona 2 e ki ana me timata te takiwa patunga i te tahi o nga ra o Mei, a me mutu i te toru tekau ma tahi o Hurae i ia tau. Kaati i runga i tena whakaritenga he kupu taku mo te taha ki te Motu o Te Waipounamu, me ki atu ahau mo te taha ki nga manu Maori o Te Waipounamu, ara, nga parera me era atu manu pera—he pai rawa atu te tahi o Aperira i te tahi o Mei hei ra timatanga mo te patu i ena manu, a mo te taha ki etahi atu manu a te Maori, ara, mo nga kereru mo nga koko me era atu ahua manu o te ngaherehere, kaore e tika kia timata te patu o ena i te Motu o Te Waipounamu kia tae rawa ra ano ki te tahi o nga ra o Hune. Kaati ko te tikanga Maori o mua iho mo te patunga manu hei kai ma ratou, hei nga marama tonu e momona ai nga manu ka patua, i te mea i etahi tau ka maoa wawe nga kakano e momona ai te manu, i etahi tau ka roa. Ko te mea tena nana i whakarite te taima patunga manu ngaherehere. Tera ano etahi tikanga karakia a te Maori i nga ra o mua mo te patunga o nga manu Maori. Ko nga tohunga ki te whakarite i te ra e timataria ai te patu o nga manu i roto i nga rohe o tona takiwa e nga iwi me nga hapu e noho ana i raro i te mana o taua kupu whakahau. Kei te tika nga kupu a te Minita Maori i a ia i tu ake nei ki te whakamarama ki te Whare i aua tikanga tawhito a te Maori i nga wa o mua mo tena mahi mo te patu manu Maori. Kaati, e te Pika, mo te taha ki te ra e kiia ana i roto i tenei Pire hei ra mutunga mo te takiwa patunga manu, e patai penei atu ana ahau, he aha koia te take i kiia ai kia kotahi rawa ano te taima patunga manu puta noa i nga Motu e rua o tenei koroni? Te whakaritea ai me takiwa ke me takiwa ke mo tena wahi mo tena wahi, kia hangai tonu ki runga ki nga wa tika o ia takiwa o nga Motu e rua mo taua mahi. Ki taku kaore rawa i marama kaore rawa i hangai tenei Pire, engari me ata whakahua ano nga ra hei timatanga me nga ra hei mutunga mo te mahi patu manu i ia wahi o te koroni. Kaati ra, i te mea kei te penei te takoto e kore ahau e ki atu i naianei ka tautoko ahau i te Pire nei, a e kore ano hoki ahau e here rawa i a au ki te ki ka whakahengia e au. Ka ata waiho atu e au taku kupu tuturu kia tae ra ano ki te Komititanga o te Pire, hei reira au ka kokiri atu i etahi menemana page 18e whakaarohia ana e au hei whakauru maku ki te Pire nei. Ka puta he kupu maku i naianei mo nga manu Maori o enei whenua, ara, mo te kakapo, mo te kiwi, mo te tokoweka, me te weka, me era atu ahua manu. Kei te ki atu ahau e tino mohio ana ahau na tenei Whare tonu te he i ngaro haere ai aua manu i toku Motu, i te Motu o Te Waipounamu. Na wai koia i mau mai ki tenei koroni nga toote, nga witara, me era atu ngarara kararehe kore tikanga, kaore nei e ata taea e au te whakahuahua ake nga ingoa, ko ratou hoki te take i puta ai enei raruraru e takoto nei. Kaati ra, i te mea kua ki atu ahau na tenei Whare tonu tena mahi he i ngaro haere ai aua manu kua korerotia ake nei, no naianei, kua tureiti rawa nei, katahi ka whakatakotoria mai he Pire penei te ahua hei tiaki hei whakaora i aua manu. I pera ano te aronga i te haringa tuatahi mai o nga rapeti ki Niu Tireni, i te maunga mai o nga rapeti tuatahi ki toku takiwa ake o te koroni nei, ki te patu te tangata i te rapeti kotahi ka ahei kia whainatia taua tangata kia utu i te rima tekau pauna. Kei te penei atu taku korero—a ki taku mohio tena pea tenei Whare e whakaae mai ki tenei korero aku—me uta he taumahatanga ki runga ki nga tangata katoa i te Motu o Te Waipounamu nana i mau mai nga kararehe kikino ki reira, hei utu mo tena mahi pohehe a ratou. E te Pika, kei te ki mai tetahi mema honore kia "taronatia" aua tangata, a heoi ano taku whakautu mo tena kupu, ka whakaaetia e au kia taronatia mehemea ma tera e taea ai te whakakore atu aua raruraru. E kore ahau e whakaroa rawa i te taima o te Whare, engari e tino penei ana taku tohutohu atu, ki taku mahara ko te mea tika me whiriwhiri tahi nga mema o nga Motu e rua, o Aotearoa me Te Waipounamu, kia taea ai te ata whakarite marire i te ra tika hei timatanga mo te mahi patu manu. Ki te hiahia te nuinga hei te marama o Mei te ra hei timatanga i te patu manu, ka tautoko ahau i tena, engari ki taku ake nei mahara ko Hune ke te marama tika. Otira ma te Whare hoki tena e whakaaro ina tae ki te wa e Komititia ai te Pire nei. Engari kei te mau tonu ahau ki taku kupu i ki ake ra ahau i te tuatahi, ara, kia tae ki te Komititanga o te Pire ka tukua atu e au etahi menemana mo nga wa e tika ana hei patunga i nga kereru, i nga tui, i nga kakapo me era atu manu Maori e patua ana e kainga ana e nga iwi Maori.

He maha nga mema i whai korero mo tenei Pire. Katahi ka tukuna te motini kia paahitia te panuitanga tuarua o te Pire.

Heoi whakaaetia ana, a paahi ana te panuitanga tuarua.

No te tahi karaka i te po ka hiki te Whare.