Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Tikanga Nui O Te Ture O Ingarani

UpokoIV. — Te Whakahaernga 0 Nga Moni, O Nga Taonga I Te Mea Kahore He Oha-Ki

UpokoIV.
Te Whakahaernga 0 Nga Moni, O Nga Taonga I Te Mea Kahore He Oha-Ki.

1.Ki te mea kihai i oti tetahi Oha-Ki a te tupapaku i tona matenga ai, ka haere te pouaru, te whanaunga ranei i tata ake, ka whakaatu ki tetahi Kai-whakawa o te Kooti nui, i runga i te oati a tetahi tangata i mohio ki taua tupapaku i te oranga ai, kua mate ia, me te ra ano i page 62mate ai; a i a ia ka mahi nei i nga mea a taua tupapaku, me oati, na ka taea te ra e whakaritea e te Kai-whakawa nui, ka tika tana whakaatu i tana mahinga i aua mea ra.

Katahi ka tukua e taua e taua Kai-whakawe nui nga moni me nga taonga o te tupapaku kia mahia e ia. Tana tukunga nei, tuhituhi rawa, hiri rawa ki ta te Kooti nui hiri. Te ingoa o te tangata kei a ia nei aua tikanga, Ko ta te Kooti Kai whakaoti. (Administrator.)

Ki te kahore e kitea mai tetahi tangata hei Kai whakaoti, a kua taka nga marama e rua o te matenga o taua tupapaku, ka tukua te mahi whakaoti ki tetahi Kai tuhituhi (registrar) o te Kooti nui, ki tera i te wahi i noho ai te tupapaku: me oati ano ia, ko taua oati nei ano.

2.Tana Kai whakaoti a te Kooti nei,- nga tikanga i a ia mo nga mea a te tupapaku ehara nei i te oneone, koia ano kei a nga tino Kai whakaoti e whakaritea ana e te tangata i roto i tana Oha-ki. Tae tonu atu ano hoki aua tikanga ki te ra i mate ai te tupapaku. Kahore ia he tikanga a taua Kai whakaoti nei, kia tukua mai ra ano e te Kooti ki a ia. Heoi ano tona mana ko ta te Kooti i tuku ai ki a ia.

Ki te mea he kawenata tera na te tupapaku, ki te mea ranei kua mahia kinotia tetahi o ona taonga, he mea e takoto ai te whakawa a te tino Kai whakaoti, ma taua Kai whakaoti a te Kooti taua whakawa. Me utu ano e ia nga nama a te tupapaku, a kia pau ra ano nga moni kua riro mai i a ia. E whakawakia ano ia mo nga kawenata, mo nga he ano, a te tupapaku, mo nga mea ano e whakawakia ai te tino Kai whakaoti.

3.Ekore ta te Kai whakaoti a te Kooti e hohoro te rite, me tarari kia kitea ra ano te maha o nga taonga, kia ea ra ano nga nama a te tupapaku. Ki te pai taua Kai whakaoti nei, me waiho kia taka ra ano nga marama kotahi tekau ma rua o te matenga o te tuypapaku ka wehewehe ai i nga taonga.

Na, kua tika kia riro i a koe tetahi aha ranei a te tupapaku kahore nei ana Oha-ki, nou tonu iho i te rangi ano i mate ai te tupapaku: a ka mate koe i roto i taua tau nei, ka riro nga mea mau i te Kai whakaoti o o mea i whakaritea e to Oha-ki, i ta te Kooti Kai whakaoti ranei.

Nga Tikanga Mo Te Wehewehenga. (Shares of next of kin.)

4.Ka poto nga nama, me era atu mea, te whakautu, ko nga tikanga enei mo te wehewehenga o nga taonga ma nga whanaunga o te tupapaku:
I.Ki te mea he pouaru ta taua tupapaku nei, he tamaiti ano hoki, tamariki ranei, uri ranei o aua tamariki, ko te wahi whaka-toru ma te pouaru. Ki te mea kahore he uri o te tupapaku, ka riro te hawhe o nga taonga i te pouaru.
II.Ki te mea he tamariki ano a taua tupapaku nei, ka tangohia nga mea ma te pouaru, a ka wehewehea te toenga ma nga tamariki; kia rite te wehe ma tenei ma tenei. Ki te mea kotahi tonu te tamaiti, te kotiro ranei, mana katoa taua taonga nei. Na, he tamaiti i mate i page 63te oranga o taua tupapaku nei, a wahiho iho he uri, kei runga tonu taua uri i te turanga o to ratou matua. He aha te whenua o te tupa-paku te riro noa ai i tetahi (no te mea he tamaiti, he aha ranei,) mona ano tona wahi o nga moni, taonga ranei; kia rite ki o era atu tamariki. Ekore taua whenua nei e whakaaroa.
III.Ki te kahore he pouaru, he uri ranei, o taua tupapaku nei, a kei te ora tona papa, ka riro nga mea katoa i a ia. Ki te mea he pou-aru ano, a kahore he uri, (kei te ora ano ia te papa,) ma te pouaru tetahi hawhe, ma taua papa nei tetahi hawhe.

Ki te mea kua mate te papa, ka wehea nga mea, kia rite nga wahi ma tona whaea, tuakana, teina, tuahine, ara te toenga o te hawhe i te pouaru. Aua tuakana, aha ranei, ahakoa na tetahi atu whaea, ka rite tonu nga wahi ma te katoa. Ki te mea i mate tetahi o ratou i te ora-nga o taua tupapaku nei, waiho iho etabi tamariki, kei runga tonu aus tamariki i te turanga o te matua. I kore rawa aua tamariki, tuakana, teina, tuahine ranei, katahi ka riro katoa ma te whaea, are, ki te kahore ana pouaru hei tango i te hawhel. Ki te mea ehara i te whaea tupu, kahore he mea mana.

IV.Ki te kahore he pouaru a taua tupapaku nei, a kahore he uri, kua mate ano hoki te papa raua ko te whaea, katahi ka wehea ma nga tuakana, teina, tuahine; kia rite ti wahi ma tenei ma tenei. Ki te mea kua mate tetahi o ratou, kei runga tonu ana tamariki i nota tura-nga. Aua tamariki na ka whiwhi ki ta te Matua; era atu tamariki a era atu whanaunga kua mate, ekore e whiwhi.
V.Ki te kahore he tamariki a taua Tupapaku nei, a kahore i te ora tona papa, whaea, tuakana, teina, tuahine, ka wehea nga mea ma nga whanaunga i muri tata i a ratou; ara, te toenga o ta te pouaru hawhe ra.
5.E rua nga ahunga atu o te whanaunga,—whaka-runga, ki te tupuna, whaka-raro ki nga uri; hikoi tonu i runga i nga whakatupuranga O te tupuna ki te mokopuna e rua nga hikoinga: o te tuakana ki te teina e rua nga hikoinga—tetahi whaka-runga ki te papa,,—tetahi whaka-raro ki te tamaiti: ou ano hoki, o te matua keke ki te iramutu e toru nga hikoinga, tetahi whaka-runga ki tou matua, e rua ina ahu mai i tera whaka-raro: to to iramutu ano hoki ki te matua keke, e toru nga hikoinga, e rkua ina ahu whaka-runga, kotahi ina ahu whaka-rari,
6.Enei huarahi mo nga taonga ki nga whanuanga kahore e rite ki nga tikanga mo te whenua. I te wehenga hoki o nga taonga ehara nei i te one one, kahore nga tane e neke ake i te wahine; kahore hoki te uri tane e neke ake i te uri wahine; ta korua tamiti koki ko tetahi wahine, rite tonu ki tera tamaiti a korua ko tera atu wahine au o mua ra.
7.I etahi Oha-ki—kahore e whakahuatia tetahi Kai whakaoti; he wa ano ka mate te tangata i whakahuatia hei Kai whakaoti i te mea kei te ora nei te tangata nana te Oha-ki; he wa ano ka kore e whakaae hei Kai whakaoti te tangata i whakahuatia i roto i te Oha-ki. I nga mea pena me whakarite he Kai-whakaoti e te Kooti-nui. Taua Kai whakaoti nei, na te Kooti tona mana: otiia, ka oti te whakarite, me haere ana ritenga i runga i te Oha-ki. page 64

Ko koe anake te Kai-whakaoti o tera Oha-ki, na ka tuhituhiaekoe tau ake Oha-ki, haere tonu iho te whakarite i te Kai-whakaoti mo tau na; heoi kua haukotia nei koe e te mate i te mea kihai i mahia e koe to mahi whakaoti i ta tera; taua mahinga na i tera Oha-ki, tae tonu iho ki tau ake Kai-whakaoti. Na kihai i poto nga mea o tera Oha-ki te wehewehe e koe, kihai ano tau ake Oha-ki i oti te tuhituhi, heoi ka mate koe, ma te Kooti e whakarite he Kai whakaoti hei wehe i nga mea o tera Oha-ki kihai na i poto i a koe te wehe.

8.Ka mate ano hoki ta te Kooti Kai-whakaoti i te mea kihai i poto i a ia nga mea a te Tupapaku te wehe, me whakarite ano he Kai whakaoti e te Kooti.

Mutunga O Te PukapukaIV.