Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Tikanga Nui O Te Ture O Ingarani

I. Nga Mahi Tutu Ki Te Tangata. — Nga Whakamatenga

I. Nga Mahi Tutu Ki Te Tangata.
Nga Whakamatenga.

2. Te hara whakamate koia tenei, ko te pokanoa ki te whakamate tangata i te mea kahore he take i te ture e tika ai, e waiho noa iho ai ranei, tana whakamatenga.

Ki te mea ka whakamatea te tangata i runga i ta te ture tikanga, i te mea ka oti ia te whakawa marire, hei whiu hoki mo te kohuru mo te tahi atu hara nui ranei, kahore he hara o te tangata nana i whakamate.

He whakamate ture kore, otiia e hara i te mea totika, i te kino ranei kua takoto, te ingoa mo tena, he Manslaughter (whakamate tangata).

He mea whakamete marire i runga i te kino kua takoto, he kohuru tena. Te tahi whakamatenga, ma nga kupu, mahi ranei, a te kai whakamate e whakaatu he kino tana kua takoto mo te tupapaku. Te tahi atu whakamatenga e kore e kiia kua takoto tana kino mo te tupapaku; engari he whakaaro kore nona, he kore e tupato kei mate te tangata: na, kei te pupuhi pu ki roto ki te ropu tangata, kei te patu kino ranei i te tahi (he iti nei te take,) a ka mate.

Ki te mea ka ngangare e tahi tangata kia raua, a ka papatu i te mea page 11e riri ana, a ka mate te tahi, he manslaughter (whakamate tangata) tena; no te mea he ngangare patu tonu iho, kahore he takiwa e mariri iho ai te pukuriri. Ki te mea ia he takiwa, na, he tohuru tena.

Na, ahakoa kahore he takiwa, a patu tonu iho i runga i te whawhaitanga, ki te mea ka kitea he kino kua takoto, he whakaaro kohuru ta te kai whakamate, he kohuru tena. Ki te ngangare hoki e tahi tangata kia raua, a ka papatu, na kua rite i te tahi he maripi mana, te tahi atu mea whakamate ranei, a ka whanga atu ki tona hoa riri; na ka pa tata ano ki a raua ka riri: na ka whakamatea tona hoa e te tangata i te maripi; he kohuru tera. Ki te mea he nui te riri o tetahi, he nui hoki no te take, na patua ana e ia te tangata mana te he, mate ake, he manslaughter tenei.

Ki te whakamatea ta te Ture kai mahi i a ia e mahi ana i tana mahi, me te mohio ano te kai whakamate he tangata ia na te Ture, mea tonu iho kia araia tana mahi; he kohuru tena.

I ta Mohi ture i wehewehea ano enei he.

"Ki te mea he ngakau kino tona, a ka wero i a ia; ki te whanga atu ranei ia, a ka epaina atu ia kia mate; ki te mauahara ranei ia, a ka patu i a ia ki tona ringaringa, e mate ai ia; kia mate, mate rawa, te kai patu, he kai kohuru ia." (Tauanga 35. 20-21.)

Na, te Manslaughter,

"Tena ko tenei he oho noa ake tana wero i a ia, a ehara i te mauahara, ki te epaina ranei e ia tetahi mea ki a ia, kihai i whenga atu; ki te patua ranei ia ki tetahi kohatu ki te mea e mate ai te tangata, a kihai i kitea atu; na kua u ki a ia, a ka mate, kahore ano hoki ona mauahara ki a ia, kihai ano hoki i rapu i te he mona: katahi ka whakarite te whakaminenga i aga korero a te kai patu, i a te kai takitaki toto hoki, kia rite ki enei ritenga. A ka whakaorangia mai e te whakaminenga te kai whakamate i roto i te ringa o te kai takitaki toto." (Tauanga 35. 2–25.)

Te whiu mo te kohuru he mate. Te whiu mo te whakama-te-tangata me herehere: ma te kai whakawa e karanga, a mate noa, kia hia ranei nga tau.

4. a. Na, he kai, he aha whakamate ranei, i hoatu ki tetahi tangata hei whakamate mona:

Ki te motu te tangata i tetahi tangata ki te haua ranei i a ia tona tinana, he whakaaro kohuru ano hoki nana:

Ki te whai te tangata kia hoatu he kai, he aha whakamate ranei ki tetahi atu tangata hei whakamate mona:

Ki te pupuhi pu, ki te whai ranei kia pupuhi i te pu, aha ranei ki tetahi atu, me te whakaaro ano hoki ki te kohuru:

Ki te rumakina e ia tetahi ki te wai, ki te araia te manawa, notia ranei te kaki, he mea mana kia mate:

Te whiu mo era mahi, he herehere, a mate noa, taka noa ranei nga ra e karangatia e te Kai-whakawa nui: akakoa kihai i ngau kino ki te tangata, ka hereherea ano.

b. Ki te pupuhi tetahi ki te tangata, ki te whai ranei ki te pupuhi pu, aha ranei, he mea nana kia motu atu tetahi wahi o te tinana, kia ahua-kino ranei, kia kore ranei te kaha, he mea e he ai tetahi wahi o te page 12tinana, hei whakararu ranei mo ta te Ture hai hopu, kei mau i a ia tana tangata i whai ai:

Ki te motu te tangata i tetahi tangata, hei mea e motu ai tetahi wahi o tona tinana, e ahua kino ai ranei, e kare ai ranei te kaha, e he ai ranei tetahi wahi o te tinana, hei whakararu ranei mo ta te Ture kai hopu, kei mau i a ia tana tangata i whai ai:

Te whiu mo tera, he herehere, a mate noa, taka noa ranei nga ra i Karangatia e te Kai-whakawa nui.

c. Ka takoto te whakaaro kino a tetahi tangata, a ka motu i a ia tetahi tangata, he mea pokanoa, he mea patu noa iho, patu ranei ki te rakau, aha ranei, a haua iho tetahi wahi o te ti nana o tetahi tangata: te whiu mo tena, he herehere; kaua e neke ake i nga tau e toru. Ringa-pa. (Assault.)

5. Tera atu ano etahi mahi tutu ki te tangata. Te ingoa, he Ringa-pa. (Assault.)

Ahakoa kihai i whara te tinana, ka kiia he Ringa-pa, ki te mea kua takoto te whakaaro kia pa ki te tinana, a he kaha ano tona e taea ai. Ki te akina mai he rakau ki te tangata, hei kuru mona, ahakoa kihai i u, he Ringa-pa.

Ki te whara ia te tinana, katahi ka nui rawa te he, mo te whainga atu hoki a tona ringaringa. Ahakoa kihai tona ringa i whai atu, tenei ano etahi meatanga e kiia ai he Ringa-pa; ara, ki te whakangaua ki te kuri; ki te ngarea te hoiho ki runga ki a ia; ki te whiua ranei te kata ki runga; he Ringa-pa ena.

Te whiu mo te Ringa-pa, he whaina, (he utu ki te moni,) he herehere; raua e rua ranei. Kei te Kooti te tikanga.

He iti te Ringa-pa, ma te Kai-whakawa tuturu e whakawa, ma nga Kai-whakawa ranei. Ki te mea he nui, ma nga Kai-whakawa nui o te Kooti nui.