III.

Ka taka nga ra e whakaritea mo nga komiti whakawa, ka huihui mai te tekau ma rua ratou ko te kai whakarite whakawa. E kore ratou e huihui noa mai i etahi rangi ke ake: no te mea e warea ana ratou ki tana mahi, ki tana mahi; a e noho whakawawa noa atu ana i tera wahi, i tera wahi. Kahore ano hoki he tino kai whakarite whakawa i tenei kainga, i tenei kainga. Tokorua tahi nga tino kai whakarite whakawa o tenei motu. Ko te Matenga raua ko te Hapimana. Ko tetahi kei Akarana e noho ana, ko tetahi kei Poneke. E hara ano hoki i te mea pai, kia hopukia te tangata hara,— a whakawakia tonutia iho. Engari, kia whai takiwa, kia ata pataia ai te tikanga, kia rangona ai hoki e te nuinga kia haere mai ai nga tangata e whai kupu ana mo te mea i hopukia ai ia. Ma tenei hoki ka ata kitea ai, he he ranei, he tika ranei, te hopakanga o taua tangata.

Mo nga mea nui ia aua komiti whakawa. Tena ano ia etahi mea ririki, tona tini, i nga wahi e kore e tata ki nga whakawanga; a ahakoa ririki, he nui te pouri o te ngakau, te he hoki ki te tangata, ki te kahore e hohoro te whakaritea. Na, kua tango te Pakeha ki te tikanga i whakaaturia e Hetero ki tana hunaonga ki a Mohi (i Ekoruhe xviii 13–26). Kua whakarite hoki i etahi tangata kaumatua hei whakarite i nga tikanga page 21o nga mea ririki: ko nga mea nui, ka waiho ma te tino kai whakarite whakawa, ratou ko te tekau ma rua.

Ko nga mea enei e whakarangona ana e aua kaumatua. Ki te mea he iti nga taonga i tahaetia, a he tamaiti hoki nana i tahae, ma enei kaumatua e whakarite ena mea. E mea ana hoki matou: e kore e pai kia whiua te tamaiti harakore ki te whare herehere, kei whakaakona e nga tangata i roto i taua whare ki nga mea kino: Engari, kia kitea tona he, ka whiua ia ki reira.

Ki te patu huhua kore tetahi tangata i tetahi tangata; ma aua kaumatua e whakarite, me aha te utu.

Ki te haere nga hoiho, nga kau, nga hipi, nga nanenane, nga poaka ranei ki ta te tangata mara, a ka kino tana mara i a ratou; ma taua kaumatua e whakarite, me aha te utu mo taua meatanga ki taua mara. Otiia ki te maha ake i nga pauna e rua tekau nga moni e tohea ana e te tangata nana te mara, me waiho tena ma te komiti o te tekau ma rua.

Ko tetahi whare whakawa ko tera mo nga moni tarewa. Ki te kahore i maha ake i te rua tekau nga moni e whaia ana (nga utu ranei mo te mahi, mo te taonga ranei i hokona) ka kawea ki taua whare; a ma te rangatira o taua whare, ma te kai whakarite moni tarewa, e karere atu te tangata e whakawakia ana, kia haere mai ki a ia. Na, ka whakarongo ia ki nga korero a tetahi, a tetahi, a ki te tika i taua tangata ano nga moni a tetahi, na, ka whakarite ia kia homai e ia: a, ki te kahore e homai, na, ka mea te kai whakarite moni tarewa kia hokona etahi o ona taonga, a ko nga utu o aua taonga hei utu mo aua moni tarewa, mo nga taonga hoki i tohea nei.

Ki te kahore etahi o ona taonga e kitea, ka whiua ki te whare herehere te tangata i a ia nei aua moni, ki te mea he Pakeha. Ki te mea he tangata Maori, e kore e herea mo te moni tarewa: no te mea e ki ana a Kawana, e kore e tika; he kuare hoki te tangata Maori ki a te Pakeha tikanga.

Ki te mea e maha ake ana i nga pauna e rua tekau nga pauna e tohea ana, e kore e whakaritea e aua kai whakarite. E ngari, ka waiho ma te tiuo kai whakarite whakawa ratou ko te tekau ma rua.

page 22

Ki te mea te tangata Maori kia whakaritea tetahi whakawa, me haere ia ki te kai tiaki o te tangata Maori; a mana e whakaatu tikanga e tika ai tana tohe.