Ka puare te Whare. Ko nga take enei i oti.

Tuatahi—Ko te oati ite karaka ia M.R. Hohepa hei tango inga korero ote Whare o Raro. E 30 nga mema i tae mai i tenei ra.

Hoani Ruru—He patai, mehemea [unclear: Iraneie] ahei tal u pukapuka to hoatu.

page 28

Tuarua.—[unclear: Whakaai] ia Peta Tiakiwai he mema mote Whare [unclear: Ariki]. Na te Watene Kaharunga i tuku ma. Hoi, kua whakaaetia [unclear: ite] 10 a.m., 27/4/91.

• Whakaari ia 1 Rutene
• 2
• 3
• 4
• 5
• 6
• 7
• 8
• 9
• 10
• 11
• 12
• 13
• 14
• 15

Ko enei mema mote Whare Ariki, kua whakaaetia ete whare o raro. Kua mutu enei raruraru o tatou. A, e whakamarama atu ana ahau kia koutou monga tangata e tomo noa mai ana o waho, ko te [unclear: atenga inaianei], me tae mai tetahi onga mema kite Tiamana, ki te karaka ranei kia tuhia atu he tikiti uru mai mo ratou. Kote ture ano tenei o tenei Whare, kia mohio ai hoki te [unclear: pirihimaria]. Ho e Heke. E tautoko ana. H. P. Tunuiarangi. E tautoko ana. H, Paea. Tautoko A, taku, hiahia me whakapiri he panui ki waho, i runga i tenei take me tikiti rawa te tomo mai onga tangata e hara nei ratou ite mema. H. Tupara. E tautoko ana. Kipa Anaru. E tautoko ana ahau, a, me tae atu hoki tenei take kite Whare Ariki.

H. Pefrata—Ah akoa he mema note Whare Ariki, me tikiti ano?

page 29

Tiamana.—Ae! ko te ture hoki tenei ote whare.

H. Heke.—E tautoko ana hoki ahau konga korero katoa anga Honore Mema me haere tonu i runga ite putake, [unclear: e], e tono ana ahau kia homai [unclear: he] mahi ma tatou.

Timi Waata.—He motini ake

Tiamana.—E pai ana nga mema ote Whare Ariki, me haere noa mai ratou.

N. Patuawa.—Ko [unclear: taku] hiahia kia takua mai he mahi ma tatou, e pai ana nga ruuri no reira ete Tiamana taku mai kia tukua mai he mahi.

Tiamana.—Ka Whakaaetia te panui ki waho, a, ka tukua te mahi tuatahi ma koutou. Ko te motini ate Arawa. Motini No. 1 me tuku ranei kite komiti, ma koutou ranei.

Hone Heke.—E mea ana ahau ma tatou ranei, me tuku ranei kite marae.

K. Anaru.—E tautoko ana ahau me tuku kite mare.

P. Ratapu.—E tautoko ana ahau.

H. Ropiha.—Taku hiahia ma tatau e mahi tenei motini, no te mea, ko nga Rangatira ote marae, kua tu hei mema mote Whare Ariki.

W. Reweti.—E hiahia ana ahau, me nuku tenei take mo muri, a, e inoi atu ana ahau, me homai he take ke atu.

P. Tani.—E tautoko ana ahua i ta H. Ropiaa, i te mea he take kotahi.

H. Paerata.—E tautoko ana me tuku kite matae, me titiro kinga kerero a H. [unclear: Kuru]

H. para.—E tautoko ana me tuku kite marae.

Tiamana.—Ka pataia koutou, kote ae! mote tuku kite marae. Kote No! mote waiho ite whare, Hoi, riro ana ite ae!

Kohi Moni,—Motini No. 1. Na W. Katene i roto ite ota pepa. Ka panuitia atu kia koutou.

R. Wharerau.—Kei te ngaro atu te kai motini, he mea pai pea, me nuku, otira, kei te whare te ritenga,

page 30

H. P. Tunuiarangi.—Ke ite nui te raruraru, ote [unclear: Kawanatanga] kinga take kua [unclear: oti] nei i a ratou te mahi, a, kua whakaatu tia atu nei hoki hia koutou. A. e penei ana ahau me arei atu aua take [unclear: ririki].

P. Ratapu,—Tautoko inga korero ate Honore Minita, me nuku atu tenei motini.

W. Kiriwehi—Tautoko, me neke te motini, a, me mahi tatau i nga take kua [unclear: whakiaturia] ra ete Pirimia.

H. Heke—Ko tenei motini, keite Kawanatanga te ritenga a kaore ano i [unclear: mareio] mai kia tatou.

Tiamana.—E tika ana te korero ate Mema honore a H. Heke no reira ka pataia koutou kinga Mema e ae ana me tuku tenei pire ki te Kawanatanga me ki mai ae: [unclear: riro] ana ite ae!

Motini (No 3). Na P. [unclear: Paratue] mote kirihipi kua paahitia tenei kua [unclear: tukua] nga kirihipi kite marae kia haira nga iwi ote marae.

W. Kiriwepi.—Ko tenei motini kua panuitua ete Pirimia i napo, a kei te mahia mai ete komiti, a, e mea ana ahau kaore he tikanga tahi e mahi ai tatou, engari, tenei ake te ra, e oti mai ai ite komiti, ka homai [unclear: ano] kia tatou.

H. P. Tunui, Minita.—F tautoko ana ahau ite korero ate mema honore nei, a W. [unclear: Kiriwepi].

Motini No 4, na Pene Taui: He motini mo te ture pooti mema mote Paremata Pakeha, ote tau 1867 tae atu ki te tau 1893, kia whakakorea.

Pene Taui.—Ko taku hiahia, enga mema kia mahia e tenei Paremata taku pire, a, he pire nui tenei ki taku mohio, a e pai ana ma koutou e tiro mai tenei.

H. Paea.—Me ata tirotiro mai tenei motini, Ke o tatou aroaro e takoto ana. A, mehemea e ahei ana mo muri ta’ a atu tenei ka mahi ai.

H. Ropiha.—E hiahia ana ahau me neke tenei take mo [unclear: tera] tau.

P. Paraihe.—E tautoko ana ahau tenei take kite Kawanatanga.

Taare Tikao.—Ka tuku i te pooti hoi riro ana ki tenei me mahi etenei Paremata. Kua [unclear: puka] 1 Whare. 2 p.m. [unclear: 1824].

page 31

2 p.m. Ka puare te Whare. Tiamana He patai, e pehea ana te whakaaro anga Mema mo nga mema e 9 nei.

H. Heke.—Ko taku kupu me unu mai aua Mema.

P. Paraihe.—E penei ana kia pai te unu mai i ana mema, ite mea, kei te mahi ora mai hoki ratou.

T. Kaporiki.—E tono ahau e hiahia ana kia tonoa mai e nga mema Honore nei.

P. Patapu.—E hiahia ana ahau, mehemea he mema ano e Whakaurua mai me unu enei.

Tiamana.—Kua paahi tenei take,

Motini No 5. na T. W. Rimini, mote whenua ote urewera.

P. Taui—E hiahia ana ahau, me mahi tenei take, i muri mai o taku, e takoto mai ra ite kawanatanga.

H. Rapihana.—E penei ana ahau, me nuku tenei kite kawan atanga.

R Wharerau.—Ko tenei mea, i tukua mai i te hui ite Waipatu, a, e 400 tangata i haina. A, e penei ana ahau, kia kaha te mahi, kaua e parea noatia kite kawanatanga.

P. Paraihe,—E penei ana ahau me waiho tenei, kio oti mai nga take e mahia mai nei ete komiti whiriwhiri.

H. Ropiha.—E tautoko ana ahau i ta R. Wharerau.

W. Kiriwehi,—E tautoko ana ahau i ta Wharerau. Me tono he tangata hei kawe i taua kirihipi kia haina ana iwi.

W. Katene.—E hiahia ana ahau, me hohoro te tatou mahi i enei take e hiahia ana hoki ahau, me tu mai he komiti mo taua iwi hei taunga aue mo a tatou mahi.

H. P. Tunui.—E penei ana ahau me waiho tenei take i runga ite teepu. Kia puta mai nga mahi ato tatou komiti hei reira, ka mahi ai.

Tiamana.—Kua neke e Whare mo ate 7 p.m.

7 a.m. Ka puare te Whare

Tiamana.—Katu ka mea.—Kote mahi tuatahi i tenei po, mate Paremata e tirotiro te Ripoata ate komiti whiriwhiri ote kotahi tanga, mo te Pire a H. Heke, Ka panuitia atu kia page 32koutou ite whiriwhiringa. I karangatia a Timi Waata kia Whakamarama i ta ratou Pire.

P. Taui.—E hiahia ana ahau kia tu a Hone Heke kite komiti whiriwhiri mo ta ratou mahi i tenei pire a e hara ite mea he kino nooku ki taua mea.

Ng. Pana,—E whakawhetai [unclear: atu] aua ahau kite komiti whiriwhiri mo ta ratou mahi i tenei pire. A, e hiahia ana ahau kia tu ki te whakamarama i tana pire.

Hori Ropiha.—E tautoko ana ahau me whakamarama a H. Heke i teana Pire.

H. Waaka.—E tautoko ana ano hoki au i tenei me tu o H. Heke kite whakamarama i taana pire.

R. Wharerau.—Na H. Heke te pire nei, a, e hiahia ana ahau mehemea ka korerotia kite marae kaua hei whakatau ai. Kua tu a H. Heke hei mema mo te paremata Pakena a, ka haere tahi raua ko taua pire. I puta ano hoki te kupu a taua H. Heke. Kia puta atu ite Paremata Maori, ka taea ranei kaoreranei. E penei ana ahau, me neke taua take kito tatou marae.

Tiamana,—Ka panuitia tuaruatia [unclear: atu] te pire nei kia koutou, e tautoko ana ahau ita te komiti.

H. Tupara.—Tautoko ite Ripeata.

H. Rapihana.—E hiahia ana ahau mo tu a H. Heke kite whaka marama i taana pire. He tupato kei au inaianei, kei whakaae rawa ake tatou. Kua he te wa e tika ai kia tono atu tana pire, kite paremata ote koroni.

W. Kiriwehi.—E tautoko ana ahau ite Pire.

P. Paraihe—E hiahia ana ahau me poaeti tenei take, me korero ranei H. Heke, kaore ranei.

Tiamana.—E oti ana ki tenei e tu ana a H. Heke kite korero. A, mo e patai tuarua, e penei ana ahau mehemea ranei kua oti ia koutou me tu a Hone Heke kite marae.

Hone Heke.—Ko aku pukapuka, i mahue atu [unclear: ite] Kainga Heoi, e taea aua e au te toro [unclear: aue] pukapuka.

Tiamana.—Ko te wa mo H. Heke e korero [unclear: ai] e kore emohiotia [unclear: inaianei].

page 33

Ripoata No. 2 mo te kirihipi.

W. Kiriwehi.—E tautoko ana ahau ite Ripoata ate komiti mo te kirihipi, he menemana taku e penei ana: Mehemea ka paahitia tenei Ripoata, me timata tonu te whakahaere ote haina.

Hirama.—E tautoko ana ahau me panui ano te kirihipi.

Tiamana.—Ka panui ite kirihipi. A, ka mea, ko te whakamananga mai tenei o tenei kirihipi. A, ka penei atu ahau ki a koutou, kote mea nui tenei o tenei Kotahitanga.

H. Ropiha.—E inoi ana ahau kite Tiamana, me nuku te Whare mo apopo 10 a.m.

W. Katene—Mehemea e kitea ana e nga moma Honore tetahi waahi o ta matou mahi e he ana, me tino whakamarama mai hoi me neke te Whare me hemea e pai ana, mehemea e whakaae ana, me ki mai ae!

R. Wharerau.—Ko taku mahara, kanui te pai ote Ripoata ate komiti A, e tautoko ana ahau 1 taua Ripoata, Ki taku mohio hoki, kahore ano i kitea tetahi rarangi e whakamate ana ite iwi Maori.

R. Rangihenea.—E tautako pono ana ahru ite Ripoata.

Tiamana.—E hiahia aua te komiti kia whakaotia tenei take e koutou. Kua oti ia koutou a koutou nei mea mo taua Ripoata. Ka tukua atu te pooti. Riro ana ite ae! Kua paahitia tenei.

Aperahama.—Mehemea e kore tenei Whare e mahi ate maue, me tuku te take ate Urewera kia mahia.

T. Waata,—E 4 nga take i whakaaria ete Pirimia no reira einoi ana kite kawana tainga kia homai te pire i hanga e Wi Pere. R. Wharerau.—E pai ana nga korero ate mema honore a T.—Waata. A, ka hoatu nga take ate kawanatanga kia koutou, a, ma koutou ano e ata mahi.

W. Katene—E hiahia ana au me noho to matou komiti.

H. Rapihana.—E tautoko ana ahau i tenei me mahi apopo.

H. Paea.—Etautoko ana ahau me noho te komiti apopo.

Tiamana.—Kua mutu nga mahi kei konei inaianei hoi kei page 34te komiti nga mahi. Hoi, ka nuku te Whare. Mo apopo ka noho ai te komiti.

Kote Whare ka nukuhia, mote 30 o Aperira 1894 at 10 a.m.