Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Proceedings of the Third Kotahitanga Parliament, April to May 1894

Pakirikiri, Mei 12, 1894

10 a.m.

Pakirikiri, Mei 12, 1894.

Ka puare te Whare.

Tiamana.—Mehemea he motini kei nga mema me homai!

Manahi Paawai.—No. 23, motini.

Hone Heke—No. 24, Petition.

H. Heke.—E hiahia ana ahau, kia kotahi otinga o tene i Pitihana mete Pire.

Tiamana.—Kote mahi tuatahi kote pitihana nei.

H. Heke.—Ka tu ka mea: Ko tenei Pitihana hei para ite huarahi mo tenei pire tono maua, Heoi, e tino hiahia ana ahau kia hohoro te uru atu o tenei Pire kite Paremata Pakeha, ite mea kote Minita Maori anake he whakahoki [unclear: mahinga] korero onga Pitihana. Mehemea ka oti me tino haina nga Iwi ki taua Pitihana.

H. Tomoana.—E tono ana kia korerotia mai e H. Heke te rarangi ote ture i he ai, a, i ahei ai kia pitihauatia kia marama ai.

Hone Heke.—E tika ana te tono, otira, e kore e taea e au te hoatu te tono i runga ano ite raruraru, a, tenei ake te wa e mohio ai koe. A, e tono atu ana ahau kia mahia te pitihana.

Pirimia.—E hiahia ana ahau kia panuitia tenei pitihana, ki tetahi reta A, B, C ranei.

H. P. Tunuiarangi.—E tautoko ana ahau [unclear: ite] te Pirimia nei. Kia panuitia tenei pitihana, tae atu hoki kite pire.

H. Heke.—E tino pai ana, ahau kite reta hei parani me tenei pitihana. E tono atu ana ite kupu whakauru hou nei kia panuitia mai.

Pirimia.—E tautoko ana ahau ite menemana.

P. Taui.—E tautoke ana.

page 63

Timi Waata—Kua oti te Ripoata ate komiti whiriwhiri monga take ate Kawanatanga, mete motini No 21. Kua oti ia matau ka tukua atu nei kia koutou.

H. Ropiha.—Motini No 18.—Kua oti taku motini ia au te Whakariterite i tenei ra, ara, motini No 18 aputihaua. A e hiahia ana ahau me haere mai ki waho ata whakariterite ai i taua take.

Tiamana.—E inoi ana ahau kite mema me nuku, atu taua motini mo ate 2 p.m.

H. Ropiha.—E whakaae ana ahau me nuku taku motini.

Tiamana.—Kote tikanga o tenei mea ote aputihana, he mea hei tango inga take ate Kawanatanga mehemea e tika ana ki ta ratou titiro. Engari, e penei atu ana ahau kia koueou enga mema, he nui atu te raruraru mo taua mea mote aputihana. Heoi, kote whakaae anga mema temea e [unclear: inoia] atu nei.

H. Mokopapaki.—E tautoko aua ahau ite motini No 18.

W. Katene.—E tautoko ana ahau. Engari ma to ratou tika kapai, kite he, ka rere ano ahau kite Kawanatanga.

Tiamana.—Nga tangata e whakaae ana kia tu a H. Ropiha mote aputihana, mo ki mai ae! ae! kua [unclear: riro] ite ae!

H. P. Tunuiarangi, Minita,—He iti taku kupu, openei ana konga ingoa monga tangata mote aputihana, me tuhi rawa mai o ratou ingoa ka tuku mai ai kite Tiamana.

H. Tomoana.—Kote ritenga ote ture, ekore rawa e tika kia mohio te Kawanatanga kinga ingoa onga mema.

Tiamana.—E nekehia ana tenei take, heoi, kaore o totou nei tikanga kia mahi nui mo tenei take.

W. Katene.—E tono aua ahau kite kirihipi mete Ripoata, mote wheuua ote Urewera kia homai.

Tiamana.—Kua oti te Ripoata ate Makarini, kei te Kawanatanga inaianei. Engari, te kirihipi kei te takoto tonu tera.

Tiamana—Nga Ripoata ate Kawanatanga ote tau 1892, [unclear: i] tukua mate komiti whiriwhiri e mahi ite 12 onga ra o Mei, 1893 tenoi, ka panuitia atu kite whare. A, i muri i taku panuitanga, he mea tika rawa me whai kupu nga mema motenei Ripoata. Ripoata ate komiti whiriwhiri mote motini No. 21 page 64—anga Honore Wahine i kokirihia etc Honore Moma M. Paewai.

Motini No. 13 a. R. Wharerau, Minita.—kua [unclear: paahi uni] ite Whare Ariki i tenei ra Mei 14, 1894 at 10 a.m.

H. Tomoana.—Enga mema honore, mehemea e hiahia ana kite Whakahe monga Ripoata nei me tu kite korero, i aua rarangi tuatahi, ko te Ripoata me korero nga mema mo tenei.

H. Tomoana,—E mea ana ahau me neke te korero monga Ripoata nei kite 7 p.m. Ki taku mohio e 4 haore maku e korero ai i tenei Ripoata.

H. Maaku.—E tautoko ana ahau ite neke.

Tiamana.—Ka tuku ite pooti mo tenei take Pooti tuatahi. Nga mema e whakaae ana me neke te korero mo nga Ripoata nei moto 7 p.m. me ki mai ae! [unclear: ae!] nga mema e kore e pai me ki mai no! no! kua riro ite no! Pooti tuarua. E rite tonu ana nga pooti. No reira ka tukua atu te pooti tuatoru. Nga mema ite ae mote tuku mote 7 p.m. 19. Nga mema ete No. 17. Kua riro ite ae! Ka nukuhia te korero mo tenei take mote 7 p.m. [unclear: aianei]. Kote upoko mo te kirihipi, me pehea? E mea ana te kawanatanga kia whakaaetia, Heoi, e pai ana ano me tu te [unclear: Pirimia] tetahi ranei onga Minita ote Kawanatanga kite whakamarama.

H. Tomoana.—He Patai. E pehea ana te kirihi pi o mua, a, me pehea te upoko mete haina o aua kirihipi, me whakakore, a, me haina tuarua inaianei?

H. P. Tunuiarangi, (Minita).—Ka whakamarama ahau ite kirihipi. Kote ritenga tuturu onga kirihipi nei, e mau tonu ana e kore e rereke, heoi ite patai ate Honore Mema nei, e ahua pouri ana ahau, e [unclear: moa] ana ahau, e ahua taiepa ana ki waho, Otira e mea ana au kia ata hanga nga kupu o waho, no reira ko enei kupu katoa, kahore i tuhihuhia.

R. Wharerau, (Minita).—Ko tenei kirihipi me ona korero katoa, kua paahitia e enei whare e rua, a, kote hokinga mai tenei kia tino marama, hei rera whakaaetia ai, me ona korero ketoa. Kote take tenei i waiho ai e te Kawanatanga, kite mau haere kinga motu e rua.

H. Tamoana,—Ke taku patai, [unclear: kaore] ano i ea noa. Note-mea ki taku mohio, tera e tae enei kirihipi kite Hupirimi kooti, e mohio aua te Pirimia ite korerotanga mai ate roia kia maua. Kaore he maua [unclear: o] enei kirihipi, engari, mehemea i hanga mote page 65whenua. Kanui te whaimana, inaianei, ekore e taea te hoatu tetahi mana ki [unclear: ranga] inaianei, a, e kore e taea e au kia Rehitatia.

Tiamana.—Kaore he ritenga o ena korero inaianei, Ko tenei kirihipi inaianei, na Tamahau te motini i whakaaetia ai ite Waipatu no reira kote ra whakamutunga tenei mote whakaaetanga o tenei kirihipi me ona Hapu me a ratau nei kapu.

Pika.—Ko tetahi tenei onga take i whakatakotoria ete Pirimia. Heoi, kua mahia enga. Whare e rua e tika ana nga korero o era kirihipi, me ona Upoko, me ona haina. A, kote whakaaetanga e tino whai kapu [unclear: me] tenei mea, no te mea nate Kawanatanga hoki e tuku atu kia mahia, a, he otinga tenei inaianei, no reira e tautoko ana ahau inga korero ate Pika, a, kaore ano hoki he tikanga tahi e nukunuku ai i tenei take, mo etahi atu taima e ahei ana me whakaoti i tenei ra, i runga ano ite Ripoata ate komiti, keite pai rawa ki taku titiro kia awe te tukua atu kite Whare Ariki, ma ratou e haehae mai, otira, ko taku mohio e kore matou ekaha kite haehae, no reira e tono ana ahau kia paahitia tenei otinga,

H. Rapihana.—E tautoko ana ahau inga korero ate Pika raua kote Minita. No [unclear: reira] e tono atu ana ahau ite pooti kia takua mai.

Pika,—Konga tangata e pai ana kia riro ite whakatikatika mote kirihipi nei, me ki ae! ae! kua riro ite ae! kore rawa he mema i riro ite no. Kua paahitia ite Whare o Raro i tenei ra.

Pirimia.—Kua mohio tatau e haere ana ta tatau pire tono maua ki Poneke, a tenei tau. No reira i mea ana ahau, me tuio whiriwhiri tatou i tenei Paremata i etahi tangata mo taua komiti. A, e mea ana hoki ahau, me [unclear: hua] rawa to ratou ingoa kote komiti ote Kotahitanga, kote kainga nohoanga mo ratou ko Papawai. No reira, me whiriwhiri koutou inaianei.

H. P. Tunuirangi (Minita.)—E tautoko ana ahau ite take ate Pirimia, Otira, taihoa koutoa e whai kupu kia hauga e au he motini.

Tiamana,—Kua neke te Whare me ate 2 p.m.