Niu Tireni.
Penihana Kaumatua, 1898.
He Ture hei whakarite Penihana Kaumatua.
Notemea nei ano he tangata totika, a i te wa e kaha ana ano te tinana i tahuri ki te hapai i te taimahatanga e tau ana ki te koroni, i utu taake, a i runga i to ratou kaha ki te mahi, me to ratou matauranga i taea ai te whakaputa nga taonga o te koroni, a e tika ana kia utua atu e te koroni he penihana mo ratou i to ratou koroheketanga:
No reira ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Nui Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga ano hoki i tona mana, ara:—
| 1. | Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Penihana Kaumatua, 1898." |
| 2. | Koia nei te whakamaoritanga o nga kupu i raro nei mehemea kaore e rereke ana te hangai i nga tikanga o tenei Ture, ara:—
- "Moni a tau" tona tikanga ko ia moni, utu, oranga ranei e puta ana ki te tangata hei painga hei oranga ranei mona i roto i te tau, ahakoa pewhea te putanga mai, ahakoa puta mai i runga i te aha ranei; a ka meingatia e uru tahi atu ana nga utu e puta ana ki a ia mo ana mahinga, engari kaua e whakaurua tahitia atu nga utu penihana e utua ana i runga i te mana o tenei Ture, kaua hoki e whakaurua atu nga utu mo te wa e pangia ana e te mate e utua atu ana e tetahi huihuinga whakahoahoa, kaua hoki e whakaurua atu nga moni e utua ana e aua tu huihuinga hei whakaea mo nga utu nehunga tupapaku:
- "Tau-putanga-moni," ko tona tikanga ko te tekau ma rua marama e mutu ana i te kotahi marama i mua atu o te ra i tino whakaaetia ai te kereme-penihana, a ko nga tauputanga-moni o muri atu me pera ano te whakarite i te ra hei mutunga mo aua tau:
- "Nga huarahi e whakaritea ana" tona tikanga ko nga huarahi e whakaritea ana e tenei Ture, e nga tikanga whakahaere ranei e whakaritea ana i raro i te mana o tenei Ture.
|
page 2.gif)
Penihana.
| 7. | I raro ano ia i nga tikanga o tenei Ture, ko ia tangata kua tae ona tau ki te ono tekau ma rima tau hipa atu ranei, i te wa e noho ana i tenei koroni, ka tika kia whiwhi penihana i runga i nga tikanga ka whakaritea i roto nei. |
| 8. | Kaua tetahi tangata pera e tika kia whiwhi ki te penihana mana i runga i nga tikanga o tenei Ture, mehemea kaore e taea e ia te whakarite i nga tikanga e whai ake nei, ara:—
| (1.) | E noho ana ia i roto i te koroni i te wa e whakatuturutia ana e ia tona tika kia tango penihana; a |
| (2.) |
Kua tae ki te rua tekau ma rima tau tae mai ki taua wa e noho tuturu pera tonu ana ia:
Engari hoki ko taua noho tuturu i te koroni nei, me kaua e kiia kua kore e tuturu, i runga i te haerenga ketanga mo etahi wa, mehemea ka kore e roa atu i te rua tau ina huihuia aua ngaronga atu, a mehemea he heramana me kaua ano hoki e pera i runga i tona ngaronga atu, i a ia e mahi ana i runga i te kaipuke kua rehitatia, a e haerere mai ana ki tenei koroni, mehemea ka taea e ia te whakaatu pono mai ko ona whanaunga ko tona kainga ranei i te koroni nei ano; a
|
| (3.) | I roto i nga tau tekau ma rua o mua tata tonu o taua wa kaore rawa ia i whiua ki te whare-herehere mo nga marama e wha, kaore hoki i tae ki te wha ona whiunga ki te whare-herehere, mo tetahi hara e whaitikanga ana ki ta te ture kia whiua te tangata e hara pera ana ki te whare-herehere mo nga marama tekau ma rua, roa atu ranei, he hara e whaka-taurekareka ana i a ia i runga i te whakaaro a te katoa; a |
| (4.) | I roto i nga tau rua tekau ma rima o mua tata tonu o taua wa, kaore rawa ia i whiua ki te whare-herehere mo nga tau e rima me te whakamahi me te kore mahi ranei, mo tetahi hara e whaka-taurekareka ana i a ia i runga i te whakaaro a te katoa; a |
| (5.) |
Mehemea he tane te kaitono penihana kaore ia i whakarere i tana wahine i tetahi wa mo te ono marama roa atu ranei, kaore hoki i whakarite atu i te oranga tika mo tana wahine, kaore hoki i whakarite oranga mo ana tamariki kaore ano kia tae ki te tekau ma wha nga tau o aua tamariki, a mehemea he wahine te kaitono penihana kaore i whakarere i ana tamariki kihai nei i tae ki te tekau ma wha nga tau o aua tamariki:
Engari, mehemea kua puta te tiwhikete-penihana, me kaua e pangia atu te take o te tangata tango penihana e aua tikanga whakakore penihana e mau ake nei i tenei wahanga tekiona, kia taea ra ano te whakamarama atu aua take whakakorenga ki tetahi Kaiwhakawa Tuturu a kia mohio rawa ia ki te tika o aua take whakahe; a
|
| (6.) | He tangata tika kua rongona paitia, a i roto i nga tau e rima o mua tata atu o taua wa, kaore ia i te haurangi, a i noho ia i runga i te tikanga pai; apage 3.gif) |
| (7.) | Ko ana moni e puta a tau ana ki a ia, kaore i te tae ki te rima tekau ma rua pauna i te tau, hipa ake ranei, ina rapua i runga i nga tikanga ka whakaritea i raro iho nei; a |
| (8.) | Ko ana taonga me ana whenua kaore i te tae ki te rua rau whitu tekau pauna nui atu ranei, ina rapua te utu i runga i nga tikanga ka whakaritea i raro iho nei; a |
| (9.) | Kaore ia i tuku ke atu i ana taonga whenua ranei, moni a tau ranei kia ahei ai ia ki te tono penihana mana; a |
| (10.) | Kua whiwhi ia i te tiwhikete-penihana penei me tenei ka whakaritea i raro iho nei. |
|
| 9. | Ko te utu penihana kia tekau ma waru pauna mo ia tau, engari me whakahoki penei iho, ara,—
| (1.) | Kia kotahi pauna e tangohia atu mo ia tahi pauna o nga moni a tau e puta atu ana ki a ia e hipa ake ana i te toru tekau ma wha pauna; a |
| (2.) | Kia kotahi pauna e tangohia atu mo ia tekau ma rima pauna o te utu tika mo nga taonga me nga whenua, ina rapua i runga i nga tikanga kua whakaritea i raro tata tonu iho nei. |
|
| 10. | Ko te utu tika o nga taonga whenua ranei me rapu a me whakatau i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, a me haere i raro i enei tikangi, ara:—
| (1.) | Ko nga taonga moni, whenua ranei a tetahi tangata, ara mo tona paanga atu, ka kiia koia na tona taonga ahakoa whenua aha ranei. |
| (2.) | Mo runga mo te whakatoputanga o te utu tika o aua taonga whenua ranei me kape mai ano nga utu me nga taunaha e pa tika atu ana ki aua taonga whenua ranei, a me kape mai ano hoki nga moni e rima tekau pauna; a ko nga toenga ka kiia koia tena te toputanga o ana taononga me ana whenua. |
|
| 11. | Ko te moni utu penihana me kaua e whakarereketia a puta noa te tau. |
| 12. |
| (1.) | Kia taea ai te rapu mehemea e tika ana te kaitono penihana kia whai penihana, a kia mohiotia ai nga moni tika mo te penihana mo te tau-putanga-moni tuatahi, ka meingatia ko tana moni a tau i puta kia a ia i te tau-putanga-moni o mua tata tonu atu o taua wa, ka kiia koia tena te tikanga o ana moni a tau e puta ana ki a ia. |
| (2.) | Kia taea ai te whakatau te moni tika mo te penihana mo te tau tuarua me era atu tau, ka meingatia ko nga moni a tau i puta ki te tangata tango penihana mo te tau-putanga-moni o mua tata tonu atu o taua wa ka meingatia koia tera ana moni e puta a tau ana ki a ia. |
|
| 13. | Ko enei tikanga e whai ake nei me pa ina rapua te moni e puta a tau ana ki te tangata mo runga mo nga tikanga o tenei Ture, ara:—
| (1.) | Me tango mai i roto nga utu e puta mai ana i nga taonga whenua ranei kua whakahuatia ake i runga ake nei. |
| (2.) | Mehemea e whakaritea atu ana he whare moenga me te kai ma tetahi tangata, ko te moni utu tika mo aua mea, kaore page 4.gif) e hipa atu ana i te rua tekau ma ono pauna i te tau, me uru ano era ina rapua te moni e puta a tau ana ki te tangata. |
| (3.) |
Mehemea ia he tane raua ko tana wahine, ko nga moni e puta a tau ana ki a ia o raua ka meingatia kaore i hoki iho i te hawhe o te huihuinga o nga moni e puta a tau ana ki a raua:
Engari kaua tenei tikanga e pa atu mehemea e noho wehe ana raua i runga i te whakataunga a te Kooti wehe i a raua, i runga ranei i te tiiti wehe i a raua.
|
|
| 14. | Mo runga mo ia penihana me pa atu enei tikanga, ara:—
| (1.) | Me timata atu te penihana i te ra i whakahuatia ai i roto i te tiwhikete-penihana i whakaputaina mo te penihana o te tau tuatahi, me whakarite ko te ra tuatahi o te marama tuatahi e whai tata tonu ana i te ra i whakaputaina ai tau tiwhikete. |
| (2.) | Ko nga moni penihana mo ia tau me utu i runga i te tiwhi-kete-penihana i whakaputaina mo taua tau, kaua e utua i runga i tetahi atu tikanga. |
| (3.) | Me whakahua rawa i roto i ia tiwhikete pera te utu o te penihana mo te tau, me te whakahua i te tikanga o te utunga, ara kia tekau ma rua utunga, kia rite tahi nga utunga, i ia marama, ko te utunga tuatahi me utu i te ra tuatahi o te marama tuatahi o muri tata iho o te wa i whakatimataria ai te tau. |
|
Tono-Penihana.
| 15. |
| (1.) | Ko ia tangata e ki ana e whaitake ana ia kia whiwhi penihana i raro i nga tikanga o tenei Ture, me tuku atu i tana tono, i runga i nga tikanga kua whakaritea nei (e huaina ana taua tono i roto nei he "kereme-penihana") me tuku atu ki te Teputi Kai-rehita o te takiwa e noho ai te kaitono, me tuku atu ranei ki te Rangatira o te Poutapeta e tata ana ki reira, a mana e tuku atu ki te Teputi Kai-rehita. |
| (2.) | I roto i taua kereme-penihana me whakatuturu atu i te tika o nga mea e whakaritea ana i roto i tenei Ture, a me whakaatu atu hoki i te korenga atu o nga take arai penihana e whakahuatia ana i roto nei. |
| (3.) | Ko ia tangata e tono penihana ana mana, me oati ki pono i runga i nga tikanga o te ture, he pono he tika nga kupu katoa o roto o tana kereme-penihana. |
| (4.) | Ko taua ki pono me oati ki te aroaro o tetahi Tiei Pi, roia, Teputi Kai-rehita, Rangatira Poutapeta ranei, a kaua e utu pane kuini. |
|
| 16. | Me tiaki te kereme e te Teputi Kai-rehita, a me tuhi e ia ki te pukapuka, i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, ka kiia ko "Te Rehita o nga Penihana-kaumatua o te Takiwa o," a me puare ki te katoa hei titiro ma te tangata i runga i te utu kia kotahi hereni. |
| 28. | Kia hohoro ai te whakatautau i nga kereme-penihana ka tika noatu kia tukuna atu, me te whiriwhiri wawe i roto i nga tau e rua o mua tata atu o taua wa e kiia ana e te kaitono penihana koia page 5.gif) tera te wa tika hei timatanga mo te penihana mana; engari kaua e whakamana rawatia he kereme-penihana, kaua hoki e whakaputaina he tiwhikete-penihana kia whakaotia ra ano te whakarite nga tikanga katoa kua whakaritea e tenei Ture. |
| 34. | Me ka tonoa i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, i raro ano hoki i nga tikanga whakahaere e whakaritea ana,—
| (1.) | Ka taea te whakawhiti atu te tiwhikete-penihana i te rehita o tetahi takiwa ki te rehita o tetahi atu takiwa; |
| (2.) | Ka ahei te Teputi Kai-rehita ki te whakaputa i te tauira o te tiwhikete-penihana mehemea ka taea te whakaatu pono atu kua ngaro te mea tuatahi. |
|
| 35. | Kia taea ai te rapu mehemea e whaitikanga ana te tangata tango penihana kia utua atu he moni ki a ia mo tana penihana, a mehemea e whaitikanga ana, he aha te utu e tika ana kia utua ki a ia mo taua tau, ara mo te tau tuarua me era atu tau timata atu i te ra i timata ai tana penihana, me pa atu enei tikanga e whai ake nei, ara:—
| (1.) | I roto ano i te wa e whakaritea ana i mua o te timatanga o ia tau, ahakoa e tono ana te tangata tango penihana kia utua atu he penihana kia a ia mo taua tau kaore ranei, me tuku atu e ia ki te Teputi Kai-rehita, i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, nga rarangi katoa o nga moni i puta atu ki a ia mo taua tau (ara nga moni i puta ki a ia mo te tau o mua tata atu) hui atu ki te rarangi o ana taonga whenua ranei. |
|
| 36. | Ko nga utu a marama o te penihana me utu ki te poutapeta e whakahuatia ana i roto i te tiwhikete-penihana. |
| 37. | Ina tonoa atu i runga i nga huarahi e whakaritea ana, ka taea te whakarereke te poutapeta i ia wa, a ki te pera me tuhi e te Teputi Kai-rehita ki roto ki te tiwhikete-penihana me te Rehita o nga Penihana-kaumatua o te Takiwa. |
| 38. | I raro ano ia i nga tikanga o tenei Ture, ko nga utu a marama o te penihana ka tika kia utua i roto i nga ra e rua tekau ma tahi o muri tata o te ra kua whakaritea hei utunga, ina tonoa atu e te tangata tango penihana, me te mau atu ano i te tiwhikete-penihaua ki te Rangatira o te Poutapeta e whakahuatia ana i roto i te tiwhikete-penihana. |
| 39. | Mehemea kaore e tino whakaritea tikatia ana nga tikanga o roto o te tekiona o mua tata ake o tenei, ka meingatia kua whaka-korea aua utu a marama, mehemea ra kaore e unuhia ana taua whaka-korenga i runga i nga tikanga kua whakaritea i raro iho nei. |
| 40. |
Ka ahei te Kaiwhakawa Tuturu, nga Tiei Pi tokorua ranei i runga i nga huarahi e whakaritea ana, ki te unu i te whakakorenga o aua utu a marama, mehemea e marama ana ia, a raua ranei, i runga i te whiriwhiringa—
| (1.) | I whakakorea aua utu mo te kore tae a tinana atu o te kaitono, mo te kore tononga atu ranei i roto i nga ra i whakaritea ai, na te ahua mate na te ngaro ranei o te kaitono penihana (mehemea kaore i waho atu o te koroni) na tetahi atu take tika ranei: |
| (2.) | I whakakorea atu mo te kore maunga atu o te tiwhikete-penihana, na te ngaronga o taua tiwhikete i kore ai e mauria atu: |
page 6.gif)
Engari,—
| (a.) | Kaua te Kaiwhakawa Tuturu, kaua hoki nga Tiei Pi ranei e ahei ki te whakaputa kia rua rawa warati hou ki taua tangata tango penihana ano; |
| (b.) | Kaua hoki e whakaputaina he warati pera mehemea kaore e tonoa atu ana i roto i nga ra tekau ma wha i muri i te ra i mana kore tuatahi ai taua tiwhikete-penihana. |
|
| 41. | Ko te utunga e whakahuatia ana i roto i tetahi warati pera me tika kia utua i roto i nga ra tekau ma wha o muri tata tonu iho o te ra i whakaputaina ai, i runga i te tae a tinana atu o te kaitango penihana e whakahuatia ana i roto, me te mau atu hoki i te warati, hui atu ki te tiwhikete-penihana (mehemea kaore he kupu whakahau ke i roto i te warati), ki te Rangatira ano o te Poutapeta e whaka-huatia ana i roto i te warati. |
| 42. | Ki te kore e whakaritea katoatia nga tikanga o te tekiona o mua tata tonu ake i tenei, ka meingatia kua mana kore te warati, a kaua rawa e utua te moni e whakahuatia ana i roto. |
| 44. |
I raro ano i nga tikanga e whakaritea ana, me te tukunga atu ki te Rangatira o te Poutapeta o te warati i runga i nga huarahi e whakaritea ana, he mea haina e te Kaiwhakawa Tuturu, ka ahei te utu atu ki tetahi minita, Tiei Pi, tetahi atu tangata totika ranei e whaka-huatia ana i roto i taua warati, hei painga mo te tangata tango peni-hana.
Ko taua tu warati ka taea te whakaputa e tetahi Kaiwhakawa Tuturu ina marama ia he mea tika kia pera, i runga i te whakaaro ki te koroheketanga, ki te ahua moumou moni ranei o te tangata tango penihana, i runga ranei i tetahi atu tikanga.
|
| 45. | Mehemea kei roto i te whare-herehere, kei roto ranei i te whare-porangi, kua puta atu ranei ki waho o te koroni te tangata tango penihana i te wa i tae ai ki te ra hei utunga mo te moni a marama, kei reira me muru aua moni. |
Nga Whiu.
| 47. | Ko ia tangata katoa ka tika kia whiua ki te whare-herehere mo tona wa kaua e roa atu i te ono marama, me te whakawhiwhi ki te mahi me te kore mahi ranei—
| (1.) | Mehemea ka riro atu, ka mea ranei ia kia riro atu he tiwhi-kete-penihana i a ia i runga i ana korero tito, a kaore ia e tika ana kia whiwhi penihana, he penihana ranei i nui ake i te utu i tika ai kia puta ki a ia: |
| (2.) | Mehemea ranei e riro atu ana i a ia, e mea ana ranei ia kia utua atu ki a ia tetahi utu penihana, kua murua kua tika ranei kia murua: |
| (3.) | Mehemea ranei i runga i tana nuka he tangata ke ia, i runga ranei i tetahi atu mahi tinihanga, e riro atu ana i a ia, e mea ana ranei ia kia utua ki a ia tetahi utu penihana: |
| (4.) | Mehemea ranei i runga i tana korero tito e tuara ana ia i tetahi atu tangata kia whiwhi ai taua tangata i te tiwhi-kete-penihana, tetahi utu penihana ranei e puta ana i raro i taua tu tiwhikete-penihana. |
page 7.gif) |
| 48. |
Ki te whakataua te hara o tetahi tangata i raro i nga tikanga o te tekiona i runga tata ake i tenei, ma te Kooti nana i whakawa, e apiti atu ki nga whiu kua whakaritea i taua tekiona o runga tata ake nei, i runga ano ia i nga tikanga o te keehi, ara ka whakatau—
| (1.) | Kia murua te tiwhikete-penihana kua kitea i mahia tini-hangatia i puta atu ai; |
| (2.) | Kia whakahokia iho ranei ki tona tikanga ano te utu penihana e kitea ana e nui rawa ake ana i tona tikanga ano; |
| (3.) | Kia whakaekea he whiu kia rite ki te tuaruatanga o te utu penihana i utua hetia atu, a mehemea he tangata tango penihana taua tangata kua hara pera, ka ahei te whakatau kia murua nga utu penihana hei whakarite hei whakaea hoki mo taua whiu: |
Engari ko nga whakawa e whakahaerea ana i runga i nga tikanga o te tekiona wha tekau ma whitu me tenei tekiona me whakahaere tere tonu atu i te aroaro o tetahi Kaiwhakawa Tuturu o nga Tiei Pi tokorua ranei.
|
| 49. |
Mehemea ka whakataua kua haurangi tetahi tangata tango penihana, mo tetahi atu hara ranei e tika ana kia whiua ki te whare-herehere mo tetahi wa kaore i iti iho i te marama kotahi, a e whakataurekareka ana i a ia ki te mahara o te katoa, kei reira apiti atu ki era atu whiu e whakataua ana, ka ahei te Kooti nana i whakawa ki te apiti atu i runga i tana i mahara ai he mea tika, ki te whakaputa whakatau kia murua tetahi, etahi ranei o nga utu penihana e wahi tata ana nga ra utunga i te wa i whakataua ai taua whiu:
Engari, mehemea ka mahara te Kooti nana i whakatau, e moumoutia ana e whakapaua ana ona moni, e ahua mate ana hoki ia i runga i ana mahi, e whakakino ana ranei i te noho pai a ona whanaunga tata, ka ahei te Kooti i runga i tana ota ki te whakatau kia utua nga utu penihana ki tetahi minita, Tiei Pii ranei, ki tetahi atu tangata totika ranei hei painga mo te tangata tango penihana, ka ahei ranei te Kooti ki te whakakore atu i te tiwhikete-penihana:
Engari hoki i runga i te whakataunga ka kitea he tangata haurangi tonu te tangata tango penihana, i runga ano ia i nga tikanga o "Te Ture Hara ki nga Pirihi, 1884," kei reira mea aha atu te whakakorenga atu o nga utu a marama o te penihana engari ma te Kooti e whakawa ana i aua take e whakatau kia whakakorea rawatia atu te tiwhikete-penihana.
|
| 50. | Ki te whakataua te tangata tango penihana kia whiua ki te whare-herehere mo nga marama tekau ma rua, roa atu ranei mo tetahi hara e whakataurekareka ana i a ia, ki te mahara o te katoa, me whakatau e te Kooti e whakawa ana i au take, i runga i tana ota kia whakakorea rawatia atu te tiwhikete-penihana. |
| 51. | Mehemea ka whakakorea atu tetahi tiwhikete-penihana, i runga i te whakatau a te Kooti, kei reira me muru atu me tino whakakore rawa atu te penihana. |
| 53. | Ko te penihana, e whakaritea ana hei oranga mona ake mo te tangata tango penihana, no reira me tino here, kaua e taea te whakawhiti, te tuku, te taunaha mo te peekeraputanga, mo te aha renei (haunga anake i raro i nga tikanga o tenei Ture hei utu mo nga utunga e whakakorea ana, e pewheatia ana ranei). |
| 64. | Ko tenei Ture, ara ko ona tikanga mo te whakaputa penihana, me kaua e pa ki,—
page 8.gif)
| (1.) | Nga tangata Maori o Niu Tireni e utua ana ki a ratou he moni e hara nei i te moni penihana e puta atu ana i nga moni e whakaritea ana mo nga mea Maori e "Te Ture Rarangi Kaimahi Kawanatanga, 1863"; kaua hoki e pa ki |
| (2.) | Nga tangata o iwi ke; kaua hoki e pa ki |
| (3.) | Nga tangata o iwi ke kua uru mai hei pononga ma te Kuini, engari ano era o ratou kua uru pera mai ratou mo nga tau e rima o mua atu o te wa e whakamana ai a ratou kereme-penihana; kaua hoki e pa ki |
| (4.) | Nga Tainamana, etahi, atu tangata ranei o era atu iwi o Ehia, ahakoa kua uru mai hei pononga ma te Kuini, kaore ranei. |
|
| 65. | Me pa tenei Ture ki nga Maori o Niu Tireni, haunga atu era e pangia ana e nga tikanga o te wahanga tuatahi o te tekiona i mua tata ake nei: Engari i te mea e whiriwhiria ana te kereme-penihana a te Maori, ko ana korero whakaatu mo te maha o ona tau, me tautoko ano kia tino marama ai te Kaiwhakawa Tuturu. |
| 66. | I te mea e rapua ana te tikanga o te tono a tetahi Maori, ara mo nga tikanga e pangia ana e tona whiwhinga ki te whenua e puritia ana i runga i etahi tikanga e hara nei i te tino take tuturu ki ta te ture, me whai te Kaiwhakawa Tuturu i runga i enei tikanga:—
- Mo runga mo "nga moni a tau," ko nga mana e whakahaerea ana, e taea ana ranei te whakahaere mo runga mo te whenua kaore ano kia whakataua nga take, engari e puta mai ana he painga, e taea ana ranei te whakaputa mai he painga me rapu a me whakatau i runga i nga tu korero me era tikanga e maharatia ana e te Kaiwhakawa Tuturu he mea tika.
- Mo runga mo "nga whenua me nga taonga," ko nga paanga ki nga whenua ki etahi atu taonga ranei e puritia ana e puta mai ana ranei he painga i runga i nga tikanga Maori, i runga ranei i etahi atu tikanga e hara nei i te take tuturu ki ta te Ture, me rapu a me whakatau e te Kaiwhakawa Tuturu i runga i nga tikanga kua whakahuatia i runga ake nei, kia taea ai te whakatau ahua totika he aha te utu mo aua whenua taonga ranei mo nga tikanga o tenei Ture, a ko te whakataunga a te Kaiwhakawa Tuturu me pumau rawa.
|
| 67. |
| (1.) | Ko nga penihana e tukuna ana i raro i nga tikanga o tenei Ture, ka meingatia e tukuna ana i runga i te mohiotanga ka ekengia ano e nga tikanga o nga Ture Whakatikatika, me nga Ture Whakakore atu ranei tera e whakamana a muri ake nei, a kaua tetahi tangata tango penihana i raro i nga tikanga o tenei Ture e whaitikanga kia tono utu pewhea ranei mo te paanga atu o aua Ture Whakatikatika Ture Whakakore ranei ki tana penihana. |
| (2.) | Ko te wahanga i runga ake nei o tenei Tekiona me ta ki roto ki nga tiwhikete-penihana katoa. |
|
| 68. | Ko "Te Ture Rehita i nga Kereme o te Iwi, 1896," e whakakorea atu ana e tenei Ture, a e whakorea katoatia atu ana e tenei Ture nga tiwhikete-penihana katoa i whakaputaina i raro i nga tikanga o taua Ture, ahakoa pewhea nga tikanga rereke atu o roto o taua Ture. |
page break.gif)
page break.gif)
.jpg)
tera te wa tika hei timatanga mo te penihana mana; engari kaua e whakamana rawatia he kereme-penihana, kaua hoki e whakaputaina he tiwhikete-penihana kia whakaotia ra ano te whakarite nga tikanga katoa kua whakaritea e tenei Ture.
page break