Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1892, 1893, 1897, 1898, 1899.

Tono-Penihana

Tono-Penihana.

15.
(1.) Ko ia tangata e ki ana e whaitake ana ia kia whiwhi penihana i raro i nga tikanga o tenei Ture, me tuku atu i tana tono, i runga i nga tikanga kua whakaritea nei (e huaina ana taua tono i roto nei he "kereme-penihana") me tuku atu ki te Teputi Kai-rehita o te takiwa e noho ai te kaitono, me tuku atu ranei ki te Rangatira o te Poutapeta e tata ana ki reira, a mana e tuku atu ki te Teputi Kai-rehita.
(2.) I roto i taua kereme-penihana me whakatuturu atu i te tika o nga mea e whakaritea ana i roto i tenei Ture, a me whakaatu atu hoki i te korenga atu o nga take arai penihana e whakahuatia ana i roto nei.
(3.) Ko ia tangata e tono penihana ana mana, me oati ki pono i runga i nga tikanga o te ture, he pono he tika nga kupu katoa o roto o tana kereme-penihana.
(4.) Ko taua ki pono me oati ki te aroaro o tetahi Tiei Pi, roia, Teputi Kai-rehita, Rangatira Poutapeta ranei, a kaua e utu pane kuini.
16. Me tiaki te kereme e te Teputi Kai-rehita, a me tuhi e ia ki te pukapuka, i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, ka kiia ko "Te Rehita o nga Penihana-kaumatua o te Takiwa o," a me puare ki te katoa hei titiro ma te tangata i runga i te utu kia kotahi hereni.
28. Kia hohoro ai te whakatautau i nga kereme-penihana ka tika noatu kia tukuna atu, me te whiriwhiri wawe i roto i nga tau e rua o mua tata atu o taua wa e kiia ana e te kaitono penihana koia page 5tera te wa tika hei timatanga mo te penihana mana; engari kaua e whakamana rawatia he kereme-penihana, kaua hoki e whakaputaina he tiwhikete-penihana kia whakaotia ra ano te whakarite nga tikanga katoa kua whakaritea e tenei Ture.
34. Me ka tonoa i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, i raro ano hoki i nga tikanga whakahaere e whakaritea ana,—
(1.) Ka taea te whakawhiti atu te tiwhikete-penihana i te rehita o tetahi takiwa ki te rehita o tetahi atu takiwa;
(2.) Ka ahei te Teputi Kai-rehita ki te whakaputa i te tauira o te tiwhikete-penihana mehemea ka taea te whakaatu pono atu kua ngaro te mea tuatahi.
35. Kia taea ai te rapu mehemea e whaitikanga ana te tangata tango penihana kia utua atu he moni ki a ia mo tana penihana, a mehemea e whaitikanga ana, he aha te utu e tika ana kia utua ki a ia mo taua tau, ara mo te tau tuarua me era atu tau timata atu i te ra i timata ai tana penihana, me pa atu enei tikanga e whai ake nei, ara:—
(1.) I roto ano i te wa e whakaritea ana i mua o te timatanga o ia tau, ahakoa e tono ana te tangata tango penihana kia utua atu he penihana kia a ia mo taua tau kaore ranei, me tuku atu e ia ki te Teputi Kai-rehita, i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, nga rarangi katoa o nga moni i puta atu ki a ia mo taua tau (ara nga moni i puta ki a ia mo te tau o mua tata atu) hui atu ki te rarangi o ana taonga whenua ranei.
36. Ko nga utu a marama o te penihana me utu ki te poutapeta e whakahuatia ana i roto i te tiwhikete-penihana.
37. Ina tonoa atu i runga i nga huarahi e whakaritea ana, ka taea te whakarereke te poutapeta i ia wa, a ki te pera me tuhi e te Teputi Kai-rehita ki roto ki te tiwhikete-penihana me te Rehita o nga Penihana-kaumatua o te Takiwa.
38. I raro ano ia i nga tikanga o tenei Ture, ko nga utu a marama o te penihana ka tika kia utua i roto i nga ra e rua tekau ma tahi o muri tata o te ra kua whakaritea hei utunga, ina tonoa atu e te tangata tango penihana, me te mau atu ano i te tiwhikete-penihaua ki te Rangatira o te Poutapeta e whakahuatia ana i roto i te tiwhikete-penihana.
39. Mehemea kaore e tino whakaritea tikatia ana nga tikanga o roto o te tekiona o mua tata ake o tenei, ka meingatia kua whaka-korea aua utu a marama, mehemea ra kaore e unuhia ana taua whaka-korenga i runga i nga tikanga kua whakaritea i raro iho nei.
40.

Ka ahei te Kaiwhakawa Tuturu, nga Tiei Pi tokorua ranei i runga i nga huarahi e whakaritea ana, ki te unu i te whakakorenga o aua utu a marama, mehemea e marama ana ia, a raua ranei, i runga i te whiriwhiringa—

(1.) I whakakorea aua utu mo te kore tae a tinana atu o te kaitono, mo te kore tononga atu ranei i roto i nga ra i whakaritea ai, na te ahua mate na te ngaro ranei o te kaitono penihana (mehemea kaore i waho atu o te koroni) na tetahi atu take tika ranei:
(2.) I whakakorea atu mo te kore maunga atu o te tiwhikete-penihana, na te ngaronga o taua tiwhikete i kore ai e mauria atu:
page 6

Engari,—

(a.) Kaua te Kaiwhakawa Tuturu, kaua hoki nga Tiei Pi ranei e ahei ki te whakaputa kia rua rawa warati hou ki taua tangata tango penihana ano;
(b.) Kaua hoki e whakaputaina he warati pera mehemea kaore e tonoa atu ana i roto i nga ra tekau ma wha i muri i te ra i mana kore tuatahi ai taua tiwhikete-penihana.
41. Ko te utunga e whakahuatia ana i roto i tetahi warati pera me tika kia utua i roto i nga ra tekau ma wha o muri tata tonu iho o te ra i whakaputaina ai, i runga i te tae a tinana atu o te kaitango penihana e whakahuatia ana i roto, me te mau atu hoki i te warati, hui atu ki te tiwhikete-penihana (mehemea kaore he kupu whakahau ke i roto i te warati), ki te Rangatira ano o te Poutapeta e whaka-huatia ana i roto i te warati.
42. Ki te kore e whakaritea katoatia nga tikanga o te tekiona o mua tata tonu ake i tenei, ka meingatia kua mana kore te warati, a kaua rawa e utua te moni e whakahuatia ana i roto.
44.

I raro ano i nga tikanga e whakaritea ana, me te tukunga atu ki te Rangatira o te Poutapeta o te warati i runga i nga huarahi e whakaritea ana, he mea haina e te Kaiwhakawa Tuturu, ka ahei te utu atu ki tetahi minita, Tiei Pi, tetahi atu tangata totika ranei e whaka-huatia ana i roto i taua warati, hei painga mo te tangata tango peni-hana.

Ko taua tu warati ka taea te whakaputa e tetahi Kaiwhakawa Tuturu ina marama ia he mea tika kia pera, i runga i te whakaaro ki te koroheketanga, ki te ahua moumou moni ranei o te tangata tango penihana, i runga ranei i tetahi atu tikanga.

45. Mehemea kei roto i te whare-herehere, kei roto ranei i te whare-porangi, kua puta atu ranei ki waho o te koroni te tangata tango penihana i te wa i tae ai ki te ra hei utunga mo te moni a marama, kei reira me muru aua moni.