.jpg)
Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1892, 1893, 1897, 1898, 1899.
He Ture hei whakawhiwhi moni hei Hoko Whenua Maori hei whakangawari hoki i nga tikanga e riro ai aua Whenua ki a te Kuini
He Ture hei whakawhiwhi moni hei Hoko Whenua Maori hei whakangawari hoki i nga tikanga e riro ai aua Whenua ki a te Kuini.
Na Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paramete i runga ano i tona mana, ara:—
| 1. | Ko te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Hoko Whenua Maori, 1892." | ||||||||
| 2. | "Whenua Maori" tona tikanga ko ia whenua i roto i te koroni e puritia ana e nga Maori kua oti nei te whakatau nga take e te Kooti Whenua Maori, kua whakataua ranei i runga i tetahi atu huarahi. | ||||||||
| 3. |
A kia ahei ai te whakawhiwhi moni hei utu i nga utunga moni e whakamana nei e tenei Ture, ka ahei te Minita Whakahaere o nga Moni o te Koroni a nga wa e hiahiatia ai, a i runga i te whakamananga a te Kawana i roto i tona Kaunihera kia peratia, ka ahei ia ki te nama moni mai i ia tau i roto i te toenga o nga moni o nga kaute moni e whakahuatia ana i roto i te Wahi VIII. o "Te Ture Whakawhiwhi Moni kawanatanga 1891," i roto ranei i te Kaute o nga Moni Mahi Nunui, te nama katoa te nama ranei i tetahi wahi o aua moni i roto i aua kaute, te nama ranei i roto i tetahi peeke i tetahi atu hunga whakahaere moni ranei, i tetahi i etahi tangata ranei, erangi kaua ia e neke atu i te rima tekau mano pauna e nama i roto i ia tau, me era atu moni e whakaritea ana e te Paremete. A ma taua Ota tonu a te Kaunihera a te Kawana e whakamana te hunga e whakahaere ana i aua moni, te Minita Whakahaere ranei o nga Moni o te Koroni, kia ahei ai ki te nama atu i etahi o aua moni e whakahaerea ana e ratou, engari kaua e hipa ake i nga moni e whakahuatia ana i roto i taua Ota a te Kaunihera a te Kawana. |
||||||||
| 4. | A hei punga mo aua moni e nama peratia ana, hei utu ranei mo nga whenua Maori e hokona ana i ia wa mo te taha ki a te Kuini, ka ahei te Minita Whakahaere o nga Moni o te Koroni i runga ano i te whakamana a te Ota i roto i taua Kaunihera ki te hanga ki te tuku page 2 moni pukapuka ko tonga ingoa nei he tipenetua mo nga moni kaua ia e neke ake i te rima tekau mano pauna i roto i ia tau, haunga ia nga whakaritenga i roto i te tekiona rima. |
||||||||
| 5. | A me penei nga tikanga mo nga Tipenetua—
|
||||||||
| 6. | Ko te moni e whakahuatia ana i roto i tetahi tipenetua e whakaputaina ana i raro o tenei Ture, me nga inatareti e hua mai ana, me tau ki runga a me utu i roto i nga moni Huihui o te koroni. | ||||||||
| 7. | Mehemea kahore i whakaputaina katoatia nga tipenetua i whakamana kia hanga kia whakaputaina i roto i tena tau, ka ahei te Minita Whakahaere o nga Moni o te Koroni i muri iho te whakaputa tipenetua hei whakapau i era kihai i whakaputaina, apiti atu ki nga tipenetua i whakamana ki whakaputaina i roto i taua tau. | ||||||||
| 8. | Mehemea ka tae ki te wa e tika ana kia utua tetahi tipenetua i whakaputaina i raro i tenei Ture, ka ahei te Minita Whakahaere o nga Moni o te Koroni, mehemea e pai ana ia, a ki te whakamana hoki e te Ota i roto i te Kaunihera, ka ahei ia ki te whakahou i aua tipenetua i etahi ranei o aua tipenetua kia rite ano te maha o nga moni ki nga tipenetua tawhito, a me kaua e roa atu i te whitu tau e mana ana timata atu i te wa i whakaputaina ai. | ||||||||
| 9. | Ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunihera i ia wa ki te whakahau kia whakawhitia aua tipenetua i whakaputaina i raro i tenei Ture hei moni i hanga i whakaputaina hoki i raro i "Te Ture Whakatopu Moni o Niu Tireni, 1877," me "Te Ture Whakatopu Moni, 1884." | ||||||||
| 10. |
Ko nga hoko whenua Maori kua whakahaerea mo te taha ki a te Kuini, i muri iho i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maihe o tenei tau ka whakahaerea ranei a muri ake nei, ka ahei te utu ki te moni i nama i raro i tenei Ture, me utu ranei i runga i te whakaae a nga kaihoko ki te tipenetua i whakaputaina i raro i tenei Ture. Otira e kore e whaimana kia whakahaerea he hoko whenua Maori i raro i nga tikanga o tenei Ture, engari ano ma nga Apiha e whakaritea ana e te Kawana mo aua mahi. |
||||||||
| 11. | Ko nga utu mo te ruri o tetahi whenua Maori e ruritia ana i ia wa i raro i te tohutohu a te Kairuri Tumuaki ahakoa e meatia ana kia hokona aua whenua e te Kuini kahore ranei, hei utu ranei mo te ruri page 3 mo te taha ki nga Maori kia ahei ai ratou te whakahaere i tetahi tikanga i roto i to Kooti Whenua Maori, ka ahei te utu ki te tipenetua e whakaputaina ana i raro i tenei Ture, kia rite ano ia te moni o aua tipenetua ki nga utu mo to ruritanga; a ko nga ruritanga katoa e utua peratia ana ka kiia kua utua ki te moni ara mo runga i nga tono kia utua atu ano aua moni, me te rehitatanga ranei i te taunaha nama moni ki runga i aua whenua. |
||||||||
| 12. | Ki te mea ka hokona tetahi poraka whenua Maori i nga tangata Maori maha atu i nga tangata tokoono e topu ana a ratou hea, ka ahei to Minita Whakahaere o nga Moni o te Koroni ki te tuku tipenetua i whakaputaina i raro i tenei Ture ki te Tari o te Kaitiaki mo te Katoa, a ko te rahi o nga moni o aua tipenetua me kaua e hoki iho i te hawhe o nga moni o nga hea pera, me pupuru e te Kaitiaki mo te Katoa hei oranga ake ake mo era tangata katoa e hoko ana a i neke ake i te rau pauna nga moni ma ia tangata o ratou o nga moni e meatia ana kia utua mo aua poraka whenua, ko aua tipenetua e tukuna peratia ana ki te Tari o te Kaitiaki mo te Katoa ka herea kia kaua e taea te hoko, a e kore e pangia e te whakatau a tetai Kooti, e tetahi atu huarahi ranei o te Ture. | ||||||||
| 13. | Ko nga tipenetua e whakaputaina ana i runga i te mana o tenei Ture, ka ahei kia tukuna e te tangata nana ki tetahi atu tangata, engari me matua tuhi e ia tona ingoa ki tua o tana tipenetua, me tuhi e ia ki te aroaro o tetahi Kaiwhakawa Takiwa, Kaiwhakawa ranei o te Kooti Whenua Maori; a ka ahei ano hoki te Kaitiaki mo te Katoa ki te tango i aua tipenetua ano he moni e tukuna atu ana kia whakahaerea e ia mo etahi Maori, i raro i nga tikanga kua whakahuatia i te tekiona o mua ake o tenei. | ||||||||
| 14. | Ko nga here i runga i nga whenua Maori i whakaekea i mua i muri iho ranei i te mananga o tenei Ture e tetahi Karauna karaati, e tetahi Ota ranei a te Kooti Whenua Maori, e tetahi atu pukapuka take ranei o mua a muri ake nei ranei whakaputaina ai, ka ahei te unu i ia wa nga here katoa tetahi wahi anake ranei, te ki ranei e te Kawana kua mana kore aua here kia watea ai te hoko ki a te Kuini anake, a e kore e pa atu ki aua tu mahi nga tikanga o "Te Ture Whenua Maori, 1888," o tetahi atu ture ranei e mana ana i taua wa mo nga wetekanga here; engari ko taua wetekanga whakakorenga here ranei me watea ki te Karauna anake. | ||||||||
| 15. | Me matua whakaae rawa tetahi Tiati o te Hupirimi Kooti o te Kooti Whenua Maori ranei kia hokona te hea te take ranei ki tetahi whenua Maori o tetahi Maori e mana kore ana ki ta te ture, i te mea e hokona ana tona hea mo te Kuini, mehemea e hipa ake ana i te tekau pauna te utu mo te whaipaanga pera, e kore e whaitikanga kia pera mehemea e iti iho ana te moni. | ||||||||
| 16. |
Ka ahei te Kawana ki te panui ki roto i te New Zealand Gazette me te Kahiti mehemea kua timata te hoko i tetahi whenua Maori i Aotearoa i mua atu i muri ranei o te mananga o tenei Ture, me te whakahua ano taua whenua ki roto i taua panui, a i taua ra ano i puta ai taua panui, i tetahi atu ra ranei e whakaritea ana i roto i taua panui hei mananga mo taua panui, ekore e mana tetahi tangata i runga i te ture i waho atu i a te Kuini ki te hoko ki te tango ranei i tetahi take i tetahi hea paanga ranei ki tetahi whenua e whakahuatia ana i roto i taua panui, kia oti ra ano taua panui te unu te whakakore ranei e te Kawana. page 4
Ka ahei ano hoki te Kawana i runga ano i taua panui ki te whakakore i taua panui mo runga i nga whenua katoa, tetahi wahi ranei o aua whenua e mau ana i roto i taua panui, a i reira ano ka mutu te mana o nga tikanga o tenei Ture ki runga i aua whenua. Ko ia panui pera kua panuitia i te New Zealand Gazette me te Kahiti, a kaore ano kia unuhia taua panui, me kaua e whaimana me kaua e whaitikanga i te mea kua pahure te rua tau timata atu i te ra i panuitia tuatahitia ai taua panui. |
||||||||
| 17. |
Me tuku tonu e te Kairehita Takiwa Whenua o te takiwa e takoto ana nga whenua e whakahuatia ana i roto i taua panui he arai mo aua whenua mo te taha ki a te Kuini, me ona uri me ona kaiwhakakapi, ina tae atu ki a ia te tauira o taua Gazette e mau ana taua panui i roto, me pera ano te ahua o taua arai me nga tikanga kua whakaritea i roto i "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885." Ahakoa nga ture e mana nei i naianei ka ahei te Kairehita Tiiti i roto i tetahi takiwa Rehita i hanga i raro i "Te Ture Rehita Tiiti, 1868," tetahi Kairehita ranei o te Kooti Whenua Maori ki te ki e kore ia e rehita i tetahi tiiti, pukapuka whakaaetanga, tetahi pukapuka ranei e pa ana ki tetahi whenua mehemea e poka ke ana nga tikanga i tetahi panui kua kiia ake nei. Ka ahei ano te whakakore i aua arai kua whakaritea nei ikonei, a ka ahei ano hoki te uru i nga arai mo te rehita i tetahi tiiti, pukapuka whakaaetanga, pukapuka ke atu ranei, i runga i te pukapuka whakaae a te Minita o te Karauna mo taua wa. A kia puta ra ano taua pukapuka whakaae ka kiia i runga i nga tikanga o "Te Ture Arai Hoko Tahae Whenua Maori, 1881," e kore e mana aua tiiti, pukapuka whakaaetanga, pukapuka ke atu ranei, e kore hoki e mana taua hoko. |
||||||||
| 18. |
Timata atu i te ra i panuitia ai tetahi panui i raro i nga tikanga o te tekiona tekau ma ono o tenei Ture, ka pera ano te mana o te Kuini, me nga tangata e whakahaere ana mo te taha ki a ia, me tona mana e mana mai nei i nga ture whakahaere tikanga mo te pananga atu o nga tangata e noho pokanoa ana i runga i nga whenua o te Karauna, haunga anake ia mo nga Maori e whaitake ana e noho ana ranei i runga i te whenua. Engari e kore tenei tekiona me nga tekiona e rua o mua ake nei e pa ki tetahi take, paanga ranei i hokona tikatia ki ka te ture, ki te tangata ranei e noho tika ana i runga i tetahi whenua i mua, i te wa ano hoki i panuitia ai tetahi panui pera. |
||||||||
| 19. | Ka ahei te Kawana i raro i te Ota o te Kaunihera ki te whakahau kia hokona atu ki te Maori tetahi Whenua Karauna kua hokona tera ranei e hokona a muri ake nei, i runga i te utu me nga tikanga here e pai ai te Kawana ki te whakarite i roto i taua Ota o te Kaunihera, i roto ranei i tetahi Ota o muri iho. | ||||||||
| 20. | I muri tata ara kaua e nuku atu i nga ra e rua tekau i muri mai o te whakatuwheratanga o te Paremete i ia tau i ia tau, me whakatakoto ki the aroaro o nga Whare e rua—
|
||||||||
| 21. | Ko "Te Ture Hoko a te Kawanatanga i nga Whenua Maori, 1877," me "Te Ture Whakatikatika, 1878," i te Ture Hoko a te Kawanatanga i nga Whenua Maori, ka whakakorea atu e tenei Ture. | ||||||||
| 22. | Me mutu te mana o tenei Ture i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maihe, 1897, mehemea ra kaore i whakakorea wawetia i mua mai o taua wa. |
