[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]
page 1
Niu Tireni.
Ture Mahi Tio.
He Ture hei whakatopu hei whakatika i nga ture e pa ana ki nga Mahi Tio.
Na Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga ano i tona mana ara:—
1. | Ko te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Mahi Tio, 1892." | ||||
2. | Kahore he mea e mau ana i roto i tenei Ture e pa—
|
||||
3. |
I roto i tenei Ture, me ka kore e rereke i nga kupu o roto,—"Kaikohikohi" tona tikanga he Apiha Kaikohikohi o te Katimauta he Kaikohikohi Tuarua etahi atu Apiha Katimauta i tetahi turanga kaipuke. "Takiwa Tutaki" tona tikanga ko te wa e panuitia ana he wa kahore e tika i runga i te ture ki te tango i tetahi ahua tio, a e pa ana hoki ki nga wa ahakoa pehea te whakarereke te whakaroa ranei i te wa. "Apiha Tiaki Mahi Ika" tona tikanga a e uru mai ana hoki nga apiha i whaturia i raro i te tekiona ono o tenei Ture. "Kaititiro" tona tikanga ko tena Kaititiro i whakaturia i raro i tenei Ture; "Minita" tona tikanga ko te Minata o taua wa kei aia te tikanga o nga Mea Moana tetahi atu Minata ranei e whakaturia ana i ia wa e te Kawana hei whakahaere i nga tikanga o tenei Ture: "Tio kuao" tona tikanga ko nga tio kuao ko nga tio pakupaku e iti iho nei tona raununui i te rima inihi: page 2"Tio" tona tikanga ko nga tio katoa o ia ahua me nga hua pupu moana katoa e waiho ana hei kai a e panuitia ana i ia wa e te Kawana he tio i raro i nga tikanga o tenei Ture: "Whakaaturanga" tona tiknga ko nga whakaaturanga e tenei Ture e nga tikanga ranei: "Tango" tona tikanga I uru mai ano te patu te hopu te tango te haraku te tango ake te whakamatau ki te patu ki te haraku ki e tango ranei: "Nga Whenua e Paria ana te tai" tona tikanga ko nga wahi papa tahuna tatahi tahataha parenga wai ranei e paria ana e te tai i nga tai nunui: "Paringa Tai" tona tikanga ko tetahi wahi o te moana o tetahi awa ranei e paria ana e timungia ana e te tai e nga tai ahua nunui: "Mahi" I uru mai ki tenei nga "whakamatau ki te mahi" te "awhina ranei ki e mahi." "Wai'" tona tikanga ko nga waitai katoa i roto te koroni i nga takutai ranei me nga turanga kaipuke o te koroni, i tetahi awa waitai ranei a e toru maero te pamamao ki waho o te koroni. |
Whakahaere.
4. | Ko nga whakahaere o tenei Ture kei raro i te tohutohu o te Minita o ia wa kei aia nga tikanga whakahaere o nga Mahi Moana, tetahi atu Minita ranei he mema nei ia no te Kaunihera Whiriwhiri o te koroni e whakaturia ana i ia wa e te Kawana hei kai whakahaere mo nga tikanga o tenei Ture. | ||||||||||||||||||||||||||||||
5. | Ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunihera i ia wa ki te hanga tikanga e whai mana ai puta noa i te koroni, me te whakamaro i nga tikanga ki tetahi wai ki nga wahi ranei e whakaaturia ana i roto i te koroni hei whakarite mo enei tikanga i raro iho nei ara.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
6. |
Ko te mahi ma nga Kaikohikohi Katimauta me nga Kaititiro o ratou i roto i te koroni he titiro mehemea kei te whakamana nga tikanga o tenei Ture a hei whakarite mo tena me whai mana a ia tangata o ratou a ka ahei ano hoki te whakahaere i nga mana katoa e tukuna ana e tenei ture mo taua mahi: Ka ahei te Kawana i ia wa te whakatu i tetahi tangata hei Kaititiro mahi tio i raro i tenei Ture, a ka ahei ano hoki te whakatu me te pana i ena kaiawhina o nga Kaikohikohi Katimauta, me etahi atu o aua apiha kaimahi ranei, etahi atu tangata ranei i whakaaro ai ia he mea tika kia tino mana ai te whakahaere i nga tikanga o tenei Ture, a ko ratou katoa ano, hui, atu ki nga Kaikohikohi Katimauta me nga Kaititiro kua kiia ake nei, ka kiia he Apiha Titiro Mahi Ika i Whakaturia i raro i tenei Ture. |
Tiuti mo nga Tio e tukuna ana ki Tawahi.
7. | Timata atu i te wa e mana ai tenei Ture, me kohi me utu ki te Kuini i te Tari Katimauta, te utu kia kotahi hereni mo ia 112 pauna taimaha o nga tio i roto ano i ona anga, e tukuna atu ana i Niu Tireni ki whenua ke, me kohi aua utu i raro i nga tikanga kua whakatakotoria i "Te Ture Whakatopu i nga Ture Katimauta 1882." |
Poti Mahi Ika.
8. | Ko nga poti katoa e mahi ana i te mahi tio me raihana a hei whakarite mo tera tikanga ko nga poti katoa kihai i rite o ratou tana kia taea ai te rehita i raro i tetahi Ture e pa ana ki te rehita Kaipuke o Ingarangi ka whakaurua ratou ki te rehita mo nga poti mahi ika moana e te Kaikohikohi Katimauta i te turanga kaipuke o te wahi e whakamahia ana aua poti, ki te turanga kaipuke ranei e pa tata ana ki taua wahi; erangi ekore taua rehita e tuku e tango e pa ranei ki tetahi paanga take ranei ki tetahi poti mahi ika moana.
|
||||||||||
9. | Ko te rangatira kaiwhakatere o aua tu poti katoa, me kawe tonu i tana raihana i whakaputaina i raro i tenei Ture i runga i tona poti, a mehemea ka poka ana tikanga i nga tikinga o tenei tekiona a kahore e whakina mai tetahi kupu marama i kore ai he raihana i runga i tona poti, a ki te kitea e korero teka ana ia, ka ahei kia whiua kia utua e ia nga moni kaua ia e nuku atu i te rua tekau pauna mo ia hara ona. | ||||||||||
10. | I runga i nga whakahaere whakawa katoa mo nga hara i runga i tenei Ture ki runga i te tangata nona te poti, ki te kaiwhakatere ranei o tetahi poti, ki tetahi tangata ranei e mahi ana i runga i taua poti kua rehitatia kua tuhia ranei ki te pukapuka rehita mo nga poti mahi ika moana, a i runga i nga whakahaere whakawa katoa kia utua nga whiu mo te takahi i nga tikanga e tetahi o aua poti, ko taua rehita, ko te rehita ranei i raro i tetahi Ture e pa ana ki te rehita Kaipuke o Ingarangi, ki nga poti ranei kua rehitatia i roto i taua rehita, ka kiia tonutitia ko nga tangata kua rehitatia ki roto i taua rehita i tetahi wa he tangata nona taua poti, ka kiia tonutia ko nga page 5tangata tonu tera no ratou taua pooti, a he poti mahi ika moana taua poti i raro i nga tikauga [sic] o tenei Ture. | ||||||||||
11. | Ko tetahi Kaikohikohi Katimauta, Kaititiro ranei me tetahi tangata hoki i whakaturia i runga i nga tikanga kua kiia ake nei, kua whakamana i konei hei whakamaro i nga tikanga o tenei Ture, me te whakahaere ano hoki i nga mana o tetahi pirihimana, a ka ahei ano hoki te whakahaere e ratou enei mana i raro iho nei ara:—
|
Nga Papa Tio Maori.—Nga Raihana Noa Nei.
12. |
Ka ahei te Kawana i ia wa te panui i tetahi hokorutanga nga manga moana me nga paringa tai o te koroni he papa mahinga Tio i raro i tenei Ture, a ka ahei ana hoki te wehewehe i aua mahinga tio kia pena ena wehewehenga i runga i nga tohu wehewehe, me te whakaatu i nga wehewehenga o aua papa tio e tika ana e he ana hoki i runga i te ture te tango i aua tio. Ko aua papa tio katoa me nga wehewehenga o aua papa tio me whakaatu marire ki te tohu pera ano me nga huarahi e whakaaturia ana i roto i te tekiona tekau ma whitu mo runga i nga papa whakatipu tio i runga ano i nga huarahi e whakaaturia ana. |
13. | Ka ahei te Kawana i ia wa te hanga ture whakahaere mo te tuku raihana mo te mahi tio i runga ranei i nga papa tio o te moana i runga ranei i nga whenua e takoto ana ki waho atu o te paringa tai a tera e panuitia kua puare hei mahinga tio, mo nga tau kaua ia e neke atu i te kotahi tau i runga i te utu i te tau kia tekau hereni mo taua mahi tio. |
14. | Ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunihera i ia wa i ia wa ki te panui i tetahi kokorutanga moana, ngutuawa, wahi wai tai pari ranei i te koroni e tata ana ki tetahi pa Maori kainga ranei hei wahi mahinga tio mo nga Maori anake hei kai ma ratou i nga wa katoa, ahakoa nga tikanga ke o tenei Ture; me ahei hoki te Kawana ki te whakarite tikanga hei arai i nga Maori kia kore ai e ahei ki te hoko i page 6nga tio o taua wahi, kia tiakina paitia ai taua kokorutanga, ngutu awa, wai tai pari ranei kia ora ai nga tio, hei arai hoki i nga tangata haere pokanoa atu. |
Papa Whakatupunga Tio Nga Raihana E Tukua Ana I Runga I Te Whakaae.
15. |
Ko te tangata e noho ana i runga i tetahi whenua e takoto ana i te taha moana i tetahi awa moana ranei ka ahei i runga i te whakaae a taua tangata te tona ki te Kaikohikohi Katimauta o te turanga kaipuke tutata te wahi tutata ranei kia homai tetahi raihana whakaae kia hanga kia whakatupuria tetahi papa tio i tetahi wahi tutata ki uta a e hangai ana ki aua whenua, a ka ahei hoki te Minita i runga i te ripoata a taua Kaikohikohi Katimauta i runga i tetahi tono pera te tuku i tetahi raihana ki te kaitono i runga i nga tikanga i runga hoki i te utu i nga moni reti i pai ai ia. Ko tetahi tangata e riro mai ana i aia tetahi raihana whakaaetanga a te Minita i runga ano i taua ahua, ka ahei te hanga te whakatipu i tetahi papa tio ki te wahi e pa tata ana ki uta a e hangai ana ki tetahi whenua Karauna a e hangai ana hoki a e tata ana ki te moana ki etahi wai moana ranei. |
||||||
16. |
Ko te tangata e hanga ana e whakatipu papa tio ana, ka ahei te pupuri e ana kaiwhakakapi kaiwhakahaere me ana e mea ai, me te pupuri ano mo te wa kaua e nuku atu i te rua tekau tau, i runga ano i ta te Minita i whakaaro ai he tika, hei kairihi mo tana whenua, ki te pau nga tau o tona raihana, a ki te whakaaetia e te. Minita, ka ahei te whakahou ano tana raihana mo tetahi atu wa kaua e roa atu i te rua tekau ma tahi tau, i runga hoki i nga utu e whakaritea ana e te Minita. Erangi ko te hanganga me te whakatipunga i taua papa tio kua kiia ake nei ekore e waiho tena hei huarahi riro tonu atu mo te mana me te take mo te noho o taua whenua moana, heoi nei mo nga tikanga anake kua kiia ake nei, ekore ano hoki taua hanganga taua whakatipunga papa tio e arai i te whakahaere i tetahi mana o ia ahua i runga i te taha ranei o taua whenua moana, i raro ano ia i nga tikanga o tenei Ture. |
||||||
17. | Ka ahei te Kawana i ia wa i runga i te ota a tuhituhi i raro i tona ringa te whakakore i tetahi raihana i tukuna i raro i te tekiona tekau ma wha, ara mehemea e marama ana ki aia kihai taua kaipupuri raihana i whakaaro ai ia, ana ranei i mea ai, i timata i runga i ta te Kawana whakaaro te hanga me te whakatipu papa tio e mau ana i roto i tana raihana i nga tau e toru timata mai i te ra i tuhia ai, a i reira ano ka mutu nga mana me nga take katoa e whaaturia ana e tukuna ana e taua raihana. Erangi ia me matua tuku panui mea tuhituhi e te Kawana ka tukuna tana ota ki te tangata e tika ana i tena wa kia riro i aia tana raihana, a ki te mea ka kore e kitea e ia, me whakahau e ia kia panuitia taua panui ki roto i te Gazette kia rua panuitanga i roto i nga wiki e rua, a kaua ano hoki tetahi ota pera e hanga kia pahure rano te marama kotahi i muri iho o te tukunga o taua panui timata mai ranei i te ra whakamutunga o taua panuitanga ki roto i te Gazette. | ||||||
18. |
Ko te tangata kei aia tetahi papa whakatipu tio me whakatu e ia ki runga i tetahi wahi ehara nei i te whenua ake o tetahi tangata etahi pou tohu ranei e whakaaetia ana e te Kaikohikohi Katimauta o te turanga kaipuka tutata hei tohu kia tino mohiotia ai hoki nga rohe o aua papa tio. page 7Ki te mea tera etahi papa tio ekore e ahei te tohu ki te pou ki tetahi atu mea ranei i uta me whaitohu aua papa tio ki te tohu ki etahi tohu ranei e manu ana i runga i te wai i runga ano i nga mea pera e whakaae ai te Kaikohikohi Katimauta kua kiia ake nei. |
||||||
19. | Ko nga raihiana katoa e whakaaetia ana i raro i tenei Ture
|
||||||
20. |
Ka ahei tetahi Kaikohikohi Katimauta Kaititiro ranei i runga i te whakaae a te Minita i runga i te tuhituhi i raro i tona ringa te whakamana i tetahi tangata e whakaingoatia ana i roto i aua tuhituhi te tango tio me nga kuao tio i runga i nga papa tipuranga tio hei whakatiputipu ki runga i etahi papa tio e hangaia ana e taua tangata erangi ia kia whitu nga ra e panui ana ka tangohia aua tio aua kuao tio ranei ki roto i te nupepa e tuhatuhaina ana i tena takiwa me te whakaatu ano i roto i taua nupepa i te wahi e tangohia ai aua tio me te wahi e kawea ai aua tio. Ko te tangata e tango ana e mahi ana, ko tetahi tangata ranei kei aia tetahi raihana e mohio ana e whakahau ana ia e tuku ana ranei kia tangohia kia mahia nga tio, haunga ia i runga i te huarahi kua whakamana e tenei tekiona, ko nga tio e tangohia peratia ana ka ahei kia whiua aua tangata ki nga whiu katoa me ona tukunga iho pera ano me tona taunga kia whiua ano kihai i pahitia tenei tekiona. |
||||||
21. | Ko ia tangata e tino pokanoa ana ki te whakakino ki te tango i nga papa tio kua hanga a kahore i whakaae te tangata nana taua papa tio ka ahei kia whainatia kia kaua e iti iho i te rua te kau hereni, kaua e nuku atu i te rima tekau pauna apiti atu hoki ki tetahi moni mo tana whakakinonga i taua papa tio e ai te titiro a nga kaiwhakawa e tika ana kia utua e ia mo tana mahi kino. | ||||||
22. | Kahore he tikanga i roto i tenei Ture hei arai i tetahi tangata e whai whenua ana i te takutai e hiahia aua ki te hanga papa tio, a ka ahei noa atu taua tangata ki te mahi pera i raro i nga ritenga o tenei Ture. |
Nga Papa Tio
23. | Ko ia tangata e mahi ana i runga i tana mohiotanga i roto i tetahi wahi mahi tio enei mea e whai ake nei:—
|
||||||||||||
24. | Ko ia tangata e tango pokanoa ana i runga i tewhea ahua mahi nga tio e takoto ana i tetahi papa tio i waho atu o te timunga tai, e haraku tio ana, e hao ana ranei ki te kupenga pera hei tango tio, ahakoa e whiwhi tio ana kahore ranei, e tango ana ranei i nga tio hei hoko atu mana i te mea hoki kahore tona raihana i raro i tenei ture heoi ka ahei kia whainatia i tetahi whiu kaua e neke atu i te rima pauna. | ||||||||||||
25. | Ko ia tangata whai raihana e tango pokanoa ana i nga tio kei tetahi papa tio kahore ano kia whakapuaretia hei mahinga tio, ka ahei kia whainatia kia kaua e neke ake i te ruatekau pauna me te whakakahore tanga hoki o tana raihana. | ||||||||||||
26. |
Ko ia tangata i a ia e mahi tio ana i nga wahi mahinga tio i runga i ta te ture ritenga a ka tango ka hapai mai i nga kuao tio, mea ririki ranei a kahore e ata whakahoki atu i roto i nga haora e ono ki ana wahi i tangohia mai ai, ka ahei kia whainatia kia kaua e nuku atu i te tekau pauna. Erangi kahore e pa tenei tikanga ki tetahi tangata e tango tika ana i nga tio, tio kuao ranei hei whakatupu tupu pera. |
||||||||||||
27. | Ko te wahi o te takutai e pa nei nga raihana e korerotia ra mehemea kahore i roto i te toputanga o tetahi paro, kaute ranei i raro i te ture tera c kiia i raro i nga mana o te ture kei roto i te paro kaute ranei c tutata ana, kei roto i era paro kaute ranei mehemea he maha atu. | ||||||||||||
28. | Ka ahei te Kawana i raro i te tohutohu a te Minita ki te whakarereke i tetahi raihana e tukua ana i raro i tenei Ture, kua tukua ranei i raro i tetahi atu Ture i mua kua whakakahoretia e tenei, ka, ahei hoki te whakaputa i te raihana hou ki te hunga whai raihana ki tona kai whakarite ranei hei riwhi mo tera, hei whakamana hoki i nga ritenga i raro i te tukunga raihana ki tana hunga ra. |
Nga Whiu.
29. | Ko ia tangata e tango tio ana i roto i te takiwa tutaki ka ahei kia whainatia kia utu i te moni kia kaua e nuku atu i te rua tekau pauna, kia kaua e iti iho i te rua tekau hereni.page 9 |
30. |
Ko ia tangata i roto i te takiwa tutaki e hoko ana e whakaari ana mo te hoko, e tango ana ki aia takoto ai nga tio kua tangohia pokanoatia i raro i nga ritenga o tenei Ture, ka ahei kia whainatia mo ia hara pena kia kaua e neke atu i te ruatekau pauna. Engari e kore e tau te whiu ki te tangata i raro i tenei wahi o te Ture mehemea e whakaatu marama ana ia ki te Kooti ko ana tio e hokona nei, e whakaaria nei he mea hoko, he mea rongoa i roto i nga oko i waho atu o te Koroni. Kaua hoki e meingatia kua hara te tangata i raro i tenei tekiona, mo tana tukunga tio hei hoko, i roto i nga ra tekau ma wha, o te timatanga atu o te takiwa tutaki mo aua tio, mehemea ra ka taea e ia te whakaatu tika atu ki te Kooti, ko aua tio e kiia ana i tukuna mo te hoko, he mea kohi aua tio i mua ke i te wa i timata ai taua takiwa tutaki. |
31. | Ko nga whiu katoa i raro i tenei Ture mo te tango pokanoa hoko hoko, pupuri whakaari mo te hoko i nga tio i roto i te takiwa tutaki ka ahei ana ano kia whakarereketia taua takiwa tutaki. |
32. | Ko ia whakahaerenga e whakarite ana i tetahi whaina mo nga takahanga o te Ture nei, ka ahei te whiu i ana hara katoa mehemea ka mau tonu ana hara ki tetahi whaina kaua e nuku atu i te rima pauna mo ia ra, wahi ra ranei e mau tonu ana tana. hara. |
33. |
Ka ahei ia kaikohikohi kaititiro ranei kua whakaturia i raro i tenei Ture, tetahi katipa ranei ki te tango ki te hopu i nga mea, kupenga aha ranei a tetahi tangata e takahi ana i nga ritenga o tenei Ture, ahakoa kua whai warati kahore ano ranei, me te hopu hoki i nga tangata e hara ana mehemea kahore ia e mohio ki o ratou ingoa kainga hoki ahakoa waraati kore whai waraati ranei. Mehemea ka pai te kaitiakai o te whareherehere, rakapa, teihana pirihimana ranei ki te tuku atu i tetahi tangata kua hopukia mo te takahanga i nga ritenga o tenei Ture ka ahei ano ia ki te pera erangi me matua homai e taua tangata te moni kotahi te kau pauna me peere ranei ki te aroaro o tetahi Kaiwhakawa kia utua tetahi moni pera ano, a ki te kore e hoki mai taua tangata kua mau ra i te wa kua whakaritea mo te whakawakanga, puritia rawatia taua moni, ka ahei ano hoki ki te whakawa i te hunga peere kia utu ia i te moni i whakahuatia ra. |
34. | Nga tio katoa e tangohia pokanoatia e whakaaria ana mo te hoko e hokohokoa ranei, me nga kete takotoranga aha ranei me nga poti, haraku kupenga mea tango tio na te hunga pokanoa ka ahei kia puritia rawatia, kia pewheatia ranei i raro i ta te Minita i pai ai ki te tohutohu. |
35. | Ko nga pirihimana, katipa me etahi atu hoki mehemea e tonoa ana kia awhina tetahi Kaikohikohi Kaititiro ranei, tetahi apiha ke ranei kua whakaturia i raro i tenei Ture, kaua ratou e turi erangi me awhina me tautoko i taua apiha whai mana iaia e whakamana ana e hapai ana i nga ritenga katoa o tenei Ture. |
36. |
Mehemea e whai take ana tetahi Kaiwhakawa ki te whakaaro i runga ranei i te kupu oati kua takahia nga ritenga o tenei Ture ka ahei ia i raro i te waraati i raro hoki i tona ringaringa me tona hiiri ki te whakamana i tetahi apiha kua whakaturia i raro i tenei Ture, tetahi katipa ranei kia haere ki te tomo ki roto ki tetahi kainga whare ranei ki te titiro mehemea kua takahia nga ritenga o tenei Ture. page 10A ka ahei taua tangata kua whakamana nei i roto i nga haora i muri o te rerenga ra tae noa ki te toremitanga o te ra kia haere ki te titiro i tetahi whare haapu, toa teneti kainga ranei me te tango me te hari i nga kupenga mea aha ranei. |
37. | Ko ia tangata e patu ana e whakatete ana e arai ana i tetahi apiha i aia e mahi ana i nga ritenga whakahaere o tenei Ture ka ahei kia whainatia mo ia hara tetahi whaina kia kaua e nuku atu i te tekau pauna. |
38. | Ko ia tangata e turi ana kahore e whakamana ana i nga ritenga o tenei Ture, e takahi ana ranei i etahi i ona ritenga ahakoa kaore ano kia whakahuahuatia te whiu mo taua he, ka ahei kia whainatia i tetahi whaina kaua e nuku atu i te ruatekau pauna. |
39. | Ko ia tangata kua tau te hara tuarua, tuatoru ranei i raro i tenei Ture me whakakore atu i tono raihana a kaore e hoatu he raihana hou ki aia erangi kia pahemo nga tau a toru. |
40. | Ko ia tangata kaore i whakamana e tango pokanoa ana e pupuri ana ranei i tetahi pou, kohatu pouto, tohu maka ranei hei tohutohu i nga rohe o nga papa tio, ka whakakino ranei i aua mea ahakoa kei uta kei roto ranei i te wai ka kiia kua hara ia i raro o tenei Ture a ka ahei kia wharehereheretia kia whakamahia ki nga mahi taimaha mo tetahi wa kaua e roa atu i te rua tau, a mehemea he raihana tona me whakakore i tona raihana a e kore hoki e hoatu he raihana ki aia i raro i tenei Ture a muri atu. |
Tikanga Whakahaere Whakawa.
41. | Ko nga hara ki tenei Ture e meatia ana kei te takutai kei waho atu i roto i te toru Maero o te moana ka kiia he hara i roto i te koroni a mehemea kei waho i te mana o nga Kooti ka kiia i hara aua hara kei te tuawhenua kei te wahi e noho aua te hunga hara. |
42. |
Ko nga whakawa me nga whiu hara i raro i tenei Ture me ki penei e haere ana i raro i te ingoa me te mana o te Minita, o tetahi Kaikohikohi Kaititiro ranei, Apiha o nga Pirihimana, apiha whakahaere tikanga ranei i raro i tenei Ture a e ahei ana kia whakawakia i roto i te takiwa e kitea ana e hara ana tetahi tangata ki taua Ture. Kei taua whakawakanga whakahaerenga ranei me whakaatu i te hara I raro i nga kupu o tenei Ture. |
43. | Ka kitea he tio kei tetahi tangata e takoto ana i roto i tetahi takiwa tutaki ka kiia he takahanga Ture tona whiwhinga ki aua tio ra otiia ma te whakaatu marama ano i te tikanga i whiwhi ai ia ki aua tio e kore ai e tau te he ki aia. |
44. | Ko ia whakataunga whiu i raro o tenei Ture ka kiia he whakahaere whakamutunga ahakoa hiwhiri, kirimina ranei mo taua take e whakawakia ana a e ahei ana te whakahua i aua whakahaere hei arai i etahi atu whakahaere. |
45. | E kore e ahei kia mauria etahi whakahaerenga i raro i Tenei Ture ki roto ki te Hupirimi Kooti i raro i tetahi pukapuka whaimana whakarite i te wahi hei whakawakanga. |
46. | Ko nga hara i roto i tenei Ture me whakawa me whiu i te aroaro o tetahi Kaiwhakawa Tuturu o etahi, J.P., tokorua maha atu ranei i raro i nga ritenga o te "Ture, J.P., 1882," a ko nga moni whaina e whakatau ana kia riro mai me tuku ki roto ki te kaute nui o nga moni o te koroni. |
47. |
Ko nga moni katoa e riro mai ana mo nga raihana mahi papa tio me tuku atu ki te ropu takiwa kei a ratou taua wahi o te takutai a ka kiia he moni mo nga mahi o taua ropu takiwa, a mehemea no te page 11Kuini taua takutai me tuku atu taua moni ki te kai tiaki moni o te ropu whakahaere i taua takiwa. Ma nga ritenga o tenei tekiona e whakamana te Kai Tiaki o nga moni o te koroni ki te utu ki te tuku atu i nga moni raihana me era tu moni ki te Kai Tiaka moni o taua ropu takiwa. A ko etahi atu moni me tuku ki roto ki te Kaute moni o te koroni. |
48. | Ka ahei te Minita ki te tohutohu kia tuhaina ki te hunga whaka hara tetahi wahi o te moni whaina kaua e nuku atu i te hawhe o nga whaina kua whakataua kia utua e te hunga e hara ana. |
Etahi Atu Ritenga.
49. |
Kaore e ahei te whakawa i nga whakahaere a tetahi Kaikohikohi Kaititiro ranei i a ia e mahi ana i raro i tenei Ture mehemea e kore e whakaara tau whakawa i roto i nga marama e toru i muri o taua whakahaere a te apiha e whakahengia nei. A me tuku whakaatu tuhituhi ki te kai karo kaua e iti iho i te marama kotahi i mua o te ra e timata ai te whakawa i aia mo tana mahi e whakahengia ana a ka ahei te kaikaro ki te whakaatu i nga ritenga o tenei Ture kei arai i taua whakawakanga a e kore e tau te he ki te kaikaro mehemea kua tika kua marama tana whakaatu i te ritenga o taua mahi, mehemea ranei kua tukua atu e ia tetahi moni e rite ana hei whakaea i te he o taua mahi. A he mea tuku atu ki te ringaringa o te Kooti i muri mai o te aranga o te whakawa. Mehemea ka tau te whakawa ki te kaikaro, ka whakamutua ranei e te kaitono tana whakawa, ka whakataua ranei te he ki aia, ka ahei te kaikaro kia utua mo ana moni katoa, a e kore e tika kia utu te kaikaro i nga moni o te whakawakanga mehemea kaore e whakaae te Tiati nana nei i whakawa tana keehi. |
50. | Ko nga Ture wahi Ture ranei e korerotia i raro nei kua whakakorea, erangi kahore e mana kore tetahi Panuitanga, Ota o te Kaunihera, ture whakahaere, whakatunga apiha, tukunga raihana aha ranei i meatia i mua atu i te mananga o tenei Ture:—
|
He mea whakahau, i taia e H. Titipere, Kai-ta Perehi a te Kawanatanga, Weringitana.—1892.
page break