Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1910.

Niu Tireni. — Kaiapoi Rahui

page 1

Niu Tireni.
Kaiapoi Rahui.

1910, No. 10.
He Ture hei whakatakoto tikanga mo te Rahui o Kaiapoi.

[21 o Noema, 1910.

Notemea ko te poraka whenua, tona nui e rua mano e ono rau e wha tekau eka, kei roto i te Takiwa Porowinitanga o Katapere e takoto ana, a e mohiotia ana ko te Rahui o Kaiapoi te ingoa, no te tau kotahi mano e waru rau e ono tekau ma rua me nga wa o muri iho, i raro i nga Ture e whakamana ana kia peratia, ka wehea a ka karaatitia atu hoki ki nga Maori e whai take ana ki taua whenua: A notemea ko nga Karauna Karaati i whakaputaina atu ki aua Maori i whakarite, inter alia, kia kaua tetahi tukunga o te whenua e uru ana ki taua Karaati i runga i te huarahi hoko, mokete, riihi, huarahi ke atu ranei, e mahia ki te kore i matua whakaaetia-a-tuhituhi i runga i tetahi kupu i tuhituhia iho ki runga ki taua pukapuka e te Kawana e tetahi atu tangata ranei i ata whakaturia e ia i ata whakamanaia ranei e te ture hei mahi pera: A notemea ko nga Maori no ratou taua whenua i raro i aua karaati me o ratou kai-riiwhi i roto i te taitara kua mahi—i etahi wa i muri mai i te whakaputanga o aua Karauna Karaati kua kiia ake nei—i etahi tuku-a-wira o te whenua i karaatitia i runga i te tikanga kua kiia ake nei, a kaore nei he kupu whakaae pera i tuhia ki runga: A notemea kua puta te kupu whakatau a te Hupirimi Kooti e ki ana kei te araitia atu aua tuku-a-wira e nga tikanga o nga karaati kua kiia ake nei, a kei te manakore hoki i runga i ta te tare; a i runga hoki i tana kupu whakatau kua whakahengia te whaimanatanga o nga taitara o etahi tangata kei a ratou nei i naianei etahi o aua whenua e pupuri ana, a kua timataria hoki he whakawa i roto i te Hupirimi Kooti mo runga i tena take: A notema e tika ana kia whakaturia he Komihana i raro i te Ture Komihana Uiui, 1908, hei uiui a hei ripoata hoki mo runga i nga tikanga e pa ana ki nga tuku-a-wira o ia o aua whenua, a mehemea hoki e tika ana kia whakamanaia etahi te page 2katoa ranei o aua tuku pera, a i roto hoki i tenei wa e takoto atu nei kia whakatarewatia nga tikanga whakahaere whakawa katoa kua timataria i naianei kua kiia ranei tera e timataria mo te taha ki aua tuku:

Na reira kua meinga hei ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, a i runga ano hoki i tona mana, ara:—

1. Ko tenei Ture me hua ko te Ture mo te Rahui o Kaiapoi, 1910.
2. Taea noatia te mutunga o te wa e mana ai tenei Ture ka pa enei tikanga e whai ake nei:—
(a.) Katoa nga whakaarahanga whakawa, nga take whakawa, me era atu ahua whakahaerenga whakawa ranei kei te takoto i naianei i roto i tetahi Kooti e aro ake ana tona putaketanga o taua whakawa i runga i te korenga i whai mana o tetahi wira i tukuna atu ai tetahi o nga whenua tetahi wahi ranei o nga whenua kua huaina i runga ake nei i mahia i runga i te kore i matua riro mai te whakaaetanga a te Kawana, a tetahi tangata ranei i ata whakaturia e ia i ata whakamanaia ranei e te ture, ki taua tuku i runga i nga huarahi kua kiia ake nei, tenei kua whakatarewatia.
(b.) Ko te whakatutukitanga o ia whakataunga kua oti nei te whakaputa mai mo runga i tetahi whakaarahanga whakawa pera, take whakawa pera, me ia atu ahua whakahaerenga whakawa pera ranei, tenei kua whakatarewatia.
(c.) Kaua tetahi mana tomo-atu-ano e whakatutukitia mo te taha ki tetahi whenua pera mo runga i te kiinga kei te manakore tetahi o aua wira kua kiia ake nei.
(d.) I ia whakaarahanga whakawa, take whakawa, me ia atu ahua whakahaerenga whakawa ranei e timataria ana a muri atu i te paahitanga o tenei Ture, a e whakahengia nei i roto i taua whakawa te whai manatanga o tetahi wira pera i runga i nga huarahi kua kiia ake nei, me whakaputa he whakataunga kia pera ano me te mea nei kaore he whakaaetanga a te Kawana a tetahi atu ranei o nga tangata kua kiia ake nei ki taua wira i whakahaungia e te ture kia whakaputaina.
3. Ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunihera ki te whakatu i tetahi Komihana i raro i te Ture Komihana Uiui, 1908, hei uiui a hei ripoata hoki mo runga i nga tikanga e pa ana ki nga tuku-a-wira o ia o aua whenua kua huaina i runga ake nei me nga whakahaerenga tikanga o muri mai nei e pa ana ki aua whenua, a mehemea hoki e tika ana kia whakamanaia etahi te katoa ranei o aua wira me etahi me te katoa ranei o nga tuku kua mahia e aua wira.
4.
(1.) Taea noatia te mutunga o te wa e mau ai te mana o tenei Ture, ko nga moni reti katoa tera e tau hei utunga i roto i taua wa mo runga i ia wahi o taua Kaiapoi Rahui e keremetia ana e puritia ana ranei e tetahi tangata i raro i tetahi tuku-a-wira o taua wahi me utu atu ki te Kaitiaki o te Katoa e te tangata e tau ana maana aua moni reti e utu.page 3
(2.) Nga moni katoa e utua peratia mai ana ki te Kaitiaki o te Katoa ka noho hei wahi mo te kaute huihui a te Tari o te Kaitiaki o te Katoa, me aua moni me nga itareti katoa ano hoki e hua ana i runga me purpuri e te Kaitiaki o te Katoa i runga i te tikanga tiaki mo te taha ki nga tangata me nga tikanga ano hoki tera e whakaaturia e tetahi Ture o te Runanga Nui a muri ake nei paahitia ai mo tera take.
(3.) Ka whiwhi te Kaitiaki o te Katoa i taua mana nei ano ki te tono kia utua mai ki a ia aua moni reti i runga i tetahi whakaarahanga whakawa, warati muru, huarahi ke atu ranei, i runga i tona ingoa ake ano tonu me te mea nei nona ake te whenua mo reira nei aua moni reti e tau ana hei utunga.
5. Ka mau tonu te whai manatanga o tenei Ture tae noa ki te toru tekau ma tahi o nga ra o Tihema, kotahi mano e iwa rau tekau ma tahi, a kaore ki ko atu.
page break