Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1910.

Niu Tireni. — Whakatikatika Reititanga

page 1

Niu Tireni.
Whakatikatika Reititanga.

1910, No. 60.
He Ture hei whakatikatika i te Ture Reiti, 1908.

[3 o Tihema, 1910.

Kua Meinga Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, a i runga ano hoki i tona mana, ara:—

1. Ko tenei Ture me hua ko Te Ture Whakatikatika Reititanga, 1910, a me panui tahi raua ko—me ki hoki he wahi no—Te Ture Reiti, 1908 (a muri ake nei huaina ai ko te tino Ture).
2. I roto i tenei Ture, ki te kore e ata marama kei te takoto ke atu i tena te whakaaro, ko nga kupu nei "whenua Maori," "whenua whiriihoura Maori," "whenua papatupu," "whenua Pakeha," me "Maori," tona tikanga ko te tikanga ano o ana kupu e mau nei i roto i te Ture Whenua Maori, 1909.
3.
(1.) Ko nga whenua papatupu ka watea atu i te reiti.
(2.) I tua atu i nga tikanga kua whakatakotoria ketia e tenei Ture, ko nga whenua whiriihoura Maori ka tau kia reitingia a ka ekengia hoki e nga tikanga o te tino Ture pera ano me nga whenua Pakeha.
4. Mehemea he whenua whiriihoura Maori kua tau atu ki tetahi Poari Whenua Maori ki te Kaitiaki ranei o te Katoa e kore te Poari te Kaitiaki o te Katoa ranei e tau kia utu i etahi reiti mo taua whenua e neke atu ana i nga moni rewenui i tuturu riro mai ki te Poari ki te Kaitiaki o te Katoa ranei i runga i taua whenua i roto i te wa i tau ai aua reiti hei utunga, a i roto hoki i tetahi toru tau i muri iho i te wa i tau ai aua reiti hei utunga.
5.
(1.) Ka ahei te Kawana, i ia wa i ia wa i runga i te Ota Kaunihera, ki te whakakape atu i tetahi whenua Maori e tau ana hei utu reiti kia watea atu i te katoa i tetahi wahi ranei i ata whakahuatia o aua reiti, me ia Ota Kaunihera pera ka ahei kia pa ki tetahi whenua ranei i ata whakaingoatia mo runga i te rawakore o nga tangata e noho ana i runga, mo tetahi atu take motuhake ranei, ki tetahi karaahi whenua ranei i ata whakaingoatia.page 2
(2.) E kore tetahi whakakapenga pera e pa atu ki tetahi reiti no mua atu nei i whakataua ai e tetahi mana takiwa.
(3.) Ia whakakapenga pera ka ahei i nga wa katoa kia whakarereketia kia whakakorea atu ranei i runga i tetahi Ota Kaunihera.
(4.) Nga whakakapenga katoa kua karaatitia i mua atu—a kei te mana tonu i raro i tekiona iwa tekau o te tino Ture—i te paahitanga o tenei Ture ka mau tonu te whai mana me te whaitutukitanga kia oti ra ano te whakarereke te whakakore atu ranei e tetahi Ota Kaunihera i raro i tenei Ture.
(5.) Ahakoa tetahi kupu i roto i tenei tekiona, e kore tetahi whenua kua whakakapea atu e nga wahanga-tekiona i runga ake nei e whakakapea kia kaua e tau hei utu reiti motuhake.
6. Mehemea he whenua Maori, ahakoa te takoto ketanga o tetahi kupu i roto i te tino Ture, a mehemea kaore ona kai-noho o taua whenua i runga i te tikanga o taua Ture i tua atu i te tangata nona, hei reira ka kiia ko te tangata tonu e noho ana i runga te kai-noho o taua whenua mo runga i nga tikanga katoa o te tino Ture me tenei Ture, ahakoa e noho ana ia i runga i taua whenua i runga i tetahi tenatatanga mo tetahi wa kua whakaritea i runga ranei i tetahi whakaaetanga i tetahi atu huarahi ranei ahakoa pewhea, a ahakoa ano hoki tana noho i runga i taua whenua he noho tika ranei he noho he ranei i te aroaro o te ture.
7.
(1.) Mehemea he whenua Maori no etahi tangata huihui ka rite mehemea ka whakaurua ki te rarangi o nga tangata nona i te rouru wariutanga nga ingoa o etahi tangata tokorua maha atu ranei o nga tangata no ratou huihui hei tinanatanga mo aua tangata katoa no ratou te whenua, engari ki te peratia ko aua ingoa i whakaurua peratia me whakauru me te apiti tahi atu i enei kupu na "hei tangata Maori no ratou i whakaingoatia."
(2.) Mehemea nga tangata no ratou huihui tetahi whenua Maori ko ratou tonu ano nga kai-noho o taua whenua ka rite mehemea ka whakaurua ki te rarangi o nga kai-noho i te rouru wariutanga nga ingoa o etahi tangata tokorua maha atu ranei o aua kai-noho hei tinanatanga mo aua kai-noho katoa, engari ki te peratia ko aua ingoa i whakaurua peratia me whakauru me te apiti tahi atu i enei kupu na "hei kai-noho Maori i whakaingoatia."
(3.) I roto i tenei Ture ko tenei kupu nei "rouru wariutanga" e uru tahi ana ki taua kupu te rouru takiwa wariutanga i raro i te Ture Wariu Whenua, 1908, me te roru wariutanga a te mana takiwa i raro i te tino Ture.
(4.) Ia rarangi ingoa o nga tangata no ratou i whakaingoatia o nga kai-noho ranei i whakaingoatia ka ahei i ia wa i ia wa kia apititia atu ano he ingoa kia whakarereketia ranei i runga i ta te Kai-Wariu Tianara (i nga takiwa e mana ana te tikanga whakatautau reiti i runga i te wariu i ia tau kotahi) i ta te mana takiwa ranei e mahara ai e tika ana.
(5.) Mehemea he whenua Maori kei roto i te takiwa o tetahi Poari Whenua Maori ka ahei te Perehitini o taua Poari, a i era atu ahua whenua Maori katoa ka ahei tetahi Tiati o te Kooti Whenua Maori, i ia wa i ia wa ki te tuku atu ki te Kai-wariu Tianara ki te mana takiwa ranei, ano i tupono ki tewhea o raua, i tetahi tono-a-tuhituhi kia apititia atu he ingoa ki—kia whakarereketia ranei— page 3tetahi rarangi ingoa o nga tangata no ratou i whakaingoatia o nga kai-noho ranei i whakaingoatia, a ina tae atu ki a ia tetahi tono pera ka ahei te Kai-wariu Tianara te mana takiwa ranei ki te whakahaere kia tutuki ai nga kupu o taua tono ahakoa kaore he uiuinga i ko atu.
8.
(1.) Mo runga i nga tikanga katoa o te tino Ture me tenei Ture ko nga tangata no ratou i whakaingoatia nga kai-noho ranei i whakaingoatia kua huaina ake nei ka kiia ko ratou te whakatinanatanga mai o nga tangata katoa no ratou te whenua o nga kai-noho katoa ranei, a na reira hoki ia tono kia utua he reiti ka ahei kia hoatu kia ratou ki tetahi tangata kotahi ranei o ratou, a hei reira hoki ka kiia mo runga i nga tikanga katoa kua hoatu taua tono ki nga tangata katoa no ratou te whenua ki nga kai-noho katoa ranei.
(2.) I ia tono whakawa kia utua mai nga reiti kua tau hei utunga ma nga tangata no ratou—kei a ratou ranei e nohoia huihuitia ana—tetahi whenua Maori ka ahei tetahi tangata kotahi nga mea maha atu ranei o nga tangata i whakaingoatia no ratou taua whenua ko ratou ranei nga kai-noho o taua whenua kia hamenetia hei tinanatanga mo te katoa o aua tangata no ratou kei a ratou ranei e nohoia ana taua whenua, me ia whakataunga pera i riro mai ki runga ki tetahi tangata nona—kai-noho ranei o—taua whenua ka kiia mo runga i nga ahuatanga take katoa he whakataunga tera ki runga ki nga tangata katoa nona—ki nga kai-noho katoa ranei o—taua whenua.
9.
(1.) Mehemea he Poari Whenua Maori te hunga nona—te kai-noho ranei o—tetahi whenua Maori me tuhituhi te ingoa o taua Poari ki roto ki te rarangi e tika ana hei peratanga o te Rouru Wariutanga i runga i tera aronga.
(2.) Nga mana pooti katoa e ahei ana kia whakatutukitia e te Poari i te mea ko ia te tangata nona—te kai-noho ranei o— taua whenua, ka ahei kia whakatutukitia mo te taha ki taua Poari e te Perehitini o taua Poari e tetahi mema ranei o taua Poari i whakaturia e taua Poari hei mahi pera, a ka ahei ano hoki kia whakatutukitia peratia e taua tangata i tua atu i tera atu mana pooti tera e whiwhi ana ki a ia i runga i tona ake tika.
10.
(1.) Mehemea he ropu kaporeihana o nga tangata nona te whenua i whakaturia i raro i Wahi XVII o te Ture Whenua Maori, 1909, te hunga nona—te kai-noho ranei o—tetahi whenua Maori me tuhi te ingoa o taua ropu kaporeihana ki roto ki te rarangi e tika ana hei peratanga o te Rouru Wariutanga i runga i tera aronga.
(2.) Nga mana pooti katoa e ahei ana kia whakatutukitia e te ropu kaporeihana i te mea ko ia te tangata nona—te kai-noho ranei o—taua whenua, ka ahei kia whakatutukitia mo te taha ki taua ropu kaporeihana e tetahi tangata i whakaturia hei mahi pera e te komiti whakahaere.
11.
(1.) Nga tangata no ratou huihui tetahi whenua Maori e kore e tau ma ia o ratou e utu te katoa o nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i taua whenua, engari ka tau ma ia o ratou e utu i tona wahi o te huihuinga katoatanga o taua reiti e hangai tika ana ki te wariu o tona ake paanga i roto i te wariu huihui o nga paanga katoa o nga tangata katoa no ratou taua whenua.page 4
(2.) Ahakoa tetahi kupu i roto i tenei tekiona, ko nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i nga whenua Maori ka ahei kia tonoa atu a kia hamenetia atu hoki ano tonu me te mea nei e tau ana hei utunga ma ia o nga tangata no ratou huihui taua whenua.
(3.)la whakataunga i riro pera mai ka mana a ka taea hoki te whakatutuki hei whakataunga motuhake ki runga ki ia o nga tangata nona te whenua mo te taha ki tona ake wahi e tau ana hei utunga mana o te huihuinga katoatanga o taua reiti i runga i te tikanga kua whakaritea e tenei tekiona, hui atu hoki ki tona wahi pera ano o nga moni i pau i te whakawakanga.
(4.) Mehemea—a mo te taha anake hoki ki—nga hea o nga tangata no ratou tetahi whenua Maori kaore ano i whakatautaua, ko aua hea mo runga i nga tikanga o tenei tekiona ka kiia he hea riterite tonu.
12.
(1.) Mehemea tetahi o nga tangata no ratou huihui tetahi whenua Maori kua utu atu ki tetahi mana takiwa mo te taha ki nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i taua whenua, mo te taha ranei ki nga moni i pau i ia whakahaerenga whakawa kia utua mai ia o aua reiti, i tetahi moni e neke atu ana i nga mea e tau ana hei utunga mana ake i runga i te aronga kua whakaritea e te tekiona mutunga i runga ake nei ka ahei ia te tono atu kia utua mai ano ki a ia e ia atu tangata nona te whenua taua moni i hipa ake nei i a ia te utu atu, tona wahi ranei o taua moni kaore e neke atu ana i te wahi e tau ana hei utunga ma ia o era atu tangata no ratou te whenua i runga i nga tikanga kua kiia ake nei.
(2.) Nga moni katoa e ahei ana te tono atu kia utua peratia mai ka tau hei tiaati tika ki runga ki te whenua, me taua tiaati hoki, ina tonoa atu e tetahi tangata e tika ana kia whiwhi i tona painga, ka taea te whakatutuki e te Kooti Whenua Maori i runga i nga huarahi kua whakatakotoria e tekiona tekau ma rima o tenei Ture mo te taha ki nga tiaati kua rehitatia ki runga ki nga whenua Maori e tetahi mana takiwa, me nga tikanga katoa o tekiona tekau ma rima, tekau ma ono, me tekau ma whitu o tenei Ture, ara ona wahi e ahei ana, ka pa atu i runga i tera aronga.
(3.) I runga i te kore whakawhaiti i tetahi wahi o nga mana o tetahi rihiiwa i whakaturia mo te taha ki tetahi tiaati i raro i tenei Ture, ka ahei taua rihiiwa ki te karaati riihi atu o te whenua e tiaatingia ana o tetahi wahi ranei o taua whenua ki ia tangata e tika ana kia whiwhi i te painga o taua tiaati.
13. Ahakoa tetahi kupu i roto i tekiona whitu tekau ma tahi o te tino Ture, ka ahei kia whakaputaina atu he whakataunga mo nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i tetahi whenua Maori ki runga ki ia tangata nona—ki ia kai-noho ranei o—taua whenua i ia wa i roto i nga tau e toru i muri iho o te wa i tau tuatahi ai aua reiti hei utunga.
14.
(1.) Mehemea kua riro mai he whakataunga i muri i te paahitanga o tenei Ture, ki runga ki te tangata ki nga tangata ranei nona tetahi whenua Maori mo te taha ki nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i taua whenua, me taua whakataunga kaore ano i tino tutuki te whakarite i roto i te marama kotahi i muri o te ra i whakataua ai ka ahei taua whakataunga kia rehitatia ki runga ki taua whenua i runga i nga tikanga o tenei tekiona, me nga moni i whaka-page 5taua ai hei reira tonu tan atu ai hei tiaati ki runga ki te whenua e ahei ana kia whakatutukitia i runga i nga tikanga e mau ake nei i roto i tenei Ture mo tera mahi.
(2.) Mo runga i nga tikanga o taua rehitatanga ma te mana takiwa e tau ana kia utua ki a ia aua reiti e tuku atu ki te Kai-rehita Takiwa Whenua ki te Kai-rehita Tiiti ranei, ano i tupono ki tewhea o raua, o te takiwa kei reira nei e takoto ana taua whenua he tiwhikete i runga i te poama Nama (1) i te Kupu Apiti Tuatahi ki tenei Ture, i tetahi mea pera te ahua ranei.
(3.) Ina tae atu ki a ia tetahi tiwhikete pera, me te moni whii hoki kotahi hereni i te taha, me rehita e te Kai-rehita Takiwa Whenua e te Kai-rehita Tiiti ranei ki runga ki te taitara o taua whenua he kupu e whakaatu ana i taua whakataunga.
(4.) Ia rehitatanga pera ka ahei i nga wa katoa i muri iho kia whakakorea atu — a kaua he moni whii e utua—e te Kai-rehita Takiwa Whenua e te Kai-rehita Tiiti ranei ina tae atu ki a ia he kupu e whakaatu ana kua ea taua take i runga i te poama Nama (2) i te Kupu Apiti Tuatahi ki tenei Ture, i tetahi mea pera te ahua ranei.
15.
(1.) He tiaati i rehitatia peratia ki runga ki tetahi whenua Maori ka ahei kia whakatutukitia ki runga ki te whenua i runga i nga tikanga o tenei tekiona, kaore i tetahi huarahi ke atu.
(2.) Ka ahei kia tonoa, ex parte ranei pewhea ranei, e—mo te taha ranei ki—te mana takiwa ki te Kooti Whenua Maori kia whakatutukitia taua tiaati, a hei reira ka ahei te Kooti, i runga i nga tikanga rue nga ritenga e maharatia ana e ia e tika ana, ki te—
(a.) Whakatu i tetahi Poari Whenua Maori, i te Kaitiaki o te Katoa ranei, i tetahi atu tangata ranei hei rihiiwa (ara hei tango) i nga moni reti me nga painga e hua mai ana o te whenua e ekengia ana e taua tiaati, o tetahi wahi ranei o taua whenua; ranei
(b.) Ki te hanga ota-whakatau atu e hoatu ana i taua whenua, i tetahi wahi ranei ona, kia tau atu ki tetahi Poari Whenua Maori ki te Kaitiaki ranei o te Katoa i runga i te tikanga tiaki hei hoko.
(3.) Kaore e ahei kia tukua atu he piira ki te Aperata Kooti Maori mo runga i tetahi ota i mahia peratia.
(4.) Ia ota i mahia peratia ka ahei i nga wa katoa kia whakare-reketia, kia whakakorea atu, kia whakakapia ranei e te Kooti Whenua Maori; engari e kore tetahi whakarereketanga pera, whakakorenga atu, whakakapinga pera ranei o tetahi ota e pa atu ki tetahi mahi i mahia tikatia i mua atu i runga i ta te ture i runga i te tikanga o taua ota, e whakamanakore ranei i tetahi kanataraka i mahia tikatia i mua atu i runga i ta te ture mo te taha ki te whenua mo reira nei taua ota.
(5.) Ia ota i mahia i raro i tenei tekiona ka ahei kia rehitatia ki runga ki te taitara o te whenua i raro i te Ture Whakawhiti Whenua, 1908, pera ano me tetahi ota i mania e te Kooti Whenua Maori i raro i te Ture Whenua Maori, 1909.
(6.) Ka ahei kia mahia he ota e te Kooti Whenua Maori i raro i tenei tekiona ahakoa kua mutu atu tona whenua-maoritanga i muri iho o te rehitatanga o taua tiaati.
page 6
16.
(1.) Ia rihiiwa i whakaturia peratia ka whiwhi i aua whaimanatanga nei ano, me aua kaha, me aua taumahatanga nei ano e whiwhi nei ki tetahi rihiiwa i whakaturia i raro i tekiona toru tekau ma tahi o te Ture Whenua Maori, 1909, me nga tikanga katoa o taua Ture mo te taha ki nga rihiiwa ka pa atu—ara ona wahi e hangai ana—i runga i tera aronga.
(2.) Katoa nga moni reti me nga hua e riro mai ana ki roto ki nga ringa o tetahi rihiiwa pera, ina utua atu o roto ana moni costs, nga moni i whakapaua e ia, me te utu mona, hui atu hoki ki nga moni katoa e tau ana kia utua wawetia atu i roto o aua moni i mua atu i taua tiaati, me whakapau e ia i ia wa i ia wa hei whakaea atu i taua tiaati a hei utu hoki i nga reiti katoa e tau ana i ia wa i ia wa hei utunga mo runga i te whenua e tiaatingia ana; me nga toenga o aua moni ka tau hei utunga atu ki nga tangata no ratou te whenua me nga tangata katoa ano hoki e whai-paanga atu ana ki reira i runga i te aronga o o ratou whaitaketanga me o ratou paanga.
17.
(1.) Ina rnahia he ota i raro i tenei Ture e whakatau atu ana i tetahi whenua ki tetahi Poari Whenua Maori ki te Kaitiaki o te Katoa ranei hei reira taua whenua ka tino tau atu ki te Poari ki te Kaitiaki ranei o te Katoa i runga i tera aronga i raro ano i nga taumahatanga katoa me era atu whaitaketanga e pa ana ki taua whenua a e whai matamuatanga atu ana i taua tiaati.
(2.) Ma te Poari ma te Kaitiaki o te Katoa ranei e pupuri te whenua i runga i te tikanga tiaki hei hoko atu i taua whenua i runga i te kanataraka paraiwete, i runga ranei i te makete e puare ana ki te katoa, i te tena ranei, a hei rota kotahi ranei hei whenua wehewehe ranei.
(3.) Nga moni katoa i riro mai i runga i te hokonga atu o taua whenua, ina mutu te utu atu o roto nga moni costs nga moni i whakapaua, me te utu mo te Poari mo te Kaitiaki o te Katoa ranei, me whakahaere hei whakaea atu i te tiaati; me nga toenga o aua moni ka tau hei utunga atu ki nga tangata no ratou te whenua me nga tangata katoa ano hoki e whaipaanga atu ana ki reira i runga i te aronga o o ratou whaitaketanga me o ratou paanga.
18. Tekiona whitu tekau ma rua, whitu tekau ma toru, whitu tekau ma wha, me whitu tekau ma rima o te tino Ture kaore rawa e pa atu ki nga whenua Maori ki nga reiti ranei e tau ana hei utunga i runga.
19. Kaua rawa tetahi kupu o roto i tenei Ture e kiia kei te pa atu ki nga tikanga me nga whaimanatanga o tekiona tahi rau ma waru o te Tino Ture.
20. Ahakoa tetahi kupu i roto i tenei Ture, ia whakataunga i riro mai i mua atu i te paahitanga o tenei Ture mo te taha ki nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i te whenua Maori ka ahei kia whakatutukitia i runga i aua huarahi nei ano, a i runga hoki i nga aronga katoa ka rite tonu te tikanga me te whaimanatanga ano tonu me te mea nei kaore tenei Ture i paahitia.
21. Kua whakatikatikaina te tino Ture e tenei Ture i runga i nga ahuatanga e whakaatu ake nei i roto i te Kupu Apiti Tuarua ki tenei Ture.
22.
(1.) Tekiona rua o te tino Ture kua whakatikatikaina e tenei Ture, ara kua whakakorea atu a rarangi (d) me (e) o te page 7whakamaoritanga o nga kupu nei "whenua (taonga ranei) e tau ana hei reititanga," a kua hoatu hei whakakapi ko enei kupu e whai ake nei:—
"(d.) Nga whenua me nga whare e whakamahia ana mo nga tikanga o tetahi kura mo te katoa, kura Maori, kura tuarua, kura ako mahi-a-ringaringa, karaahi ako mahi-a-ringaringa ranei, i runga i te aronga o aua kupu e whakaatu ake nei i te Ture mo nga Kura, 1908. Mo runga i te tikanga o tenei whakakapenga, he whare i whakaritea e tetahi Poari Kura mo tetahi kai-whakaako kura ka kiia kei te whakamahia mo nga tikanga o tetahi kura mo te katoa."
(2.) Tekiona rua o te tino Ture tenei kua whakatikatikaina ano e tenei Ture, ara kua whakakorea atu a rarangi (e) o te whakamaoritanga o enei kupu nei "wariu reititanga."
23.
(1.) "Te tekau ma rima o nga ra o Hanuere" kua hoatu hei riiwhi mo" te tekau ma rima o nga ra o Pepuere" i wahangatekiona wha o tekiona whitu o te tino Ture.
(2.) "Te tekau ma rima o nga ra o Pepuere" kua hoatu hei riiwhi mo "te tekau ma rima o nga ra o Maehe" i tekiona tekau ma iwa o te tino Ture.
(3) Nga wahanga-tekiona i runga ake nei, o tenei tekiona, ka timata te whai mana i te tahi o nga ra o Hanuere, kotahi mano e iwa rau tekau ma rua.
(4.) Tekiona tekau ma iwa o te tino Ture kua whakatikatikaina ano e tenei Ture, ara kua whakauruhia atu i muri o te kupu nei "kai-whakahe," enei kupu na "a tona roia ranei a tona kai-whaka-haere ranei i ata whakaturia."
24.
(1.) Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa, i runga i te tono a tetahi mana takiwa, ki te whakatu i etahi tangata tokorua hei mema mo te Atehimete Kooti, i tua atu i te Tiati o taua Kooti e whakahuatia nei i roto i tekiona rua tekau ma toru o te tino Ture.
(2.) Kia kotahi o aua tangata me whakatu i runga i te kupu tohutohu a te mana takiwa.
(3.) Kaua tetahi mema o te mana takiwa e whakaturia kia tu hei mema mo te Atehimete Kooti.
(4.) Nga mema tokorua i whakaturia peratia i runga i nga huarahi kua kiia ake nei me utu e te mana takiwa ki nga moni whii tika me era atu moni tera e whakaritea e te mana takiwa.
(5.) Ko te whakatakotoranga o tetahi kape o tetahi panui ki te katoa o tetahi perehitanga whakaaturanga ranei ki te katoa e whakahua ana i nga ingoa o nga mema e tu hei Kooti ka ai hei tohu prima facie ko nga mema o te Kooti i whakaturia peratia kua ata whakaturia a kei te whai mana hoki.
25. He hainatanga ki tetahi tono utu reiti ka kiia i ata hainatia i raro i tekiona rima tekau ma whitu o te tino Ture, ahakoa he mea perehi, he mea taiparaiti, he mea ritokarawhe, he mea taa ki te taapa, he mea hanga ranei i runga i tetahi atu huarahi i tua atu i te ringa tangata.
26. Mehemea ka hangaia e tetahi mana takiwa kia maha atu i te kotahi he reiti i runga i te kaupapa o te wariu reititanga kotahi nei ano, ka ahei kia tuhituhia te huihuinga o aua reiti katoa ki roto ki page 8te pukapuka-reiti hei riiwhi mo te tuhituhinga wehewehetanga o ia o ana reiti ki roto ki taua pukapuka.
27. Te mana ki te whakakore reiti kua whakawhiwhia atu nei e tekiona ono tekau ma iwa o te tino Ture ka ahei kia whakahaerea mehemea he reiti mo runga i tetahi whenua whakakitekite taonga (show-grounds) kua tau atu ki—kei raro ranei i te mana o—tetahi ropu tiri whenua whakatuputupu taonga hoki kua oti te rehita (registered agricultural and pastoral society), a mehemea hoki he reiti mo runga i tetahi whenua e puritia ana e tetahi ropu tangata mo runga anake mo nga tikanga o tetahi mahi takaro marae (outdoor sports), a e hara nei i te mea hei whakawhiwhi painga moni mai.
28.
(1.) Ka ahei kia apititia atu ano tetahi tiaati kia tekau paiheneti ki nga reiti katoa kaore ano i utua i te paunga o nga marama e ono me nga ra tekau ma wha i muri iho i te ra i tonoa atu ai kia utua, a ka tau hoki hei utunga hei tononga atu hoki kia utua i runga i tera aronga: engari ko taua tiaati apiti tekau nei paiheneti e kore e ahei te tono atu kia utua kia panuitia atu ra ano ki te katoa e tetahi mana takiwa tera e apititia atu taua tiaati.
(2.) Tekiona whitu tekau o te tino Ture kua whakakorea atu e tenei Ture.
29.
(1.) Mehemea ka huihuia etahi paro e rua maha atu ranei kia kotahi ko te tikanga reititanga e mana ana i roto i te mea o ana paro i tokomaha ona tangata ka waiho koiana hei tikanga reititanga mo te paro huihui.
(2.) Ka pa tenei tekiona ki ia paro huihui, ahakoa no mua atu no muri iho ranei i te paahitanga o tenei Ture i huihuia ai.

Nga Kupu Apiti.
Kupu Apiti Tuatahi.

(1.) Tiwhikete Whakatau Reiti e tau ana hei utunga i runga i te
Whenua Maori
.

He Tiwhikete tenei hei whakaatu pono, i raro i nga tikanga o te Ture Reiti, 1908, me ona ture whakatikatika i whakaputaina he whakataunga i roto i te Kooti a te Kai-Whakawa [i te Hupirimi Kooti ranei] i tu ki i te o nga ra o, 19, mo nga moni e ki runga ki nga tangata no ratou te whenua Maori e whakahuatia ake nei i roto i te Kupu Apiti ki tenei, mo nga toenga o nga reiti e tau ana hei utunga mo runga i taua whenua ki te [tuhia iho te ingoa e te mana takiwa]. A tenei hoki koe ka whakahaua kia rehitatia e koe taua whakataunga hei tiaati ki runga ki taua whenua i runga i nga tikanga o te Ture Whakatikatika Reititanga, 1910.

te kupu apiti.
[Whakaaturanga o te whenua Maori.]

A. B. Tiamana, (Mea ranei).
Ki te Kairehita Takiwa Whenua (Kai-rehita Tiiti ranei) kei

(2.) Kupu Whakaatu i te Whakaeatanga o te Whakataunga mo nga Reiti e
Tau Ana Hei Utunga Mo Runga I Te Whenua Maori
.

He Kupu Tenei e whakaatu tuturu ana ko te whakataunga i whakaputaina i te o nga ra o, 19, i roto i te Kooti a te Kai-whakawa Tuturu [i te Hupirimi Kooti ranei] i, mo nga moni e, ki runga ki nga tangata no page 9ratou te whenua Maori e whakaaturia ake nei i te Kupu Apiti ki tenei mo nga toenga reiti e tau ana hei utunga mo runga i taua whenua ki te [tuhia iho te ingoa e te mana takiwa] kua ata whakaeangia. A tenei hoki koe kua ata whakahaua kia whakakorea atu e koe te rehitatanga o taua whakataunga hei tiaati ki runga ki taua whenua i runga i nga tikanga o te Ture Whakatikatika Reititanga, 1910.

te kupu apiti.
[Whakaaturanga o te whenua Maori.]

A. B. Tiamana, (Mea ranei).
Ki te Kairehita Takiwa Whenua (Kai-rehita Tiiti ranei) kei

Kupu Apiti Tuarua.
Nga Whakatikatikanga o Te Ture Reiti, 1908.

Nama o te Tekiona e paangia ana. Te Ahua me te tutukitanga o te Menemana.
Tekiona 2 Kua whakakorea atu nga whakamaoritanga o enei kupu nei "Pakeha," "Maori," me "whenua Maori." Kua whakakorea atu i roto o rarangi "(a)" o te whakamaoritanga o te kupu nei "Kai-noho" enei kupu na "mo te taha ki nga whenua e hara nei i te whenua Maori." Kua whakakorea atu a rarangi "(b)" o te whakamaoritanga o te kupu nei "Kai-noho." Kua whakakorea i roto o rarangi "(c)" o te whakamaoritanga o te kupu nei "Kai-noho" enei kupu na" ahakoa whenua Maori e hara ranei i te whenua Maori."
Tekiona 89 tae atu ki 102 Kua whakakorea atu enei tekiona.
page break